وەزیری پەرەوردی تورکیا دەڵێت، تا ئێستا 28 هەزار خوێندکار ناویی خۆیان تۆمارکردووە بۆ خوێندنی کوردی لە تورکیا بەڵام مامۆستا دانامەزرێن بۆ ئەو وانەیە.
ئاوێنەنیوز، ئەنادۆڵ: لەوبارەیەوە، نابی ئاوجی، ئەمڕۆ (سێ شەممە) ڕایگەیاند، لەبەرنامەیاندایە خوێندنی هەڵبژاردە کە وانەی کوردی تێدایە پەرە پێبدەن لەداهاتوودا، بەڵام مامۆستای بۆ دانامەزرێنن.
ئاوجی ئەوەشی ڕونکردەوە کە تا ئێستا 28 هەزار خۆیندکار وانەی کوردیان هەڵبژاردووە لەوانە 27 هەزارو 200 کەسیان خۆیندکاری وانەی شێوەزاری کرمانجین و ئەوانی دیکەش وانەی ئاین و زازاکیان هەڵبژاردووە.
ئەوەشی ڕاگەیاند کە بۆ بەرەو پێشچوونی ئەم پرۆسەیە، لە هەر پۆلێکی خۆیندندا 12 خۆیندکار دادەنێن تا بە باشی فێر ببن.
ئاوجی ڕونیکردەوە کە "بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی قەدەغەی سەرپۆش بووە مایەی ئاسوودەبوونی ژمارەیەکی زۆر لە ژنانی کارمەند، هاوکات ئەو بڕیارە کێشەی بەشێکی زۆری ژنانی لە تورکیا چارەسەر کرد."
وەزیری پەروەردەی تورکیا لە بارەی هەڵوەشاندنەوەی سوێندی نێو قوتابخانەکان گوتی" لە جیهانی ئەمڕۆماندا ئەوانەی کە دەڵێنەوە و ئەوانەیش کە داوای گوتنەوە دەکەن بۆ خۆیان بیر لەوە ناکەنەوە چی دەڵێن و بۆ چی دەڵێن تەنیا خۆیان لەگەڵ هەڵومەرجی ڕۆژدا گونجاندووە."
ئەوەشی ڕاگەیاند، "وەزارەتی پەروەردە مۆڵەتی کردنەوەی قوتابخانەی نوێ بە کەس نادات، بڕیارە پەرلەمان دەست بەگۆڕانکاریی یاسایی بکات، لە چوارچێوەی ئەم گۆڕانکارییانەدا چاوەڕوان دەکرێ پێناسە و یاسایەکی نوێ بۆ ئەو قوتابخانانە دەربکات، تا کۆتایی ساڵ قوتابخانە تایبەتییەکان داناخرێن."
لەبارەی خوێندنگەی تایبەت ناوبراو گوتی "20% ی قوتابخانەکانی ئەمڕۆ مەرجی پێویستیان هەیە تا بکرێنە قوتابخانەی تایبەتی و 80% ی قوتابخانەکانیش بۆ ئەوەی بکرێن بە قوتابخانەی تایبەتی هاوکاریی پێویستیان پێشکەش دەکرێ، دەمانەوێ 70%ی قوتابخانەکان بکرێنە قوتابخانەی تایبەتی و دەوڵەتیش هاوکاری پێشکەشی ئەو قوتابخانانە بکات."
- 08-10-2013

$باکووری کوردستان$
- لە کاتژمێر 6ی بەیانیی ئەمڕۆوە لە 21 ناوچەی لیجە، پاسوور و #فارقین#ی #ئامەد# هاتوچۆکردن لە هاووڵاتییان قەدەغە کرا. پێش ئەوەی قەدەغەکاری لە دژی هاووڵاتییان ڕابگەیەنرێت، سوپای تورکی داگیرکەر لەو ناوچانە بە بەشداریی یەکەی تایبەت دەستی بە ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنی سەربازی کردبوو. قەدەغەکاری و ئۆپەراسیۆنەکە لە سنووری شاری لیجە هەر یەک لە گوندەکانی حەمزە، جۆفتن، بەششت، گر، ئەنتاخ، بامتن، سنی و کێڵەگانیان دەگرێتەوە. قەدەغەکاری و ئۆپەراسیۆنەکە لە سنووری شاری پاسوور هەر یەک لە گوندەکانی کامکان، چرک، تەمرانکەبر، مالامەکی، مالبازی، تەمرانساخر، گۆدەرن، شاڤوشان، کانکان، باران، ئاراشکان، شەرەفکان و کێڵگەکانیان دەگرێتەوە. لە سنووری شاری فارقینیش گوندەکانی شێلما و جومات و کێڵگەکانیان بەر ئەو قەدەغەکارییە کەوتوون.[2]
- یەکێک لە دەرگاکانی بەنداوی #کرال کزی# لە شارۆچکەی گێل لە ئامە بەهۆی بارینی بارانێکی بەخووڕ دوای پڕبوونی شکا و مەترسیی لافاو لەسەر ئامەد هەیە.[4]
$رۆژهەڵاتی کوردستان$
- بەپێی هەواڵی گەیشتوو بە ئاژانسی هەواڵدەریی کوردپا، هەفتەی ڕابردوو نەشمیل قۆیتاسی، هاوژینی ئەرسەلان خۆدکام؛ زیندانیی سیاسیی کوردی مەحکووم بە ئێعدام، لە لایەن لقی یەکی دادسەرای نیزامیی #ورمێ# بە بێ بوونی پارێزەر بە تۆمەتی هەوڵدان دژی تەناهیی نەتەوەیی بە یەکساڵ زیندان مەحکووم کرا.[3]=KTML_ImageCaption_Begin==KTML_StyleDiv=width:30%;height:20%;float:right;=KTML_ImageCaption_Target_Link=https://www.kurdipedia.org/files/relatedfiles/2018/161309/0018.JPG=KTML_ImageCaption_Title=دوو هاووڵاتی به هۆکاری نادیار لە مەریوان دەستبەسەر کران=KTML_ImageCaption_CaptionStyle=000000=KTML_ImageCaption_Caption=دوو هاووڵاتی به هۆکاری نادیار لە مەریوان دەستبەسەر کران=KTML_ImageCaption_End=
- کۆڕی گشتیی ئەنجومەنی ژینگەی وڵات لە شاری #بۆکان# لە بەیانییەیەکدا ئاشکرای کردووە کە فەرمانداریی و شارەداری دەیانهەوێ کۆتایی بە چالاکییەکانی ئەو ئەنجومەنە بێنن.[3]
- ژمارەیەک لە #کۆڵبەر#انی کورد، لە سنووری شاری خۆی بوونە ئامانجی تەقەی ڕاستەوخۆی هێزە نیزامییە حکوومەتییەکان و لە ئاکامی ئەم تەقەیەدا، کۆڵبەرێکی کورد به ناوی هادی نعمەتی، تەمەن 29 ساڵ، به توندی بریندار بوو.[3]
- هاووڵاتییەکی کورد به ناوی زانیار مورادی، لە شوێنی کارەکەی له شارەکی سەنعەتیی #مەریوان#دا، لە لایەن هێزە ئیتلاعاتییەکانەوە دەستبەسەر کراوە. هێزە ئیتلاعاتییەکان، بە بێ ئیزنی یاسایی ئەم هاووڵاتییەیان دەستبەسەر کردووە و ناوبراویان بۆ شوێنێکی نادیار ڕاگواستووەتەوە. لە لایەکی تریشەوە، لە هەمان ڕۆژدا، هاووڵاتییەکی کورد به ناوی حەمید ئەحمەدی له مەریوان، لە لایەن هێزە ئیتلاعاتییەکانەوە دەستبەسەر و بۆ شوێنێکی نادیار ڕاگوێزراوەتەوە.[3]
$باشووری کوردستان$
- فڕۆکە جەنگییەکانی سوپای تورکیای داگیرکەر وارگەی شەهید ڕۆستەم جوودی لە شارۆچکەی #مەخموور# و گوندی سکێنی-یان لە ڕۆژئاوای شاری شەنگال بۆردومان کرد. لە مەخموور 4 ئەندامی هێزەکانی پاراستنی خۆیی شەهید بوون کە هەموویان ژنن و چەند کەسێکی دیکەشیان بریندار بووە.[2][6]
- دوای هێرشەکەی دەوڵەتی تورک بۆ سەر کامپی پەنابەرانی شەهید ڕۆستەم جودی، هاوڵاتیان خۆپیشاندانی فراوانیان ئەنجامدا و دروشمی =KTML_Red==KTML_Bold=بکوژ ئەردۆغان=KTML_End==KTML_End= دەڵێنەوە.[6]
- لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا 21 سەرکردەی بەندکراوی #داعش#ی بەندکراو لە یەکێک لە بەندینخانەکانی پارێزگای #سلێمانی# هەڵاتوون. لەو 21 کەسە لەلایەن هێزە ئەمنییەکانەوە 10 کەسیان لەشارەدێی بازیان دەستگیرکراونەتەوە شەش کەسی دیکەیان لە سلێمانی دەستگیرکراونەتەوە، لەئێستاشدا پێنج کەسیان هەڵاتوون لە نزیک ناوچەی دێلێژە لەلایەن هێزە ئەمنییەکانەوە و گەڕان بەدوایاندا بەردەوامە.[1]=KTML_ImageCaption_Begin==KTML_StyleDiv=width:30%;height:20%;float:left;=KTML_ImageCaption_Target_Link=https://www.kurdipedia.org/files/relatedfiles/2018/161309/0005.JPG=KTML_ImageCaption_Title=سەردانی نادیە موڕاد بۆ هەولێر=KTML_ImageCaption_CaptionStyle=000000=KTML_ImageCaption_Caption=سەردانی نادیە موڕاد بۆ هەولێر=KTML_ImageCaption_End=
- وەزارەتی دادی عیراق هەواڵی هەڵهاتنی زیندانیی لە گرتووخانەی سوسێی شاری سلێمانی ڕەتدەکاتەوە.[5]
- دوای ڕاگرتنی لە شەوی ڕابردووەوە، پێشنیوەڕۆی ئەمڕۆ گەشتەکانی فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی سلێمانی دەستیانپێکردەوە.[1]
- هەریەک لە #نێچیرڤان بارزانی# و #مەسرور بارزانی# چاویان بە #نادیە موڕاد# کەوت.[4]
- زانکۆی ڕاپەڕین میوانداری ۆرکشۆپێکی نێودەوڵەتی کرد، کە تیایدا چەندین زانکۆی ناوخۆیی و بیانی لەوڵاتەکانی ئەڵمانیا بەشداربوون، تیایدا چۆنیەتی جێبەجێکردنی سیستەمی خوێندنی بۆلۆنیا تاوتوێکرا، هەروەک باس لە چۆنیەتی ئامادەکردنی مامۆستا کرا بۆ ئەم سیستەمە نوێیە، بەپێی ئەم سیستەمە خوێندکار دەبێتە چەقی فێربوون و مامۆستا تەنها ڕۆڵی ڕێنیشاندەر دەبینێت، وە هەموو هەوڵێکی خوێندکار و ماندووبونەکانی بە ژمارە گوزارشتی لێ ئەکرێت، کە ئەنجامی کۆکردنەوەی ئەم ژمارانە ئاستی خوێندکار و ئاستی فێربوونی دیاری دەکرێت.[5]
- بەهۆی خراپبوونی ڕێگای گەڕەکی ڕۆشنبیری #هەولێر# و تێکچوونی پردی پەڕینەوە، منداڵێکی ئه و گەڕەکە گیردەخوات و مەترسی خنکانی لێ دەکرێت، بەڵام دواتر لەلایەن پۆلیسی فریاکەوتنی هەولێرو هاوڵاتیانی ئه و گەڕەکەوە منداڵەکە لە خنکاندن ڕزگار کرا.[1]
- لەسەر زۆری داواکاریی گەنجان و خوێندکارانی زانکۆ و پەیمانگاکان،ستافی سینەما سالم لە شاری سلێمانی، هەفتەیەکی دیکەیان بۆ نمایشکردنی فیلمی #14ی تەمموز#(تیرمەه) درێژکردەوە.[6]
- بەبۆنەی یادی 50 ساڵەی دامەزراندنی خوێندنگای خانزادی کچان لە شاری سلێمانی، بە ئامادەبوونی مامۆستایان و خوێندکارانی خوێندنگەکە ڤیستیڤاڵێکی ئەرشیفی و کلتوری بەڕێوەچوو.[6]
$رۆژئاوای کوردستان$
- دوای ئەوەی تەیب #ئەردۆغان# سەرۆک کۆماری تورک هەڕەشەی داگیرکردنی لە ڕۆژئاوای کوردستان کرد، جموجوڵی سەربازیی سوپا داگیرکەرەکەی لەسەر سنووری #سەرێکانی# دەستیپێکرد. سەرچاوە هەرێمییەکان ڕاشیانگەیاندووە، جاروباریش دەنگی چەک لە ناوچەکە دەبیسترێت و فڕۆکەی بێفڕۆکەوانیش بە ئاسمانی ناوچەکەدا دەسوڕێنەوە.[2]
- وتەبێژی یەکینەکانی پاراستنی گەل (#یەپەگە#)، ڕایگەیاند: ئەردۆغان بۆ جاری سێیەم هەوڵ بۆ پاراستنی داعش دەدات کە ئێستا لە هەجین لەلایەن هەسەدەوە دوورپێچکراون، بۆیە هەڕەشەی هێرشکردنە سەر ڕۆژئاوای کوردستان دەکات.[1]
- دەوڵەتی تورکی داگیرکەر و چەتەکانی لە هەرێمی #شەهبا#ی داگیرکراودا باری نائاساییان ڕاگەیاند و دەستیان بە کۆکردنەوەی هێز کرد. شەوی ڕابردووش منبج-یان تۆپبارانکرد. کاروانێکی سەربازیش لە کیلیسەوە چووە جەرابلوس. لە 6 ناوچەش باری نائاسایی ڕاگەیاندووە.[2]
- تەقینەوەیەک لە #عەفرین# ڕوویدا و بەپێی سەرچاوە خۆجێییەکان 5 کەس کوژراون و 4ی دیکەش بریندارن.[4]

20 ڕێکخراوی دیموکراتیک لە ئەوروپا لە ڕاگەیاندراوێکی هاوبەشدا داوایان کرد حکومەتی تورکیا بە خێرایی زیندانییە سیاسییەکان ئازاد بکات و لە ڕاگەیاندراوەکەیاندا هاتووە زیندانییەکان یەکێک لەو شوێنە سەرەکییانەیە، کە بەهۆی پەتای ڤایرۆسی کۆرۆنا (Covîd-19) مەترسیی زۆری لەسەرە. زیندانییەکان لە کاتی ئاسایدا دەرفەتی پێویستییان نییە بۆ پاکوخاوێنی ڕاگرتن، ئێستا بەهۆی پەتای ڤایرۆسی کۆرۆناوە مەترسیی گەورەیان لەسەرە. بەشێک لە زیندانییەکان هەر بۆ خۆیان کێشەی تەندرووستییان هەیە و ئەوەش مەترسیی سەر ژیانیانی چەند هێندە زیاتر کردووە.
پسپۆڕان پێشنازی ئەوە دەکەن، دەبێت مرۆڤەکان لە دژی پەتای ڤایرۆسی کۆرۆنا پێکەوە نەبن و لە شوێنی قەرەباڵغ پێکەوە نەبن، بەپێی پێوەرەکانی پاکوخاوێنی ڕاگرتن بجوڵێنەوە و هۆشیاری خواردن و خواردنەوەیان ببن. هەروها حکومەتەکان ئەوە قەدەغە دەکەن، کە مرۆڤەکان بەشێوەی کۆمەڵ و قەرەباڵغ پێکەوە بن، بەڵام لە زیندانەکاندا سەدان هەزار کەس پێکەوە بە شێوەی بە کۆمەڵ ڕاگیراون. ئەوە مەترسیی بڵابوونەوەی ڤایرۆسەکە و گیان لەدەستدان بۆ سەر زیندانییەکان زیاتر دەکات.
لە تورکیا و کوردستان و زۆرێک لە وڵاتانی دونیا مەترسی لەسەر زیندانییەکان هەیە. زیندانییەکان زیاتر لە قەبارەی خۆیان کەسیان تیادا زیندانیکراوە. قەبارەی زیندانەکانی تورکیا جێگای 300 هەزار کەسیان تیادا دەبێتەوە، بەڵام ژمارەی کەسە زیندانیکراوەکان لە تورکیا زۆر لەوە زیاترە. زیندانییەکان بە سەرە دەخەون، یان بەشێکیان لەسەر زەویدا دەخەون، چونکە شوێنی خەوتن بەراورد بە ژمارەی زیندانیان کەمە و ئەوەش مەترسیی لەسەر ژیانی زیندانییەکان درووستکردووە.
لە زیندانەکانی تورکیادا 1343 زیندانی نەخۆشیی قورسیان هەیە و دۆخی تەندرووستیی 344 کەسیان زۆر قورسە و لە زیندانەکاندا چارەسەری ناکرێن. مەترسی لەسەر زیندانییە نەخۆشەکان و لەوێشەوە مەترسی بۆ سەر زیندانییە ئاساییەکان دەیان جار زیاترە. ئەو زیندانیانەی کێشەی تەندرووستییان هەیە و چارەسەر نەکراون، توانایی تەندرووستییان نییە، بەڵام لە ژووری تاکە کەسیدا ڕاگیراون، مەترسیی کۆرۆنا بۆ سەر ژیانیان زۆرزۆرە.
