#04-07-2018#

هي ناحية تقع في مركز قضاء محافظة #كركوك#, جنوب كوردستان. [1]
60% من السكان كانوا من الكُرد في تعداد عام 1947.

المدينة ومحيطها بها عدد كبير من السكان الأكراد الكاكائي. هناك أيضًا سكان تركمان وعرب، وهي مركز قضاء داقوق التابع إداريًا لمحافظة كركوك حيث تقع هذه المدينة على بعد 40 كم إلى الجنوب من كركوك وعلى الطريق المؤدي إلى بغداد.
يعد قضاء داقوق من المناطق الزراعية التي تشتهر بخصوبة أراضيها وبحقولها الخضراء بالإضافة إلى أهتمام أهلها بتربية الحيوانات، ويجيد العديد من اهالي داقوق مهنة النسيج وصناعة السجاد اليدوي والحرف اليدوية الأخرى، ان التركمان ينتمون إلى المذهب الشيعي حيث يرجع أصولهم إلى قره قويونلوا، والبيات، وايلخانليلار التركمانية. وقد زاد مقام سيد الساجدين الامام زين العابدين بن الحسين عليهما السلام من ألاهمية الدينية للمدينة حيث يقع المقام الشريف على بعد كيلومترين إلى الشرق من ناحية داقوق ويستقبل الزوار على مدار السنة. يمر إلى جانب مدينة داقوق نهرعريض يسمى بنهر (چاي)، ويربط ضفتي النهر أطول جسر في العراق قرية من قرية هه فتخار تبلغ طولها كيلو متر أو 1000 متر، ويفيض هذا النهر في موسم الأمطار ويغلب عليه الجفاف في الصيف حيث ينحصر إلى الضفة الشمالية متحولة إلى ترعة صغيرة يزرع على أطرافها أنواع البطيخ والشمام والرقي وايضا تطل على هذه النهر كثير من الغسالات لصنع الرمل والحصى إذا تعتبر الرمل والحصى في داقوق من اجودها في العراق الذي تشتهر بها المدينة. أما في فترة الربيع فأن روائح النرجس تفوح من على بعد كيلومترات من المدينة حيث يشتهر نرجس هذه المنطقة بروائحها الزكية الفريدة.

=KTML_Bold=معالم المدينة=KTML_End=
تحتفظ داقوق العديد من المعالم الأثارية القديمة منها منارة داقوق الأثرية التي يرجع تاريخها إلى فترة الخلافة العباسية شبيهة بمنارة جولي في مدينة أربيل التي أنشأت في العهد الأتابكي السلجوقي، وكذلك بقايا الجامع الكبير في المدينة. وتحيط باطراف المدينة المناطق التالية:
منطقة الطالبنية والتي تشمل كل من القرى التالية قرية ينكجه وقرية عبد الله غانم الكبير وقرية عبد الله غانم الصغير (عنانه) وقرية سنور وقرية كليسة.
منطقة الكاكاكية والذي اغلب سكانها من الكورد الكاكاكية ومنها قرية طوبزاوه وقرية علي سراي وقرية زنقر وقرية عارب كوي وقرية البو محمد.
منطقة الداودة ومن قراءها هه فتخار وقرية منصور وقرية ئاواى علي وغيرها من القرى وهذه المناطق حكمتها الشيوخ والبك واغا مثلا في الطالبينة.
كانوا يطلقون اسم الشيخ على رئيس المنطقة وفي الكاكاية كانوا يطلقون لفظ اغا وفي الدوادة لفظ بك ومن القرى التي لم نذكرها فريق اواه وقرية امام زين العابدين ولاصين وماتيق وتامور وغيرها وايضا في نظم الحكومات السابقة شهدت هذه المناطق عمليات التعريب إذا جاءووا بالقومية العربية وخاصة البدو والرحالة اسكنوها في المنطقة ووزعت عليهم اراضي ولحد الآن باقون في المنطقة
من مرافقها العامة
مستشفى داقوق العام.
محكمة داقوق العام.
مصرف داقوق (الرافدين).
مدارس.
مساجد وحسينية.
اعدادية داقوق للبنين وهو أول اعدادية داقوق تاسس سنة 1963.
متوسطة الامام الحسين (عليه سلام) الدراسة فيها باللغة التركمانية
متوسطة أبو الفضل العباس (عليه السلام) مشمولة بالدراسة التركمانية أيضا.
ثانوية ياران الكوردية هنا تجد الدراسة باللغة الكردية.
ثانوية تركمن ئيوي مشمولة بالدراسة التركمانية.
ثانوية شفق للبنات هو ثانوية للبنات فقط دراستهم باللغة العربية ومشمولة أيضا بالدراسة التركمانية.
ثانوية همسة للبنات الدراسة فيها باللغة العربية.
ثانوية نازنين للبنات للدراسة الكردية.

