نامۍ: محەمەد ئەمین
نازنام: هەورامانی
نامۊ تاتەی: غەفور
نامۊ ئەڎێ: فاتمە
ساڵۊ پېڎابېیەی: 1928
یاگۊ پېڎابېیەی: بیارۍ _ هۆرامان
ڕۊ و ساڵۊ کۊچی دمایی: #23-11- 2018#
یاگۊ کوچی دمایی: بیارۍ - هۆرامان
#ژیواینامە#
محەمەد ئەمین هۆرامانی جە نەوەو مەڵڵا نامدارەکانو بیارېن، بابا گەورەش مەڵڵا ئیبراهیمو بیارېن کە ئاڎییچ کوڕو مەڵڵا ئیسماعیلو بیارېن.
نویسەر ساڵەو (1937ز) لوانەنە وانگا جە شارەدەگاو بیارۍ، ساڵەو (1952ز) پېسە مامۊسای جە وانگاو بیارۍ مەرزیانەرە. ساڵەو (1956ز) پېسە مامۊسای جە وانگاو دەگاو (هاوار)ی دەس بە کاربیەن، هەر چاگە چەنی تېکەڵ بییەیش بەخەڵکو هاواری و گلېرکەردەیۆ زانیاری سەرو کاکەییەکاو هەم ئایېنو یارسانی، کتېبێش بە نامۍ(کاکەییەکان) نویستەن کە باس جە ژیوای و سرووتە ئاینیەکانو یارسانەکان کەرۊن. محەمەد ئەمین هەورامانی تەماو وانایش فرۍ بیېنەو بە مامۊسایی قانە نەبیەن، پەوکەی درېژەش دان بە وانای و لوانەنە زانکۊ موستەنسیریەی جە شاروو بەغڎای، چاگە زوانی ئینگلیزی و فەرەنسیش وانان، ساڵەو (1965ز) بەکالوریسش جە زوانەکانو ئینگلیزی و فەرەنسی بە دەس ئاوەردەن. نویسەر دمای ئانەیچە سەرەمڕە خەریکو وانای بیەن و حەزە زانستی و زمانەوانییەکېش وەربەسو تەمەنیشان ماڕان و جە زانکۊ (ئەسکەندەریەی) جە وەڵاتو میسری دەسش کەردەن بە وانای و دماتەر ساڵەو(1989ز) بڕوانامەو دکتورایش جە بوارو زوانینە بە دەس ئاردەن. نویسەر پەیجوورکارێ چالاک بیەن شۊنەو بابەتە فەرهەنگی و ئایېنی و مېژوویەکا هۆرامانیرە. وەڵۍ ئانەی کۊچی دمایین کەرۊن تەمامو کتېبخانەو یانەکەش بەخشان بە زانکۊ هەڵەبجەی. نویسەر سەرەتاو ژیوایش زەحمەت و ناڕەحەتی بېیەن، ئاڎ هیچ وەخت نەلانەنە چېربارو هیچ دەسەڵاتدارێ ناوچەیی و حکوومی، نە دەسەڵاتو بەگزاڎەکانو هۆرامانی نە فەرمانداری عێراقی.
دما ساڵەکا تەمەنیشەنە جە زېدو وېش(بیارۍ) نیشتەجا بیەن و تا کوچی دمایینش خەریکو نویستەی بیەن.
بەرهەمەکۍ نویسەری:
1. چۆن دەبیتە مامۆستایەکی سەرکەوتوی زمانی ئینگلیزی.
2. سەرەتایەک لە فینۆلۆجی زمانی کودی.
3. فۆنەتیکی زمانی کودی.
4. زاری زمانی کوردی لە تەرازووی بەراورددا.
5. میرزا ئۆلقادری پاوەیی.
6. فەرهەنگی ئیریەن ڤاچ.
7. زمانی ئاڤێستا.
8. مێژووی ڕێبازی زمانی کوردی.
9. بەراوردی نێوان زمانی کوردی و ئاڤێستا.
10. لەیلۍ و مەجنوون.
11. ما کتب عن اللغة الکردیة.
12. وەلی دێوانە.
13. ڕەسەنایەتی.
14. گوڵزاری هەورامان، بەرگی یەکەم.
15. گوڵزاری هەورامان، بەرگی دووەم.
16. کاکەیی.
17. زارە کوردیەکان.
18. جوگرافیاو مێژووی هەرە دێرینی هەورامان.
19. هەندێ لە لاپەڕەکانی ژیانم.
20 وڵاتی کەیانیان و زەدەشت و هەورامان.
21. فەرهەنکی ئێریەن ڤاچ.
22. مژووی هەورامان، بەرگی یەکەم.
23. مێژووی هەورامان، بەرگی دووەم.
24. فەرهەنگی قوتابیان بۆ پۆلەکانی ناوەدی و ئامادەیی.[1]