لە ڕاگەیاندراوە هاوبەشەکەی ئەو 20 ڕێکخراوەدا ئەوەش هاتووە، زیندانەکان مەترسیدارترین شوێنن بۆ ڤایرۆسی کۆرۆنا و ڕاشیانگەیاندووە لە کاتێکدا خوێندنگەکان داخراون، ڕێپێوان، خۆپیشاندان، کۆبوونەوە، پانێل، کۆنسێرت، سینەما و شانۆەکان قەدەغە کراون و شەقامەکان داخراون، ئەگەر لە زیندانەکاندا دۆخێکی نەخوازراو بەسەر زیندانیاندا بێت ئەوە حکومەت لێی بەرپرسیارە.
دەبێت مرۆڤ مەترسیی پەتای ڤایرۆسی کۆرۆنا لە دژی مرۆڤایەتی ببینێت و بۆ ئەوەی نەبێتە هۆی گیان لەدەستدانی زیندانییەکان دەبێت لە پێش هەموانەوە هەموو زیندانییە سیاسیەکان و دواتریش زیندانییەکانی تر ئازاد بکرێن.
ناوی ڕێکخراوەکان
پلاتفۆرمی دەنگی زیندانیان لە ئەوروپا (تەسەپە - TSP)
کۆنفیدراسیۆنی کۆچبەرانی چەوساوە لە ئەوروپا (AvEG-Kon)
یەکێتیی ژنانی سۆسیالیست (SKB)
گەنجانی تێکۆشەر (YS)
کۆنفیدراسیۆنی کرێکارانی تورکیا لە ئەوروپا (ATİK)
کۆمیتەی نێونەتەوەیی پشتیوانی لە زیندانیانی سیاسی (UPOTUDAK)
کۆنفیدراسیۆنی مافە دیموکراتیکەکان لە ئەوروپا (ADHK)
بزووتنەوەی ژنانی دیموکراتیک لە ئەوروپا (ADKH)
بزووتنەوەی گەنجانی سۆسیالیست (SYM)
فیدراسیۆنی یەکێتیی دێرسیمییەکان لە ئەوروپا (ئادەف - ADEF)
ئەو جیهانەی بۆ ژیان دەبێت
Alinterî-Ewropa
یەکێتیی کۆچبەرانی زەحمەتکێش لە ئەروپا (AGEB)
هەرەوەزیی مۆر – سوور
دەستپێشخەریی گەنجانی پارتیزان – مارکسیست – لنینیست – مائۆیست (PGİ-MLM)
کۆنگرەی کۆمەڵگەی دیموکراتیکی کورد لە ئەوروپا (کەجەدەکە ئەوروپا / KCDK-E)
بزووتنەوەی ژنانی کورد لە ئەوروپا (تەژەکە ئەوروپا - TJK-E)
حیزبی شۆڕشگێڕ – ئەوروپا
دەستپێشخەریی کۆمۆنی دیموکراتیکی شۆڕشگێڕ لە ئەوروپا
ئەنجوومەنی دوورخراوەکان لە ئەوروپا (ASM)[1]
#22-03-2020#

=KTML_Mark_Begin=ناونیشانی کەمپینەکە بریتییە لە پشتیوانی لە بەرگریی گەلی کوردو گەلانی باکوری سوریا دەکەین=KTML_Mark_End= و زیاتر لە دو سەد ناوی ناسراو لە 21 وڵاتەوە کەمپینەکەیان ئیمزا کردوە. لەوانە: نوام چۆمسکی، دەیڤید هارڤی، ئیتین بالیبەر، ڤیتۆریۆ سێرگی.
راگەیاندنی کەمپەینەکە، کە لەلایەن دەیان گروپ و چەند میدیایەکی سەربەخۆ-شەوە ئیمزاکراوە، تێیدا هاتوە، ئەوانەی ئیمزایان لەسەر کردوە، پشتیوانی خۆیان بۆ خەباتی کوردان و گەلانی باکوری سوریا دەردەبڕین و بەدەنگی بەرز توڕەیی خۆیان بەرامبەر بەو هێرشە تورکیا دەردەبڕن کە لەسایەتی بێدەنگییەکی گەورەی یەکێتی ئەوروپاو ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکانەوە بەڕێوەدەچێت و ڕونیدەکاتەوە کە تەنها لەو کاتانەدا بەرگری لە مافی مرۆڤ دەکرێت کە پێشێلی یاساکانی بازاڕ بکرێت.
هەروەها لە ڕاگەیاندی کەمپەینەکەدا هاتوە، بەرگریکردن لە ڕۆژئاوا، بە واتای بەرگریکردنە لەوانەی ڕۆژانە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە بەرگریکردندا هەروەک لە هەمو بەشێکی جیهاندا، دژ بە کردەوە دڕندانەکان.
هەروەک هاتوە ئەم بانگەوازە دەنگی توڕەیی و پشتیوانیمانە لە خوشک و برا کوردەکانمان، ئەوانەی بەناوی ئازادی و دیموکراتییەوە دەجەنگن و دەمرن.
ناوی ئەو کەسایەتی و گروپ و میدیایانەی ئیمزای کەمپەینەکەیان کردوە.[1]
=KTML_Bold=کەسایەتییەکان:=KTML_End=
John Holloway (Mexico)
Sergio Tischler (Mexico)
Fernando Matamoros Ponce (Mexico)
Carlos Figueroa (Mexico)
Jerome Baschet (France)
Noam Chomsky (USA)
Sylvia Marcos (Mexico)
Jean Robert (Mexico)
David Harvey (USA)
Arjun Appadurai (USA)
Etienne Balibar (France)
Teodor Shanin (England)
Barbara Duden (Germany)
Michael Hardt (USA)
Marina of Sitrin (Argentina)
Carole Pateman (USA)
Donna Haraway (USA)
Christian Laval (France)
Mimmo Lucano (Italy)
Raquel Gutierrez (Mexico)
Boaventura de SoABD Santos (Portugal)
Federica Giardini (Italy)
Raúl Zibechi (Urugay)
Gustavo Esteva (Mexico)
Francesca Gargallo (Mexico)
Giacomo Marramao (Italy)
Massimo de Angelis (United Kingdom)
Roberto Xavier Ochoa Gabaldón (Mexico)
Vittorio Exhibition (Italy)
Aldo Zanchetta (Italy)
Lucia Linsalata (Mexico)
Kathleen Bryson (England)
David Graeber (United Kingdom)
Rita Laura Segato (Brazil)
Evelyn Fox Keller (USA)
Toni Negri (Italy)
Vincent Dubois (France)
Gilberto Conde (Mexico)
Edith Gonzales (Mexico)
Alfonso Garcia Vela (Mexico)
Dora Maria Hernandez Holguin (Colombia)
Alexandros Kioupkiolis (Greece)
Paolo Vernaglione Berardi (Italy)
Anna Rosa (Italy)
Antonio Lucci (Italy)
Luigi Sonnefeld (Italy)
Fabio Milana (Italy)
Mina Lorena Navarro (Mexico)
Scott Crow (USA)
Umberto Franchi (Italy)
Imanol Antonio García Verges (Mexico)
Luis Menéndez Bardamo (Argentina)
Elaine Santos (Portugal)
Arturo Escobar (USA)
Joan Martinez Alier (Spain)
Viviana Asara (Austria)
Ines Duran Matute (USA)
Jill Rease (United Kingdom)
Alberto Bonnet (Argentina)
Sergio Uribe (Mexico)
Paola Rafanelli (Italy)
Juan Miguel Ortiz Reparaz (Spain)
Esther Patricia King Davalos (Mexico)
Francisco Javier Villanueva Vázquez (Mexico)
Daniele Fini (Mexico)
Giuseppe Lo Brutto (Mexico)
Cecilia Zeledón (Mexico)
Màrgara Millán (Mexico)
Luisa Riley (Mexico)
Raúl Ornelas (Mexico)
Daniel Inclán (Mexico)
Raffaele K. Salinari (Italy)
Philippe Corcuff, (France)
Roberto Giovannini (Italy)
Angela Micheli (Italy)
Maurizio Pallante (Italy)
Larisa de Orbe (Mexico)
Jorge Alonso Sánchez (Mexico)
Balam Pineda Puente (Mexico)
Dalia Morales (Mexico)
Juan Wahren (Argentina)
Mercedes Escamilla (Mexico)
Juan Carlos Mijangos Noh (Mexico)
Oliver Gabriel Hernandez Lara (Mexico)
Nestor Agusto Lopez, (Mexico)
Xochitl Leyva Solano (Mexico)
Wu Ming, (Italy)
Catalina Toro Perez (Colombia)
Gilca Garcia de Oliveira (Brazil)
Shannon Maloy (USA)
Shannon Clark (USA)
Seth Holmes (USA)
Adrienne Pine (USA)
Targol Mesbah (USA)
Andrej Grubacic (USA)
Dario Azzellini (USA)
Katerina Nasioka (Greece)
Michael T. Taussig (USA)
Michelle Glowa (USA)
Manuel Rosenthal (Egypt)
Laura Fantone (USA)
Sabrina Melendez (USA)
Heriberto Cairo Carou (Spain)
Giuseppe Acconcia (Italy)
Turi Palidda (Italy)
Maria Adele Cozzi (Italy)
Livia Vargas Gonzales (Venezuela)
Rosa Rosano (France)
Jorge Alonso Sanchez (Mexico)