=KTML_Bold=آثارها=KTML_End=
منارة داقوق الأثرية التي عمرها أكثر من 700 عام تعود إلى العهد الأتابكي السلجوقي.
مقام الإمام زين العابدين ع، وقد ورد ذكر هذا المقام في كثير من الكتب القديمة.
الجسر العثماني بني هذا الجسر في عهد العثمانيين على الطريق الذي يربط داقوق بمدينة كركوك قبل ما يزيد عن 150 عاماً.
مرقد السيد محمد الباقر البيطار، وهي مقبرة للعوائل التركمانية والعربية.
الشيخ قواس، وهي أيضاً مقبرة للعوائل التركمانية.
مقام خضر إلياس ع.
تكية قرخلر.
إمام الهوى على طريق كركوك - داقوق.
مرقد الصحابي الجليل جابر بن عبد الله الأنصاري رض.

=KTML_Bold=أسواقها=KTML_End=
يوجد بها سوق كبير جداً ويباع فيه الطعام والخضراوات والفواكه والمواد الإنشائية والدراجات والصيرفات وهو دائما مزدحم بالسكان لكثرة ما يأتيه من الناس من القرى والمدن القربية لكي يأخذوا بعض ما يحتاجونه من السوق.[2]

بەدووری 44کم دەکەوێتە باشووری شاری #کەرکووک# و دانیشتوانەکەی لەپێکهاتەی کورد و عەرەب و تورکمان پێکهاتوون. یەکێکە لە قەزاکانی پارێزگای کەرکووک، لەساڵی 1989 بەبڕیارێکی ئەنجومەنی باڵای شۆڕشی حزبی بەعسی ڕووخاو لە ناحیەوە کرا بە بەقەزا.
• قەزاکە جگە لە ناحیەکانی #لەیلان# و تازە و ڕەشاد 100 گوندی بەسەرەوەیە کە 60 گوندیان عەرەبی هاوردەنشین و 39 گوندیان کورد و تەنیا یەک گوندیششیان دانیشتوانەکەی تورکمانە.
• ژمارەی دانیشتوانی ناوەندی قەزاکە 60 هەزار کەسە، کە 27 هەزاری کورد و 20 هەزاری عەرەب و 13 هەزاری تورکمانن.
• هۆزە کوردییەکانی (#داودە#، #تاڵەبانی#، #کاکەیی#) و هۆزە عەرەبییەکانی وەک (عەزی، عوبێدی) زۆرینە دانیشتوانەکەی پێکدەهێنن.
• زۆرینەی دانیشتوانەکەی بەکشتوکاڵ و ئاژەڵدارییەوە سەرقاڵن.

2004

هي قرية تقع في ناحية #داقوق#, مركز قضاء محافظة #كركوك#, جنوب كوردستان. [1]

