نامۍ: ئۆلقاڎر
نازنام: میرزا ئۆلقاڎر
ساڵەو ئامای دنیای: 1266ک
ساڵەو کوچی دمایی: 1326ک
یاگۍ ئامای دنیای: پاوە
یاگۍ کوچی دمایی: کرماشان

#ژیواینامە#
میرزا ئۆلقاڎری پاوەیی شاعېرێ نامدار، جوان وین، ڕەوان واچ. میرزا ئۆلقاڎر دنیێوەن جە واچا، ڕۊخانێوە جە هونەری، شېعرۍ میرزای ئامېتەو جوانی سرووشت و هۆرامانی، ناسکی ویرو ئەندېشەی، عەشقی مەجازی شاعېری. میرزا ئۆلقاڎر ئینا پلێوە بەرزی ئەدەبینە، گەر هامشان و مەولەوی نەبۊن، پەشتیشۆ مدران. شېعرۍ میرزا ئۆلقاڎری زیاتەر (دڵداری، نامە نویستەی پەی ڕەفېقاش، ئاینیۍ، داستانۍ). میرزا ئۆلقاڎر هەرچن خانەوادەشان داراو باخ و موڵکۍ بیېنۍ، بەڵام میزا وېش ژیانێ کولەمەرگی ژیان، ئانەیچە مەڵامەت بیەن پەی بەرهەمئاردەی بەرهەمە شېعریە تاریفیەکاش(شېعرەو پۊرەهۊردای). کە بەشێشان تایبەتەن بە شېخەکان و هۆرامانی و ئانەیچ پېوەڼیش بە ویروباوەڕو شاعېریۆ هەن پەی دینی هەم تەریقەتی، بەڵام بەشێ تەرشان پۊرەهوردای کەسایەتیە داراکا، بەگزادەکا، دەسەڵاتدارەکا بە نیەت و دەسیاوای بە مەعیشەتی.
میرزا ئۆلقادرو پاوەی ساڵەو(1266ک) جە شارو(پاوە)ی ئامان دنیاوە و ساڵەو( 1326ک) جە شارو کرماشانی کوجی دماییش کەردەن.
میرزا ئۆلقاڎر سەربارو دیوانە شېعرەکاش چن بەرهەمێ تەرۍ سەنگینېش هەنۍ کە کتېبخانەو هۆرامیشان ئاوەڎان کەردەنۆ، ئا بەرهەمېچە جە تەمەنێ جیاوازو میرزاینە ئامێنۍ بەرهەم، تەمەنو پیری و گېڵایۆ زیاتەری پەی دنیاو خوڎاپەرەسی و دینداری. یۊ چا بەرهەما میرزا ئۆلقاڎری(سەما و زەمین)ەن، کە جەنگێ سەردو میانو ئاسمانی و زەمینیەن، ئاسمان یام گەردوون خاوەن سەرچەمەو ڕۊشنایی و مانگۍ و تەمامو هەسارەکان، وەراوەرو زەمینیۆ چوکۍ مڎۊرە!!!، چونکم زەمین زاتێ پېسە(محمد مصطفی،ص،)یش چەنەن. ئا بەرهەمو میرزا ئۆلقاڎریە سەرەتا بە تاریفۍ خالقی و سیفەتەکاش دەسپەنەکەرۊن:
بە نامۍ بېچوون فەردی زولجەلال
جیهان ئافەرین ڕۊژ و ماهو ساڵ
یا حەیی بۍ چوون، پادشای ئەکبەر
قەدیم و قادر، حەیی تەواناگەر
بۍ ڕەنگ، بۍ بەدەل، بۍ شەریک، بۍ کەس
زاتی بۍ زەواڵ، فەردی فەریادڕەس
دارای جیهان دار، دەهەندەی بۍ باک
ئافەریدەی جنس ئادەمی جە خاک
تەنیای لامەکان، فەردی بۍ نەزیر
بۍ دیدەی، بۍ گۊش، سەمیع و بەسیر
گویای بۍ زوبان، ڕەهنمای خەلیل
قورئان و زەبور، تەورات و ئینجیل

دیارەن ئی بەرهەمەو میزا ئۆلقادری بە پاو شونیرەگېڵای و ساغکەردەیۆ(د. محەمەد ئەمین هۆرامانی) چوار هەزارۍ و شش سەڎو پەنجا بەیتە شېعرېن، کە ئانەیچ کتېبخانەو هۆرامانیش دوڵەمەڼ کەردەن.