Alicia Castellanos Guerrero (Mexico)
Gilberto López y Rivas (Mexico)
Janet Biehl (USA)
Donatella di Cesare (Italy)
Eduardo Almeida Acosta (Mexico)
Maria Eugenia Sanchez de Riveira (Mexico)
Raul Delgado Wise (USA)
Michela Scipioni (Italy)
Luis de Tavira (Mexico)
Estefania A. Palacios (USA)
Gabriela di Lauro Bentivogli (Mexico)
Jason W. Moore (United Kingdom)
Antonella Giusti (Italy)
Laurent Mucchielli (France)
Carlo Vercellone (France)
Maura Rubichi (Italy)
Fiorenzo Bartolini (Italy)
Gianfranco Bianchi (Italy)
Martin Cuneo (Mexico)
Marcello Maneri (Italy)
Niccolò Cuppini (Italy)
Sandro Mezzadra (Italy)
Sandro Chignola (Italy)
Mónica Gallegos Ramírez (Mexico)
Augusto Salvador Romero Robledo (Mexico)
Joost Jongerden (Netherlands)
Andrès Ruggeri (Argentina)
Christy Petropoulou (Greece)
Anabel Rieiro (Urugay)
Didier Fassin (France)
Charlotte Maria Saenz (USA)
Matteo Battistini (Italy)
Boris Kagarlitsky (Russia)
Barry K. Gillis (United Kingdom)
Georgiy Fedorov (Russia)
Anna Ochkina (Russia)
Aleksandr Buzgalin
Gonzalo Berron (Brazil)
Eija Ranta (Islanda)
Edgardo Lander (Venezuela)
Ashish Kothari (India)
Adam Drazin (United Kingdom)
Luke Heslop (United Kingdom)
Alfonso Giordano (Italy)
Devi Sacchetto (Italy)
Stefano Visentin (Italy)
Benedetto Vecchi (Italy)
Luca Basso (Italy)
Biko Agozino
Oleg Shein
Shahid Qadir
Stratos Georgoulas (Greece)
Joan W. Scott (USA)
José Hildelgardo Gómez Sención,
Jesús Torres Nuño, T
Paola Olimpia Muñoz Ojeda (Mexico)
Agustín Parra Ramírez (Mexico)
Alejandro González Vera (Mexico)
Dora Carpenter, (United Kingdom)
Vicente Ordóñez (Spain)
Alison Phipps (United Kingdom)
Benno Teschke (United Kingdom)
Donatella Della Porta (United Kingdom)
Nadje Al-Ali (USA)
Gavin Walker (Canada)
Bob Brecher, (England)
Dibyesh Anand (United Kingdom)
Stephen Maddison (England)
Zeina Maasri (United Kingdom)
Arianne Shahvisi (United Kingdom)
Jan Selby (UK)
Anna Stavrianakis (United Kingdom)
Benjamin Selwyn, Professor (UK)
Raphael Salkie (England)
Halil Ibrahim Yenigun (USA)
Deborah Madden (United Kingdom)
Sami Khatib (Germany)
Jerome Roos, (England)
Jeroen Rijnders, Norway
Caterina Francesca Guidi (Italy)
Asli Patriot (Germany)
Mehmet Rauf Kesici, (Germany)
Michèle Leclerc-Olive (France)
Marie Petersmann, (Netherlands)
Latife Akyuz, (Germany)
Joana Lilli Hofstetter, (Italy)
Eugenia Siapera (Ireland)
Justin Rosenberg, (England)
Giovanni Scotto, (Italy)
Edon Qesari, (Albania)
Daniela Chironi, (Italy)
Justin Rosenberg, (England)
(France) sca Helm, (Italy)
Piero Bevilacqua (Italy)
Mario Piccinini (Italy)
Rebecca Searle (United Kingdom)
Lesley Whitworth, (England)
Joanna Kellond, (United Kingdom)
Nadya Ali (United Kingdom)
Jonathan Gilhooly (England)
Christopher Griffin (England)
Micheál O'Connell (United Kingdom)
Koshka Duff (United Kingdom)
Dimitris Pavlopoulos (Netherlands)
Jem Wall (United Kingdom)
Niccolò Bertuzzi (Italy)
Lorenzo Bosi (Italy)
Rossella Ciccia (Italy)
Martín Portos (Italy)
Andrea Brock (United Kingdom)
Mónica Gallegos Ramírez (Mexico)
Augusto Salvador Romero Robledo (Mexico)
گروپەکان:
Colectivo Nudo Solidario (México)
Collettivo Editoriale Elementi Kairos
Collettivo Nodo Solidale Italia
Seminario de Subjetividad y Teoría Critica (BUAP, Mexico)
Seminario de Entramados Comunitarios (BUAP, Mexico)
Comunizar (Argentina)
Laboratorio Archeologia Filosofica Roma (Italia)
Cattedra Jorge Alonso (México)
Mexicanos Unidos (México)
Red de Resistencia y Rebeldía Tlalpan (México)
Plantón por los 43 (México)
Red de Apoyo al CIG-CNI DE Ibero Puebla (Mexico)
Seminario de Filosofía Política de la Ibero Puebla (Mexico)
La Calpulli Femminista (México)
Colectivo Solidaritè avec le mexique
Italia Nicaragua Livorno (Italia)
Zur Pueblo de Voces (Uruguay)
Collettivo Chaski Klandestina - Medios Libres (Bolivia)
Servicios Universitarios y Redes de Conocimiento (SURCO AC).
Consorcio para el Diálogo Parlamentario y la Equidad- Oaxaca.
Centro Autónomo de Estudios de la Región Cuicateca (CEREC-Mexico-Oaxaca)
Colectivo Autónomo Espacio Kruz
Servicios del Pueblo Mixe AC (SER-Mixe)
Grupo de Investigación Acción Autónoma
=KTML_Bold=میدیا سەربەخۆو ئازادەکان:=KTML_End=
Proyecto ambulante (Oaxaca to México)
Avispa midia (Oaxaca - Mexico)
Rebeldía contrainformativa (Bogota, Colombia

ەپێی ماڵپەری (ئۆیل ڕێڤیو) کە ماڵپەرێکی ناسراوی تایبەت بە چالاکییەکانی نەوت و گازە لە جیهاندا، تا کۆتایی ئەمساڵ ئاستی هەناردەکاری نەوتی هەرێمی کوردستان لە ڕێی بۆرییەوە بەرزدەبێتەوە بۆ ڕۆژانە 400 هەزار بەرمیل و لەسەرەتای ساڵی 2015 شدا ئەو ڕێژەیە بەرزدەبێتەوە بۆ ڕۆژانە 500 هەزار بەرمیل.
ماڵپەری ئۆیل ڕیڤیۆ لە زاری بەرپرسانی هەرێمی کوردستان گواستوویەتیەوە کە پێشکەوتنەکانی کەرتی نەوتی هەرێمی کوردستان لەگەڵ ئەو ئامانجەی دەسنیشانیان کردووە دەگونجێت.
بەپێی بەرپرسانی وەزارەتی سامانە سرووشتییەکان لەساڵی 2015 و سەرەتای 2016 ئاستی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان بەرزدەبێتەوە بۆ ڕۆژانە یەک ملیۆن بەرمیل. ئەوە لەکاتێکدایە لەسەرەتای ساڵی 2014ەوە بڕی 34 ملیۆن و نیو بەرمیل نەوتی هەرێمی کوردستان هەناردەی بەندەری جەیهان کراوە.
لەو ڕێژەیە بڕی 21 ملیۆن و نیو بەرمیل نەوت لەرێی بۆری نەوتی کوردستان -جەیهان فرۆشراوە، ئەو 13 ملیۆنەش کە دەمێنێتەوە لە ڕێی تانکەرەوە هەناردەی بەندەری مێرسینی تورکیا کراوە.
بەپێی لێدوانێکی تانەر یڵدز، وەزیری وزەی تورکیا لە فرۆشتنی ئەو ڕێژە نەوتە، هەرێمی کوردستان بڕی 2 ملیار و 870 ملیۆن دۆلار داهاتی هەبووە، کە لەو ڕێژەیە دوو ملیار و 100 ملیۆن دۆلاری بە کاش بووەو ئەو 775 ملیۆن دۆلارەش کە دەمێنێتەوە خەرجی پاڵاوتنی 710 هەزار تۆن لە بەرهەمە نەوتییەکانی وەک بەنزین و کێرۆسین و گازوایل کراوە.