دکتۆر #جەبار قادر#
ئەم ئامارانەی لێرەدا ئاماژەیان پێدەکەم لە سەرژمێری ساڵی 1947 وەرگیراون. لە دەسپێکدا دەبێت ئەوە بڵێم کە ئەو سەرژمێرییە ناتەواوی زۆری تێدایە. هەموو زانیارییەکانی بەوردی تۆمار نەکردووە، لەم بوارەدا لە گەڵ سەرژمێری 1957 بەراورد ناکرێت. بۆ نموونە ئاماژەی بەپێکهاتەی نەتەوەیی یا زمانی دایکی دانیشتوانی نەکردووە، تەنها بە پێی ئاینیان تۆماری کردوون. هەرچەندە ئاماژەی بەژمارەی گوندەکانی سەر بەیەکە ئیدارییەکانی کردووە، بەڵام ناوی هەموویان تۆمار نەکردووە، پێدەچێت تەنها ناوی ئاواییە گەورەکانی تۆمار کردبێت. خوالێخۆشبوو عەلائەدین سوجادی، کە ئەو کاتە ماڵی لە بەغدا بووە، دەگێڕێتەوە کە ناونووسەکان ناهاتوونەتە ماڵەکەی ئەو و ناونووسیان نەکردوون، بۆیە دەپرسێت: ئەگەر ئەمە حاڵی بەغدای پایتەخت بووبێت، ئەو دەبێت لە شوێنەکانی دیکە چۆن بووبێت.
#داقوق# ئەو کاتە قەزا بووە و لە ناوەندی قەزا و هەردوو شارەدێی قادر کەرەم و #خورماتوو# پێکهاتووە، هەرچەندە ژمارەی دانیشتوانی شارۆچکەی خورماتوو(6374) کەس بووە، واتا سێ ئەوەندەی دانیشتوانی شارۆچکەی داقوق بووە، کە ژمارەیان تەنها(1987) بووە. ڕەنگبێ هۆکاری ئەمە بۆ ئەوە بگەڕێتەوە کە داقوق لە مێژوودا ناوێکی دیار بووە و لە سەردەمی عەبباسییەکاندا پێگەیەکی گرنگی هەبووە، تەنانەت کاتێ سەرچاوە مێژووییەکان باس لە #کەرکووک# دەکەن دەڵین تەپۆڵکەیەکە کەوتووەتە نێوان داقوق و #هەولێر#ەوە(أربل دواتر أربیل). خورماتوو دواتر کرا بە قەزا و داقوقیش بە ناحیە، بەڵام ئیستا جارێکی تر بووەتەوە بە قەزا.
لە کاتێکدا دانیشتوانی شارۆچکەی داقوق 1987 کەس بووە، دەتوانم بڵێم چەند ماڵێکی لێدەرکەی ئەوانی تر هەموویان تورکمانی شیعە بوونە، ئەو ئاواییانەی سەر بە ناوەندی قەزاکە بوونە، کە ژمارەیان 69 ئاوایی بوو، تەنها دانیشتوانی ئیمام زەینەلعابدین، کە هەر بەئیمام نێودەبرا، تورکمان بوون و ژمارەیان 355 کەس بوو. هەندێ ئاواییش وەک ئەلبومحەمەد، ئەلبونەجم، دەلس...تاد دانیشتوانیان عەرەب بوون، ئەوانی دیکە هەموویان کورد بوون. دانیشتوانی ئاواییەکانی کوردان بەژمارە زۆر بوون، تەنها وەک نموونە دانیشتوانی ئێنگیجە (1066) کەس و زەند مەلا یوسف (917) کەس، واتا بە هەردووکیانەوە ئەوەندەی دانیشتوانی شارۆچکەی داقوق بوون. من بەمنداڵی لە ئێنگیجە ژیاوم تەنها یەک ماڵە عەرەبی لێبوو. بەگشتی ژمارەی دانیشتوانی ئاواییەکانی داقوق 12654 کەس بوو، واتا شەش جار بەقەد دانیشتوانی داقوق.
ناحیەی قادرکەرەم ژمارەی دانیشتوانی 620 کەس بووە و 86 ئاواییش سەر بەم ناحیە بووە، کە ژمارەی دانیشتوانیان 14653 کەس بووە. دانیشتوانی قادرکەرەم و ئاواییەکانی هەموو کورد بوون. هەرچی شارۆچکەی خورماتووە ژمارەی دانیشتوانی 6370 بووە و 88 ئاواییش سەر بەم ناحیە بووە، کە ژمارەی دانیشتوانی 23305 کەس بوون. لە خورماتوو بەخوارەوە کۆمەڵێ ئاوایی تورکمانی هەبوون وەک ئامڕلی، بەستاملی، یەنگیجە و بابلان و گوندەکانی ناو بەیات زۆربەی هەرە زۆری دانیشتوانیان تورکمان بوون. بەم شێوەیە ژمارەی ئەوانەی لە شارۆچکەکانی سەر بە شارۆچکەی داقوق دەژیان 8357 کەس بوونە و دانیشتوانی ئاواییەکانیش 50607 کەس بوون. هەموو بەسەر یەکەوە لە قەزای داقوق 59006 کەس ژیاون. هەندێ جار سەرژمێرییەکە ژمارەی هەندێ جیاواز لە مانە دەدات، کە پێموایە ئەمەش بەشێکە لە ناتەواوی و هەڵە و پەڵەکانی. ژمارەی موسوڵمانان لە قەزای داقوق بە 58381 دانراوە، جولەکەش 585 کەس بوونە کە زۆربەی هەرە زۆریان لە خورماتوو ژیاون، کرستیانەکان تەنها 63 کەس بوونە. وادیارە کاکەکییەکانی داقوق لە گەڵ موسوڵمانەکاندا ناونووس کراون.
پێدەچێت لە نێو دانیشتوانی شارۆچکەکاندا بەتایبەتی داقوق و خورماتوو ژمارەی تورکمان زۆرینەی ڕەها بێت. من لە پەنجاکان لە قوتابخانەی ناوەندی داقوق خوێندوومە، ئەو دەمە دانیشتوانی داقوق هەموو تورکمانی شیعە بوون لە چەند ماڵێکی کەمی بەکتاشی. بەڵام دانیشتوانی ئاواییەکانی بە ڕێژەی 80٪یان کورد بوونە، هەرچی قادرکەرەمە بە ناوەند و گوندەوە هەموو کورد بوونە. لە بەر ئەوەی لە سەرژمێرییەکە باسی پێکهاتەی نەتەوەیی دانیشتوان نەکراوە، بۆیە ئاسان نیە لێرەدا بەژمارە باسی کورد و تورکمان و عەرەب بکەین. لە هەموو حاڵەتێکدا پێموایە لەو ژمارەیە ژمارەی کورد پەنجا هەزار کەمتر نەبووە و عەرەب بە ژمارە زۆر کەم بوونە و هەندێ فەرمانبەری دەوڵەت و چەند ئاواییەکی لێدەرچێت لە هیچ کوێ نەبوونە. لە بەشەکانی داهاتووی ئەم وتارەدا باسی قەزا و ناحیەکانی دیکەی کەرکووک لە #کفری# و #چەمچەماڵ# دەکەم.
سەرچاوە:
المملکة العراقیة، وزارة الشوؤن الإجتماعیة، مدیریة النفوس العامة، إحصاء السکان لعام 1947، الجزء الثاني، لواء الموصل- لواء کرکوک- لواء ال#سلێمانی#ة- لواء أربیل، بغداد 1954.