بە سەرەتاو ئافەریدە و دنیێ و زەمین و مەخلوقاتی دەسپەنە کەرۊن، دماتەر ئافەریدە و پېخامئاوەرەکا و دماتەریچ کۊتا پېخامئاوەر(ص).
جە ڕۊخانەو عەشق و دڵدارینە میرزا ئۆلقاڎر مەلەوانێ شارەزاو عەجیب بیەن، ئاڎ بە خاترەو عەشقی لوانەنە قووڵایی، چاگە واچە گەوهەریەکېش ئەفشان و زوڵف و چەم و ڕوومەت و مەعشوقۍ کەردېنۍ
حەلقەی شاماران وستەن نە گەردەن
شیرینش گرەو جە شیرین بەردەن
تاقەتش تاق بیەن پەی ئەبرۊ تاق ئاساکاش، جە دووری قامەتیش، قیامەت خېزیان، ئانە میرزا ئۆلقاڎرەن پەی دووری و فیراق و یارەکېش ماچۊ:
قیبلەم فیراقت، قیبلەم فیراقت
ئارام لېم سەندەن، سەودای فیراقت
دڵ قەقنەس ئاسا جە ئیشتیاقت
تاقەت تاق بیەن پەی ئەبرۊی تاقت
دووری قامەتت قیامەت خېزەن
هیجرت شەرارەی جەهەڼەم بېزەن
کارێ پېم کەردەن مەحروومی ڕازت
مەگېران وە جەرگ نیم نیگای نازت
وەختێ میرزائۆلقاڎر شەماڵ(بادی شەماڵ)ی ڕامسپارۊ کە بلۊنە خزمەت دیڎەنی یارەکېش، دماجار بە(شەماڵ)ی ماچۊ:
سا دەخیل شەماڵ، تاقەتم تاقەن
دڵ نە گېجی مەوج، سەودای فیراقەن
جەستەی پەشېو حاڵ، شادی بەتاڵم
جە دووری ئازیز دەروون زوخاڵم
تۊ نەسیم سوبح سەر دیارانی
ئەمین و مەحرەم لای نازارانی
دمایی عېوەزاو شەماڵی مڎۊوەو ماچۊ:
(قادر) تا زیندەن خەم نە خەیاڵەن
جان فیدای لەیلەن، عەبدی شەماڵەن

بەشێ تەر جە بەرهەمەکاو میرزا ئۆلقاڎری پاوەیی نامە نویستەیەن پەی ڕەفېق و دۊسەکاش، کە بەشێ دیارەن دلۍ دیوانەکەیشەنە، ئینسان وەختێ نامەکا وانۊوە مەرەجیۊش میرزا چەنی مەعشوقەکېش گفتوگو کەرۊن، بەڵام عەشق و میرزای پەی ڕەفېق و دوسەکاش هیچش کەمتەر نیەن جە عەشق و مەعشوقەکېش. جە نامێوەنە پەی( محەمەد بەگی وەکېڵی) ماچۊ:

پەی چېش وېت وستەن وە ئاهو ناڵە
چېشت شنەفتەن جەو سۊسەن خاڵە
مەعنای پەژارەی ئېشەوت چېشەن
جە کام بابەتێ دەروونت ڕېشەن
جە لەیل عاجزی یام جە کەسێتەر
خەتای تۊ بیەن یام خەتای دۊلبەر
بۊ ڕاس واچە پېم باجەتی پیرت
ئەر ئازیز کەردەن بەی تەور زویرت
هیچ عەیبش نیەن خاتر خار مەبە
جە واتەی سەردش دڵ ئازار مەبە
تا سەردی سوزان نەشۊ جە وەردا
کەی مەبۊ گەرمی وەهار جە سەردا
ئەر چېوێش واتەن ، پەی چېوێش واتەن
بەڵام ئەرواحش داییم جە لاتەن.
میڕزا ئۆلقادر تەمەنێ دماتەر جە مەولەوی شاعېری ژیوان، یانی بەهرەی شېعریەش جە مەولەوی گېرتەن. چن بەیتە شېعرێنە بە شانازیۆ نامۍ مەولەوی و بەرۊن و شېعرەکاش بە نموونە مارۊوە:
شەوان تا وە ڕۊ یادم جە لاتەن
دەک بە ڕەحمەت بۊ، (مەعدوومی) واتەن
(چ حاجەتەن دەس پەی قەڵەم بەروون)
یادم نمەشی چەنیت یاد کەروون