سەرەرای ئەوەش ئەو داهاتەی کە حکومەتی هەرێمی کوردستان لە ڕێی فرۆشتنی نەوتی خۆی لەمساڵدا دەستەبەری کردووە تەنیا ڕێژەیەکی کەم لە موستەحەقاتی خۆی کە لەسەدا 17 ی بەشە بودجەیەتی پێکدەهێنێت.
لە داهاتەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە فرۆشتنی نەوتی خۆی نزیکەی 400 ملیۆن دۆلار تێچووی گواستنەوەو کۆگاکردنی ئەو نەوتە بووە لە ڕێی تورکیاوە.
بەپێی شارەزایانی نەوت، ئەمساڵ ساڵێکی گرینگ بووە بۆ هەرێمی کوردستان لە ڕووی گەشەسەندنی کەرتی نەوت لەبەر ئەوەی کە خەریکە لەرێی ئەو کەرتەوە هەرێمی کوردستان سەربەخۆیی ئابووری بەدەستدەهێنێت. لەبەر ئەوەشە تۆنی هایوارد، سەرۆکی کۆمپانیای گەنەل ئێنێرجی ڕایگەیاندووە کە ساڵی 2014 بۆ هەرێمی کوردستان لە کتێبەکانی مێژوودا تۆماردەکرێت.
- 26-11-2014

هێزەکانی ڕزگاریی #عەفرین# (HRE) ڕاگەیەنراوێکی بڵاوکردووە و ئاشکرای کرد لە ئەنجامی چالاکییەکانیان لە ناوچەی باب و عەفرین لایەنی کەم 5 چەتە و سەربازی تورکیا کوژراون.
لە ڕاگەیەنراوەکەدا هاتووە:
لە چێوەی زنجیرە چالاکییەکانی هێزەکانمان کە دژبە سەرباز و تێرۆریستانی دەوڵەتی تورکی داگیرکەر لە هەرێمی عەفرین و دەوروبەری ئەنجامیان داون؛
ڕۆژی 3ی تەمووز\12ی پووشپەڕ هێزەکانمان چالاکییەکی بەرفرەوان و کاریگەریان لە دژی چەتەکانی فرقەی هەمزە-ی سوپای تورکی داگیرکەر لە دەوروبەری گوندی داخلباش-ی سەربە ناوچەی باب ئەنجام دا. #شەڕڤان#انی ئێمە بە چەکی قورس و مامناوەندی شەڕی ڕووبەڕوویان لەگەڵ چەتەکان کرد. شەڕڤانان چوونە سەر تەرمی 2 چەتە و ڕوونیش بوویەوە کە لایەنی کەم 2 چەتەی دیکە بریندار بوون. هەروەها شەڕڤانەکانمان دەستیان بەسەر دوو چەکی جۆری [AK-47] و ڕەختێکی چەتەکاندا گرت.
ڕۆژی 3ی تەمووز\12ی پووشپەڕ هێزەکانمان بە چالاکییەکی سابوتاژ لەسەر ڕێگەی ناوچەی بلبلێ و مەیدانکێ، ئۆتۆمبێلێکی سەربازییان کردە ئامانج کە چەتەکانی فرقەی سوڵتان مورادی تێدابوون. لە ئەنجامدا 3 چەتەی گرووپەکە بەسەختی بریندار بوون و گورزیش بەر ئۆتۆمبێلەکە کەوت.
هێزەکانمان ڕۆژی 3ی تەمووز\12ی پووشپەڕ بە چالاکییەکی کاریگەر ناوەندێکی کۆبوونەوەی گرووپی چەتەکانی جەیشی نخبە-یان لە دەوروبەری شارۆچکەی مارع کردە ئامانج. لە ئەنجامدا ئەوەندەی ڕوون بووەتەوە 3 چەتە کوژراون و 4 چەتەی دیکەش بریندار بوون.[1]

بەڕێوەبەرانی کۆمپانیا گەشتوگوزارییەکان دەڵێن ساڵانە لە وەرزی گەشتکردندا نزیکەی 45 تاوەکو 55 هەزار گەشتیار لەڕێگەی گروپە گەشتیارییەکان و ڕێگای دیکەوە لە کوردستانەوە گەشت دەکەن بۆ دەرەوە، نیوەی ئەو گەشتیارانەش ڕوو لە تورکیا دەکەن.
بەپێی ئاماری کۆمەڵەی کۆمپانیا گەشتوگوزارییەکان، لە هەرێمی کوردستان نزیکەی 500 کۆمپانیای گەشتیاری هەن، 100 لەو کۆمپانیایانە مۆڵەتی دەستەی گەشتوگوزاریان هەیە، ئەوانی دیکە تەنیا مۆڵەتی تۆماری کۆمپانیاکانیان هەیە، هەندێک لەو کۆمپانیایانە گەشتیار لە هەرێمی کوردستانەوە بۆ وڵاتانی تورکیا، میسر، لوبنان، تونس، مالیزیا، ئازەربایجان، ئەرمینیا و وڵاتێکی دیکە دەبەن.
لاوەند مەموندی، بەڕێوەبەری کۆمپانیای فلای میران، بۆ فڕۆکەوانی و گەشتوگوزار، دەڵێت لە وەرزی گەشتیاریدا کە لە مانگی حوزەیرانەوە دەستپێدەکات تاوەکو ناوەڕاستی مانگی ئەیلول، هەفتانە لەڕێگەی پاکێجە گەشتیارییەکانی کۆمپانیاکانەوە 2000 تاوەکو 2500 کەس گەشت دەکەن، کە بەتێکڕا ساڵانە تەنیا لە وەرزی گەشتیاریدا ژمارەیان دەگاتە نزیکەی 10 هەزار گەشتیار.
بە گوتەی لاوەند مەموندی، لە دەرەوەی پاکێجە گەشتیارییەکانیش، خەڵکێکی زۆر خۆیان ڤیزا وەردەگرن و بە هێڵەکان یان بە ئۆتۆمبێلی خۆیان گەشتی ئێران و تورکیا دەکەن کە بەپێی بەدواداچوونی ئەوان ساڵانە ژمارەیان دەگاتە نزیکەی 7 بۆ 8 هەزار گەشیار. لاوەند دەڵێت ساڵانە نزیکەی 45 تاوەکو 55 هەزار گەشتیار لە هەرێمی کوردستانەوە گەشت دەکەن.
سەبارەت بەو وڵاتانەی زۆرترین گەشتیاری کورد ڕوویان تێدەکەن، لاوەند گوتی: نزیکەی 50% ی ئەو گەشتیارانەی لە وەرزی گەشتیاریدا لەڕێگەی گرووپەوە گەشت دەکەن، ئاڕاستەی گەشتەکانیان ڕوو لە شوێنە گەشتیارییەکانی تورکیایە، بەدوای ئەویشدا میسر و مالیزیا بەپلەی دووەم و سێیەم دێن. پاشان لوبنان، ئازەربێجان، ئەرمینیا، سەنگاپورە و تونس.
نرخی بلیتی تورکیا 55% گران بووە
وەک کاردانەوەیەک بەرامبەر گشتپرسییەکەی هەرێمی کوردستان، حکومەتی عێراق ئێوارەی ڕۆژی 29ی ئەیلولی ساڵی ڕابردوو گەشتە نێودەوڵەتییەکانی بەڕووی هەردوو فڕۆکەخانەی #هەولێر# و #سلێمانی# داخست.
پاش نزیکەی 6 مانگ لەو بڕیارە، ڕۆژی 15ی ئاداری ئەمساڵ حکومەتی عێراق گەمارۆی سەر فڕۆکەخانەکانی هەڵگرت، بەڵام بە هۆکاری سیاسی تا ئێستا گەشتی کۆمپانیا فڕۆکەوانییەکانی تورکیا بۆ سلێمانی دەستی پێنەکردووەتەوە و ژمارەی گەشتەکانی تورکیاش بۆ فڕۆکەخانەی هەولێر سنووردارن.
بڕوا سەعید قادر، بەڕێوەبەری کۆمپانیای مون لاین بۆ فڕۆکەوانیی گەشتوگوزار کە کۆمپانیاکەی کاری فرۆشتنی پلیت و ڕێکخستنی گروپی گەشتیاری بۆ وڵاتانی تورکیا و مالیزیا و میسر و لوبنان و سەنگاپورە دەکات، دەڵێت: بەهۆی ڕاگرتنی 21 گەشتی هەفتانەی کۆمپانیا تورکییەکان بۆ سلێمانی و کەمکردنەوەی گەشتی هەفتانەی کۆمپانیا تورکییەکان لە 63 گەشتەوە بۆ 40 گەشت بۆ فڕۆکەخانەی هەولێر و گەشتکردنی خەڵکی پارێزگاکانی مووسڵ و سلێمانی و #کەرکووک# لە فڕۆکەخانەی هەولێرەوە بۆ ناوچە گەشتیارییەکانی تورکیا، ئەمساڵ بەراورد بە ساڵی ڕابردوو نرخی بلیتی فڕۆکە بۆ تورکیا نزیکەی 55% بەرزبووەتەوە.
