نامې: محەمەڎ
نازنام: قانېع
نامۊ تاتەی: شېخ عەبدولقاڎر
نامۊ ئەڎێ: ئامینې
ڕۊ پېڎابېیەی: #15-09-1898#
ڕۊ مەرڎەی: #07-05-1965#
یاگۊ پېڎابېیەی: #ڕیشێن _ مەریوان#
یاگۊ مەرڎەی: #لەنگەدێ _ شلێر#
$ژیۋاینامە$
قانېع، شاعېرێ نامڎارو کورڎیەن، بە شاعېرو چۆسیاکا کورڎەسانی ئەشناسیان، شېعرەکې قانېعی ئامیانو ویروباوەڕی نیشتیمانی و نەتەوەیېنې، ئاڎ هەرچن مەڵڵێوە ئایینی بېیەن، بەڵام زېیاتەر لایەنو نەتەوەیی زاڵ بېیەن ملشەرە، یانی ویر و ئەندېشەی نیشتیمانی و ئازاڎی نەتەوەیی.
قانېع، پېسە ژیوای ئینسانیش هەژار بېیەن، یانی گوزەرانی ڕوانەش بە کولەمەرگی ویەرنان، بەڵام ژیوای ئەچامنە هەرگیز نەتاوانش پەشتیش چەمنۊو گیرۊڎەو دامانیش بکەرۊن، جە ئاتاجیېنە سەرزەنگۊڵېش نەگېرتېنې باوشی، بەڵکوم دۊڵەمەڼی ویر و ئەندېشەش قامەتش مدرنان و ناستەنش چەمیۊوە پەی هیچ نامەردێ و غەدرێ زەمانەی، قانېع بە ویرە قووڵەکاش، خەمە تاڵە ڕەنگاڵەکاش پەی میللەتەکەیش، ڕۊحش ئاویش واردېنۆو درەختو نیشتیمانپەروەری دلې دڵ و دەروونیشەنە ڕەگېش کوێنېرەو یەس یەس باڵاش کەرڎەن.
دەرەبەگەکی مەریوانی تاتەو قانېعی ئاوارە مەکەران، قانېع دوور جە زاڎگا و ماواو تاتەیش جە دەگاو (ڕیشێن)، بنارو شارەزووری جە ئەڎێ بېیەن، تەمەنش هەڵای چل ڕۋې بېیەن تاتەش مەردەن، کاتېو کۆتەن سەرو پەیا، ئەڎایچش مەردېنە، ئیتر ئەچا کاتۆ کڵۊڵی دەسېش گېرتې یەخېشۆو چەنەش نەکنیاوە، هەر پېسە وېش ماچۊن:
لە ئەسڵا خەڵکی دۆڵاشم، مەریوان جێگەی ئەژدادم
موحەممەد (کابولی)م ئەمما تەخەللوس (قانع)م ناوە.
قانېعی شاعېر پەی بەدەسئاوەردەی زانستە شەرعی و دنیاییەکا فرەو یاگا کورڎەسانی گېڵان، پېسە (سنە، مهاباد، شنۊ، هۆلېر، کۆیە، کەرکووک، سلېمانی، بېیارې)
ویری سوشالیستی بە تایبە لایەنە کومەڵییەکەش فرە هەژموونش سەرو قانېعی شاعېریۆ بېیەن، داواو یەکسانی و پېوەرە ژیوایش کەرڎەن:
با سێ قات نەبێت خانوو سەراکەت
پارەی قاتێکیان بدە بە براکەت
دەوڵەمەند مەڵێ ھەوڵی بۊ خۆیە
نەبوونی ھەژار، نەبوونی تۆیە.
شاعېر جە ژیوایشەنە چڼین بەرهەمە شېعرې تاسۊخې و بە پېزېش نیێنېرە:
گوڵاڵەی مەریوان، باغچەی کوردستان، چوارباخی پێنجوێن، شاخی ھەورامان، دەشتی گەرمیان، زایەڵەی زرێبار.
ویروباوەڕو شاعېری (دژە دەرەبەگ) بېیەن، ئاڎ سەردەمێنە ژیوان هەڵای کوردەسانەنە سیستەمو (فیوداڵی _ دەرەبەگی) زاڵ بېیەن، پەوکەی دلې شېعرەکاشەنە پەلاماردای پەی سەرو دەرەبەگی و سیستەمەکەیش بە فرەیی دیارەن.