دیسان جە شېعرێ تەرەنە پەی دۊسێش ماچۊ:
شیرەی موحببەت مابەین یاران
وەشتەرەن جە تام شیرینی شاران
نوقڵ و شیرینیم نەقڵ نامەی تۊن
هەدیەو بەراتم ڕېزەی خامەی تۊن
باقی تەعاروف ڕەسمی زیادەن
ئیسرافی مەعرووف لوقمەی بۍ دادەن
فەرموودەی(مەعدووم) سەرای خاک ماوان
دەک وە ڕەحمەت بۊ، چ خاس فەرماوان
دەروون وە مەودای دووریت بیەن ڕېش
هەی خاکم وە سەر، سەوقاتم پەی چېش
من هەر تۊم هەنی نەک واچی تۊم بۊ
تۊم هەن چەنی عام نیەن چەنی تۊ
پاسە دیارەن چا زەمەنەنە مەولەوی ماواش ئەلحەڎ بیەن چېرو خاکینە، بەڵام جە پارچە شێعرێ تەرەنە مەولەوی ژیواینە بیەن کە دېڕە شېعرێ مەکیانۊ پەی میرزا ئۆلقاڎی و گەرەکشەن تەوانای شېعریەش تاقی کەرۊوە:

مەولەوی گەرەکشەن میرزا ئۆلقاڎری تاقیکەرۊوە و بزانۊ تەوانای شېعریەو هەم دینیەش چڼڎەنە. میرزا ئۆلقاڎرو پاوەی چا وەختەنە جە سەرەتاو تەمەنیشەنە بیەن و تازە دەمو شېعراشەنە بیەن، بەڵام مەولەوی بە تەمەنتەر بیەن.
مەولەوی ئی تاکە شېعرۍ مەکیانۊ پەی میرزای:
سای کەمەر وەشەن ئەر مارش نەبۊ
دۊسی خاست بۊ و بەدکارش نەبۊ
دیارەن مەولەوی جە بەیتەکېنە ئیشارەتێ مڎۊ بە قۊمیێوە مېژوویی و دینی کە ڕووەش دێنە، مەولەوی تەنیا مەخسەڎش سەیەو کەمەری نیەن کە وەرشەنە بەبۍ تەرسەو ماری گنی پاڵۍ و وەنەوزێ کەری، بەڵکم ئیشارەتێوەن کە میرزا یەکسەر مەیاۊوشەنەو ئەپی پارچە شېعرۍ پەیتواچ(جوابش ) مەڎۊوە

بەڵۍ ئەی قادر بۍ ئەقڵی کەم فام
لېوەی هەرزەگۊ ئەبلەی خەیاڵ خام
مەر تەنگت کېشان یان قەلبت مەردەن
نووری حەزرەتت فەرامۊش کەردەن
بزانە جە کۊن، ئاخر جاش کامەن
ئەوەڵ مداراش نە کام مەقامەن
چکۊ مەگېڵۊ بە دڵخوازی دڵ
تەشریفش جە کۊ مەگېرۊ مەنزڵ
هەر ئەو شەو ئەوان تەشریف مەبەردەن
ئیرادەی مەنزڵ غاری ثەور کەردەن
مار وە ئەمری حەق سەر ئاوەرد وە بەر
سڵام کەرد واتش یا خەیرلبەشەر
چەن قەڕنەن ئەی غار ئەی جاگە جامەن
ئەی سوراخ سەنگ زەیدو ماوامەن (سوراخ=ۋڵە)
ئارەزووی ڕوخسار پەڕ نووری تۊم بۍ
مەیلم شەرەفیاب حوزووری تۊ بۍ
دیم ئەبوبەکر ڕاگەش لېم بەستەن
بە خودا خۊ من ئەوم نەگەستەن
وە ڕووی ئیرادەت پابووسیم کەردەن
پەوکەتەی فەورەن دەرسات نەمەردەن
ئەر وە غەیزەوە مەدام پاشەوە
نمەیاوا کەسێ وە هاناشەوە
قەسەم هەر بەو کەس بۍ خورد و بۍ خاو
ئەعزاش گرد مەبی وە یەک قەترەی ئاو
حەزرەت فەماوا بشۊ وە جای وېت
خواوەند هەرگیز فرسەت نەدۊ پېت
ئیتر مەولەوی مەیاۊونە کە میرزا ئۆلقاڎر شاعېرێ ناسک خەیاڵ و ویرمەندێ بە قابیلیەتەن.[1]