بڕوا سەعید نموونە بە نرخی گەشت بۆ ئیستانبوڵ دێنێتەوە و دەڵێت: ساڵی ڕابردوو نرخی چوون و هاتن بۆ ئیستانبوڵ بەهۆی کێبڕکێ و پاکێجی کۆمپانیاکان نزیکەی 380 تاوەکو 420 دۆلار بوو، ئێستا نرخی بلیت لەنێوان 900 تاوەکو 1000 دۆلاردایە.
بڕوا سەعید دەڵێت لەبنەڕەتدا نرخی گەشتی کۆمپانیا فڕۆکەوانییەکان بۆ تورکیا لە 400 دۆلارەوە دەستپێدەکات، بەڵام کاتێک خواست زیاد دەبێت، هێڵەکان وردە وردە نرخ بەرز دەکەنەوە. بڕوا سەعید لەو باوەڕەدایە نرخی گەشت بۆ تورکیا لە جەژندا گرانتریش بێ‌، بۆیە لە ئێستاوە دەستیان کردووە بە کڕینی کورسیی فڕۆکەکان. بڕوا دەڵێت نرخی کڕینی پێشوەختەی کورسیش بەراورد بە ساڵی ڕابردوو نزیکەی 40% بەرزبووەتەوە.
بەهۆی بەرزبوونەوەی نرخی بلیت پاڵەپەستۆیەکی زۆر لەسەر گروپە گەشتیارییەکان بۆ تورکیا هەیە، بڕوا نموونە بە کۆمپانیاکەی دێنێتەوە و دەڵێت: بۆ وەرزی گەشتیاری ئەمساڵ ڕۆژانە 40 کورسیمان لە کۆمپانیای ئەتڵەس گڵۆباڵ بۆ ئیستانبوڵ کڕیبوو، بەهۆی زۆریی خواست تا 30ی ئاب کورسییەکانمان فرۆشراوە، ئێستا هەندێ کورسیی دیکەمان کڕیوە بە 100 دۆلار زیاتر لە نرخی پێشوو، بۆیە لە 10ی ئابەوە نرخی گەشتی گروپە گەشتیارییەکان بۆ تورکیا لەوانەیە بۆ 850 دۆلار بەرزبێتەوە.
کۆمپانیاکەی بڕوا سەعید هەفتانە لەڕێگەی گروپی گەشتیارییەوە 1370 گەشتیار دەبات بۆ تورکیا، میسر، مالیزیا، سەنگاپورە، لوبنان، ئازەربێجان و تونس و چەند وڵاتێکی دیکە کە مانگانە دەکاتە 5 هەزار و 480 گەشتیار، بۆیە پێشبینی دەکات مانگانە لە وەرزی گەشتیاریدا 10 تاوەکو 12 هەزار گەشتیار تەنیا لەڕێگەی پاکێجە گەشتیارییەکانەوە گەشت بکەن، بڕوا دەڵێت: تێچووی گەشتی هیچ گەشتیارێک لە هەزار دۆلار کەمتر نییە. بەو پێیە بێ‌ مانگانە تەنیا 10 ملیۆن دۆلار لە ڕێگەی گروپە گەشتیارییەکانەوە دەچێتە دەرەوە.
کۆمپانیای دریم هۆڵیدەی، ماوەی 9 ساڵە دامەزراوە، گروپی گەشتیاری بۆ شوێنە گەشتیارییەکانی تورکیا و میسر دەبات، ئەمساڵ ژمارەی گەشتیارەکانی 22% زیادی کردووە.
ئالان ئاکرەیی، بەڕٍێوەبەری کۆمپانیای دریم هۆڵیدەی، دەڵێت: بەهۆی ڕاگرتنی گەشتی فڕۆکەکانی تورکیا بۆ سلێمانی و وەستانی گەشتی کۆمپانیای فڕۆکەوانیی زاگرۆس جێت و کەمکردنەوەی گەشتی هەفتانەی کۆمپانیا فڕۆکەوانییەکانی تورکیا و هەروەها گەشتکردنی خەڵکی پارێزگاکانی مووسڵ و سلێمانی و کەرکووک لە ڕێگەی فڕۆکەخانەی هەولێر، نرخی پلیت بۆ تورکیا زۆر زیادی کردووە، بۆیە نرخی هەفتەیەک گەشت لە ڕێگەی گروپەوە بۆ ئیستانبوڵ و ئەنتاڵیا لە 550 دۆلارەوە بۆ 750 دۆلار بەرزبووەتەوە.[1]
#30-07-2018#

شەڕی نێوان سوپای تورکیا و گەریلاکانی پارتی کرێکارانی کوردستان - پەکەکە، زیانێکی زۆری گیانی و ماددی بە باشووری کوردستان گەیاندووە، بەهۆی بوونی پەکەکەش لە خاکی باشووری کوردستان، تورکیا لە هێرشەکانی بەردەوامە.
پەڕڵەمانی کوردستان چەند لیژنەیەکی ڕاسپارد بۆ بەدواداچوونی زیانی شەڕی سوپای تورکیا و پەکەکە لە ناوچە سنوورییەکانی هەرێمی کوردستان، لیژنەکان ڕاپۆرتەکانیان تەواوکرد و دەرکەوتووە تورکیا بە قووڵایی 15 کیلۆمەتر خاکی باشووری کوردستانی بەزاندووە و زیاتر لە 500 گوندیش لە ترسی شەڕ چۆڵکراون.
پەڕڵەمانی کوردستان لە 29ی حوزەیرانی ئەمساڵدا چەند لیژنەیەکی بۆ بەدواداچوونی ڕەوشی ناوچە سنوورییەکانی هەولێر، دهۆک و سلێمانی بۆ زانینی زیانی بۆردوومان و تۆپبارانەکانی تورکیا و ئێران ڕاسپارد. لیژنەکان چوونەتە ناوچە جیاوازەکانی سنووری پارێزگای هەولێر، سلێمانی، هەڵەبجە، دهۆک و شنگال.
لە ئەنجامی ڕاپۆرتی لیژنەکاندا دەرکەوتووە، لە ماوەی ئەو ئۆپەراسیۆنانەی تورکیا لە ناوەڕاستی مانگی حوزەیران دەستیپێکردوون، 504 گوند چۆڵکراون و لە ماوەی شەڕی 28 ساڵەی تورکیا و پەکەکەشدا 50 هاونیشتمانیی سڤیل شەهیدبوون.
بەپێی ڕاپۆرتی لیژنەکان لە سنووری پارێزگای هەولێر لە 73 گوندی سەر سنوور 55 گوند چۆڵکراون. دەیان ملیۆن دۆلار زیانی سووتانی ڕەز و باخ هەبووە و 104 گوندی سۆران و سیدەکان چۆڵکراون.
لە ڕاپۆرتی لیژنەکاندا هاتووە، لە پارێزگای سلێمانی هێرشی کونەماسی لە 25ی حوزەیراندا بووەتە هۆی برینداربوونی حەوت کەس و 25 ملیۆن دینار زیانی ماددیی هەبووە. هەروەها زیانی خزمەتگوزاریی گشتی لەسەر کارەبا و ڕێگەوبان هەبووە.
لە پارێزگای دهۆکیش، لە زاخۆ بەزاندنی سنوور بە پانیی 40 کیلۆمەتر و قووڵایی 15 کیلۆمەتر لەلایەن تورکیاوە، 666 تۆپ و 70 مووشەک ئاڕاستەی گوندەکان کراون و لە 28 ساڵدا 50 کەس کوژراون و دەیانیش بریندار بوون. 18 بارەگای تورکیا لە سنووری گوندەکانی زاخۆ دانراون، 25 گوندی شارۆچکەی دەرکار تۆپباران کراون، 200 جووتیار ناتوانن بگەڕێنەوە ناوچەکانیان، 13 گوندی باتیفا بۆردوومانکراون و 27 گوند چۆڵکراون؛ بەگشتی 400 خێزان زیانمەند بوون.