قانېع، دلې مەدرەسە ئایینیەکانە فېرو زانستی شەرعی و دنیایی بېیەن، ئاڎ ڕاسەن دلې چینو هەژارینە ژیوان و ژیوایێ کولەمەرگیش بېیەن، بەڵام هەر دەم خیاڵش لاو بارو ژیوای خەڵکی هەژارو ئاتاجیۆ بېیەن، ئاواتش خېزیای شۊڕشێ کۊمەڵی و دەسەجەمی پەی ڕزگاربییەی جە زوڵمو سیستەمو فیوداڵی و ناستەی ڕەعیەتی و خاوەنی بېیەن، کۊششش پەی ئانەی کەرڎەن کە نادادی و فەقیری دلې میللەتو کورڎینە بنەبڕ بکەرۊن، ئینەیچە هیچ ناکۊکیێش چەنی بنەما ئایینیەکەیش نەبییەن هەکە ئیسلامەن، پەوکەی هەردەم بە ڕۊح دلې مەدرەسە دینییەکانە بېیەن و ئەچاگە ئاوەو گېیانیش دێنەش و ئارامی دەروونیش پەی ئامان، دلې شېعرێنه کە ئولفەتو وېش پەی بېیارې و خانەقاکەیش و کۊڕەو دەروېشانیش بەرمەوزۊن، بە سەرجۊ بادەی عەشقی ئیلاهیش مەزانۊن:
بە ڕێکەوت ڕێم کەوت ڕۆژێ لە ڕۆژان
هاتمە بېیارە، مەعدەنی عیرفان
زوو بۆم کرابوو باسی ئەوسافی
سەرچاوەی فەیزی بێلەکە و سافی
ئەیانوت: بێ شک کانی مورادە
ڕێگەی نەجاتی ڕۆژی میعادە
کەهفی ئەمانە بۆ خەتاباران
مەنزڵگەی تەوحید بۆ تەقواکاران
کە نواڕیم فەیزی لە بەر ئەباری
عەرش بوو بۆ لیقای حەزرەتی باری
ڕووم کردە مەجلیس شای سیراجەدین
عوسمانی سالس، سەرچاوەی یەقین
موجەددیدی دین ڕەسووڵی ڕەهبەر
وەکیلی موتڵەق شای خەیرەلبەشەر
خەریکی ئیرشاد ڕێگەی خودا بوون
لە سەر تا بە پێ، غەرقی لیقا بوون
بە دەس کیتابەت، بە دەم نەسیحەت
بە دڵ دڵداریی یاری تەریقەت
بە چاو تەوەججوﮪ، بە ڕۆح هۆشیاری
لەگەڵ موریدان بۆ نیگەهداری
نزیک تا لە دوور، زۆر چاک هۆشیارە
بۆ هەموو مورید باش ئاگادارە
ئەوسا داچڵەکام بۆ پەرێشانیم
بۆ عومری فەوتاو لە ڕێی نەزانیم
کردم بە چرای بەرپێی تاریکم
کردم بە عاسای دەستی باریکم
وتم یا کەریم «علام الغيوب»
ڕەحمان و ڕەحیم، «غافر الذّنوب»
بمکە بە خاتر شای قابەقەوسەین
بمبەخشە بە نوور سەییدی کەونەین
بە سۆزی سینەی فاتیمەی مەعسووم
بە قەتڵی ناحەق حوسەینی مەزڵووم
بە چیای قەلبی شای سیراجەدین
عوسمانی سێهەم، موجەددیدی دین
بمخەرە زومرەی مەنسووبی درگای
بێ بەشم نەکەی لە سایە و پەنای
با ئیتر بەس بێ لە سەرگەردانی
فرسەتە قانع، بگرە دامانی.
قانېع بە نەوەشی، تاریخو (#07-05-1965#ز.) جە دەگاو (لەنگەدێ) سەر بە ناوچەو شلېری کۊچیی دمایینش کەرڎەن، هەر چاگە ئەسپەردە کریان. قانېع تاکو وېش مەنەبې ئاواتش نامادی، ڕزگاری کورڎەسانیش بە چەمې نەڎی، ئا ئاواتەشە چەنی وېش بەردەنە چېرو خاکی.
نەبوو ڕۆژێ لە کوردستان سەرۆکێ یاخۆ خەمخوارێ
ھەمیشە بۊ ئەبێ کوردان بەڵا و ناسۆری لێ بارێ
ئەر مردم لەسەر قەبرم بنووسن توخوا یاران
شەھیدی عیشقی میللەت بووی کەچی نەتدی پەلامارێ.
ئەسعەد ڕەشید.[1]