هەر لە سنووری پارێزگای دهۆک و لە ئامێدی، بەهۆی شەڕی نێوان پەکەکە و تورکیاوە چۆڵکردنی 198 گوند لە 348 گوندی قەزاکە کەوتووەتەوە و چوار کەسی سڤیل شەهید بوون و 28 کەسیش بریندار بوون، 80%ی گوندەکانی چەمانکێ چۆڵکراون، شەش گوندی کانی ماسێ و ڕێکەوتی باڵا چۆڵکراون، ئاوارەبوونی زیاتر لە 2500 خێزان، چۆڵکردنی 85 گوند لە کۆی 92 گوندی شیلادزێ، چۆڵکردنی 42 گوندی دێرەلووک لە کۆی 56 گوند، چۆڵکردنی 24 گوندی دینارتە لە کۆی 91 گوند و 9 کوژراو و 21 بریندار لە 24 ساڵدا.
هێزەکانی تورکیا بە قووڵایی زیاتر لە 15 کیلۆمەتر هاتوونەتە ناو خاکی هەرێمی کوردستانەوە و بەهۆی ئەو ئوپەراسیۆنانەوە شەش کەسی سڤیل لە سنووری پارێزگای دهۆک شەهیدکراون و پێنج گوندی سنووری شارەدێکانی باتیفا و دەرکار لە سنووری زاخۆ چۆڵکراون و زیانی ماددی بەر دەیان هاونیشتمانیی ئەو ناوچانە کەوتووە.[1]

793 ژن کە ژمارەیەک نووسەر و سیاسەتمەدار و پەڕڵەمانتار و ڕۆژنامەنووسیشی تێدایە، لە دژی ئۆپڕاسیۆنەکانی پاکتاوی سیاسی کە ڕژێمە فاشیستەکەی ئاکەپە-مەهەپە لە دژی پارتی دیمۆکراتیکی گەلان-هەدەپە دەستی پێکردووە، ڕاگەیێنراوێکی هاوبەشیان بڵاو کردەوە.
دەقی ڕاگەیێنراوەکە کە بە زمانی کوردی بڵاو کراوەتەوە، بەم شێوەیەیە:
لە بەرانبەر ئەم نایەکسانیە، ئێمە لە پشت ئەو کەسانەوەین کە دەستگیر کراون. هێرشەکەی دژی هەدەپە کە نوێنەرایەتی زیاتر لە 6 میلیۆن کەس دەکات، کودەتایەکە لە دژی دیمۆکراسی. ئەم ئۆپڕاسیۆنە هاوکات کۆدەتایەکە لە دژی ناڕەزایەتیەکان و ئۆپۆزیسیۆن.
دیمۆکراسی و یاسا لە چوارچێوەی تێکۆشانی ڕزگاری ژناندا نەبێت، سەرناکەوێت. لە دژی سیاسەتەکانی دەسەڵات کە فشار و چەوساندنەوەی کردووە بە ئامێرێکی سەرەکی بۆ خۆی، هەر وەکوو چۆن ئێمە لە دژی ڕەگەزپەرەستی لە خۆڕاگریداین، هاوکات لە دژی ئەم سیاسەتەش لە خۆڕاگریداین. ئێمە دەزانین کە ئەگەر خۆڕاگر نەبین، ناتوانین هەناسەش بدەین. داواکارین ئەو سیاسەتمەدار و کەسانەی کە لە چوارچێوەی 'بزووتنەوەی بێناوەکاندا' دەستگیر کراون، بە زووترین کات ئازاد بکرێن.[1]

بەشدار موزەفەر
هیومن ڕایتس وۆچ لە ڕاپۆرتێکدا دەڵێت: تورکیا و هێزە نزیکەکانی لە ئۆپۆزیسیۆنی سووریا پێشێلکاری مافەکانی مرۆڤیان لە ڕۆژاوای کوردستان کردووە؛ باس لەو هەڵمەتی بەعەرەبکردنەش دەکات لە #عەفرین# ، سەرێ کانی و #گرێ سپی# دەکرێن و دەڵێت: تورکیا لە ناوچەکانی دیکەی سووریاوە هاووڵاتی بردووەتە ئەو ناوچانەی ڕۆژاوای کوردستان کە لەژێر کۆنترۆڵیدان.
ڕۆژی پێنجشەممە، 29-02-2024، ڕێکخراوی چاودێریی مافەکانی مرۆڤ (HRW) ڕاپۆرتێکی لەبارەی دۆخی ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی تورکیا و هێزەکانی نزیکی لە ڕۆژاوای کوردستان بڵاوکردەوە.
لە ڕاپۆرتەکەدا هاتووە، تورکیا بەرپرسیارییەتی پێشلکارییە جیدییەکان و تاوانی جەنگی لە ئەستۆدایە کە لەلایەن هێزە چەکدارەکانی و گرووپە چەکدارییە نێوخۆییەکان کە پاڵپشتییان دەکات، ئەنجام دەدرێت.
بەعەرەبکردن لە ڕۆژاوای کوردستان
هیومن ڕایتس وۆچ ئاماژە بەو هەڵمەتی بەعەرەبکردن و گۆڕینی دیموگرافیایە دەکات چەند ساڵێکە لە عەفرین، سەرێ کانی و گرێ سپی ئەنجام دەدرێت.
ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکە دەڵێت: دوای هەڵاتنی خەڵکی هەرێمی عەفرین بەهۆی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکەی ساڵی 2018 و چوونە دەرەوەی خەڵک لەو شارە لە ساڵانی دواتردا تورکیا بەشێوەیەکی خێرا خێزانە عەرەبەکانی لە غوتەی ڕۆژهەڵاتەوە گواستەوە بۆ نێو خانووی ئەو خێزانە کوردانەی عەفرینیان چۆڵکردبوو. ئەوەش نموونەیەکی ڕوون بوو لەو هەڵمەتی گۆڕینی دیموگرافیەی ناوچەکە کە تورکیا ئەنجامی دەدات بە مەبەستی لاوازکردنی پێگەی کورد لە عەفرین.
ڕێکخراوەکە باس لەوە دەکات، دواتر خێزانی زیاتر لە غوتەی ڕۆژهەڵات، ناوچەکانی دەرەوەی دیمەشق، باکووری حەما و ئیدلبەوە چوونە عەفرین. بۆ نموونە، تەنیا لە کانوونی یەکەمی 2020دا نزیکەی 13 هەزار چوونە عەفرین.
بەگوێرەی پێگەی AGAPS کە لێکۆڵینەوە لە دۆخی مرۆیی لە 150 وڵاتی جیهان دەکات و لە کانوونی یەکەمی 2020 لە ڕاپۆرتێکدا ئەوەی خستووەتەڕوو کە ژمارەی دانیشتووانی عەفرین لەو کاتەدا 442 هەزار کەس بوو و لەو ژمارەیەش 157، 278 کەسیان خەڵکی ڕەسەنی شارەکە بوون کە زۆرینەیان کورد بوون.
هەروەها 285,550 کەسیشیان خەڵکی ناوچەکانی دیکەی سووریا بوون و چوونەتە عەفرین کە زۆربەیان عەرەبی سووننە بوون. هیومن ڕایتس وۆچ باس لەوە دەکات، هەمان دۆخ لە سەرێ کانی و گرێ سپیش دەبیندرێت.
ئەو ڕێکخراوە ئاماژە بە ڕاپۆرتێکی نەتەوە یەکگرتووەکان دەکات کە تێیدا هاتووە، لە ئۆکتۆبەری 2019ەوە سەرێ کانی و گرێ سپی ڕووبەڕووی گۆڕینی دیموگرافی بوونەتەوە، بە جۆرێک بەشی زۆری دانیشتووانەکەیان ناچار بوون ماڵ و حاڵی خۆیان جێبهێڵن و ڕووبکەنە ناوچەکانی دیکەی ڕۆژاوای کوردستان یان ئەوەی وڵات بەتەواوی جێبێڵن.
ئەشکەنجەدان
هیومن ڕایتس وۆچ دەڵێت: تورکیا و هێزە نزیکەکانی لە ڕۆژاوای کوردستان بە تۆمەتی ئەندامبوون لە هێزەکانی سووریای دیموکرات -#هەسەدە# ئەشکەنجەی هاونیشتمانییان دەدەن.
هیومن ڕایتس وۆچ ئاماژە بەوە دەکات، کوردی ئەو ناوچانە بەتۆمەتی هەبوونی پەیوەندی لەگەڵ ئەو هێزانەی ناوچەیەکی زۆری باکووری ڕۆژهەڵاتی سووریایان لەژێر دەسەڵاتدایە [هێزەکانی سووریای دیموکرات -هەسەدە]، بەشی زۆری ئەو ئەشکەنجەیەیان بەرانبەر دەکرێت.
لە چەند ساڵی ڕابردوودا ژمارەیەکی زۆر پێشێلکاری لە عەفرین، سەرێ کانی و گرێ سپی تۆمارکراون. ئەو ناوچانە لەژێر کۆنترۆڵی سوپای تورکیا و هێزەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سووریای نزیک لە تورکیادان.
هیومن ڕایتس وۆچ لە ڕاپۆرتەکەیدا ئاماژە بەوە دەکات، هێزە چەکدارەکانی تورکیا و دەزگا هەواڵگرییەکانی لە بەشداریکردن و سەرپەرشتیکردنی ئەو پێشێلکارییانە تێوەگلاون.
ئادەم کوگڵ، جێگری بەڕێوەبەری لقی ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاستی ڕێکخراوی هیومن ڕایتس وۆچ دەڵێت: بەرپرسانی تورکیا ڕۆڵێکی تەماشاکەر لە ئازاردان و ئەشکەنجەدان نابینن، بەڵکوو وەکوو دەسەڵاتێکی داگیرکەر بەرپرسیارییەتی هەڵدەگرن و لە هەندێک دۆخیشدا ڕاستەوخۆ لە تاوانی جەنگ تێوەگلاون.
هیومن ڕایتس وۆچ قسەی لەگەڵ 16 کەسی خەڵکی عەفرین، سەرێ کانی و گرێ سپی کردووە کە پێشتر لە زیندانەکانی هێزەکانی ئۆپۆزسیۆنی سووریای نزیک لە تورکیا لەو ناوچانەدا بوون.
ئەو کەسانە ئاماژەیان بەوە کردووە، زۆر بە خراپی ئەشکەنجەیان داون و ئەشکەنجەکەش چەند جۆرێک بووە، وەک بەکارهێنانی کێبڵ، وایەری کارەبا، دەرهێنانی نینۆک، هەڵواسین بە بنمیچەوە.
دیپۆرتکردنەوە
دوای دەستپێکردنی شەڕی نێوخۆی سووریا سەتان هەزار کەس لە ڕۆژاوای کوردستان و سووریا چوونە باکووری کوردستان و تورکیا.
لە ئابی 2022دا ژمارەی پەناخوازە سووریاییەکان لە تورکیادا نزیکەی 4 ملیۆن کەس بوو، بەڵام ئێستا ژمارەیان 3 ملیۆن و 194 هەزار و 185 کەسە کە 4.42٪ی کۆی دانیشتووانی تورکیا پێکدەهێنن.
لە دوو ساڵی ڕابردوودا تورکیا سەتان پەناخوازی سووریایی ناردووەتەوە سووریا و بەشی زۆریان لەو ناوچانەی ڕۆژاوای کوردستان جێگیرکراون کە لەژێر کۆنترۆڵی تورکیا و هێزە نزیکەکانیدان لە ئۆپۆزیسیۆنی سووریا.
تەنیا لە تەممووزی ساڵی ڕابردوودا، بەگوێرەی هیومن ڕایتس وۆچ، تورکیا زیاتر لە 1.700 هاووڵاتی سووریایی ڕەوانەی سووریا کردووەتەوە.
هیومن ڕایتس وۆچ داوا لە یەکێتیی ئەوروپا دەکات هانی تورکیا بدات کە ناردنەوەی زۆرەملێی پەناخوازەکان بوەستێنێت؛ داوا لە یەکێتیی ئەوروپاش دەکات هاوکارییە داراییەکانی بۆ نێوەندەکانی کۆچبەران لە تورکیا بوەستێنێت تاوەکوو ئەو کاتەی ئەنقەرە ناردنەوەی زۆرەملێی پەناخوازەکان بۆ سووریا دەوەستێنێت.
دەستگرتن بەسەر ماڵ و موڵکی هاونیشتمانییاندا
6 ساڵ لەومەوپێش نزیکەی 97٪ی دانیشتووانی هەرێمی عەفرین لە ڕۆژاوای کوردستان کورد بوون، بەڵام لە 6 ساڵی ڕابردوودا ژمارەکە لە کەمبوونەوەی بەردەوامدا بووە.
هیومان ڕایتس وۆچ لە ڕاپۆرتەکەدا دەڵێت: سەدان هەزار دانیشتووی باکووری ڕۆژهەڵاتی سووریا ماڵ و موڵکیان لەلایەن چەکدارانی سوپای نیشتمانییەوە دەستی بەسەردا گیراوە.
هەمان شت بۆ ناوچەکانی سەرێ کانی و گرێ سپیش ڕاستە.
هاونیشتمانییەکی خەڵکی عەفرین کە ئێستا لە شاری #حەسەکە# دەژیت، قسەی بۆ هیومن ڕایتس وۆچ کردووە و گوتویەتی، دەمەوێت بگەڕێمەوە، بەڵام ئەگەر ماڵ و موڵکم هەر لەژێر دەسەڵاتی ئەو کەسانەدا بێت، ئەوا تەنانەت بۆ یەک چرکەش بیر لە گەڕانەوە ناکەمەوە.
کوردێکی ئێزدی خەڵکی گرێ سپیش لەو بارەوە بە ڕێکخراوەکەی گوتووە، قوورسترین شت بۆ من ئەوە بوو لە بەردەم خانووەکەمدا بوەستم و نەتوانم بچمە ژوورەوە.
پێشنیاز بۆ حکومەتی تورکیا
هیومن ڕایتس وۆچ لە ڕاپۆرتەکەیدا ژمارەیەک پێشنیاز بۆ حکومەتی تورکیا دەکات کە بریتین لە:
-دەستبەجێ ئەو پێشێلکارییانەی لەلایەن هێزە چەکدارەکانی تورکیا و کارمەندانی دەزگا هەواڵگرییەکان دەکرێن بوەستێنێت و دڵنیایی بدات لەوەی هێزەکان لەوێ بە گوێرەی یاسای نێودەوڵەتی مامەڵە دەکەن.
-دەستبەجێ بەزۆر ناردنەوەی پەناخوازانی سووریا بوەستێنێت.
-لێکۆڵینەوەیەکی ورد، شەفاف و بێلایەن لە هەموو ئەو تۆمەتانە بکات کە ڕووبەڕووی هێزە چەکدارەکانی و دەزگا هەواڵگرییەکانی دەکرێنەوە لەنێویاندا تۆمەتەکانی تاوانی جەنگ دژی هاووڵاتییانی سڤیل، دەستدرێژی سێکسی، تاڵانکردن و کوشتنی خەڵک.
-هاوئاهەنگی لە لێکۆڵینەوە سەربەخۆ و بێلایەنەکان کە لەلایەن ئاژانسە نێودەوڵەتییەکان ئەنجام دەدرێن.
-ڕێگە بە چاودێرە نێودەوڵەتی و بێلایەنەکان بدات بدات سەردانی ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی تورکیا لە سووریا بکەن، لەنێویاندا بەندیخانە و دادگە سەربازییەکان
-هەموو ئەو کەسانەی پێشێلکارییان بەرانبەر بە مافەکانی مرۆڤ کردووە، دەبێت ڕووبەڕووی بەرپرسیارییەتی بکرێنەوە و بەشێوەیەکی شەفاف و دادپەروەرانە دادگایی بکرێن.
-ئەنجامدانی پڕۆسەیەکی شەفافی قەرەبووکردنەوە کە هاوتا بێت لەگەڵ ستانداردە نێودەوڵەتییەکان. دەبێت هەموو ئەو کەسانەی کە تووندوتیژیی سێکسییان بەرانبەر کراوە و ئەو کەسانەش بوونەتە خاوەن پێداویستی تایبەت قەرەبوو بکرێنەوە.
-گەرەنتیکردنی مافی خاوەن موڵک و ئەو کەسانەی گەڕاونەتەوە سەر ماڵ و حاڵی خۆیان. قەرەبووکردنەوەی ئەو کەسانەی بەهۆی دەستبەسەرداگرتنی ماڵ و موڵکیان زیانیان بەرکەوتووە.
ئۆپەراسیۆنەکانی تورکیا لەنێو سووریا
تورکیای ئەندامی ناتۆ، ڕۆڵێکی سەرەکی لە ململانێ نێوخۆییەکانی سووریادا هەیە. ئەو وڵاتە پشتیووانی لە بەشێک لە هێزی ئۆپۆزیسیۆنی سووریا دەکات.
تورکیا لە ئابی 2016 سوپای ناردە نێو خاکی سووریا و بە هاوکاریی بەشێک لەو گرووپانەی ئۆپۆزیسیۆنی سووریا کە پشتیووانییان دەکات، جەرابلووس، باب و ئەعزازی کۆنترۆڵکرد. تورکیا ڕایگەیاند بە مەبەستی وەستاندنی جموجووڵەکانی #داعش# لەو ناوچانەدا سوپای ناردووە.
لە سەرەتای ساڵی 2018 تورکیا و هێزە نزیکەکانی لە ئۆپەراسیۆنی ناولێنراو بە چڵە زەیتوون لەلایەن ئەنقەرەوە، دەستیان بەسەر هەرێمی عەفرین لە ڕۆژاوای کوردستاندا گرت.
لە تشرینی یەکەمی 2019ەش ئەو هێزانە هێرشیان کردە سەر #سەرێکانی# و گرێسپی لە ڕۆژاوای کوردستان و ئەو شوێنانەشیان کۆنترۆڵکرد.[1]