لەداقوق، کە سنوریان لەگەڵ تیرۆریستانی (داعش)ە، چالاکی ڕۆشنبیریی‌و هونەریی بەردەوامە. ڕۆژی‌ 21-09-2015، سەنتەری ڕۆشنبیریی داقوق لەڕێوڕەسمێکی کرایەوە کە تێیدا بەڕێوەبەری گشتیی ڕۆشنبیریی‌و هونەری سلێمانی‌و بەڕێوەبەری ڕۆشنبیریی کەرکووک و کۆمەڵێک لەڕووناکبیران‌و هونەرمەندانی شارۆچکەکە ئامادەیبوون.
لەمەراسیمی کردنەوەی سەنتەرەکەدا، بەڕێوەبەری گشتیی ڕۆشنبیریی‌ و هونەری سلێمانی وتەیەکی پێشکەشکرد و تێیدا ستایشی ئەو شارە قارەمانەو هاوڵاتییەکانی کرد کە ئەگەرچی سنورێکی دوور و درێژیان هەیە لەگەڵ تیرۆریستانی داعش کەچی ژیان دەکەن‌و بەردەوامن لەچالاکییە ڕۆشنبیریی‌و هونەرییەکانیان‌و ئەمەش جێگای شانازییە بۆ هەموو کوردێک، هەروەها بەڕێوەبەری گشتیی ئامادەیی پایتەختی ڕۆشنبیریی نیشاندا بۆ هەر هاوکارییەک کە ببێتە هۆی پێشکەوتنی بواری هونەریی‌و ڕۆشنبیریی‌و فەرهەنگی لەشارەکەدا.
هەر لەمەراسیمەکەدا بەڕێوەبەری ڕۆشنبیریی‌و هونەری کەرکووک وتەیەکی پێشکەشکردو دواتر بەش‌و چالاکییەکانی سەنتەرەکەیان بەسەرکردەوەو پاشان چەند سرودو گۆرانییەک‌و شیعرێک پێشکەشکراو پیشانگەیەکی شێوەکاریش کرایەوە.

لەبەر چ منارەی #داقوق# و چۆلی #هەولێر# پێک دەچن!
نووسینی: وریا عومەر ئەمین

کە سوڵتان (موزەفەرەدین گۆکبەری حاکمی هەولێر/1153-1232ز) سەردانی خەلیفەی عەباسی (ئەلموستنەسر بیللای/1192-1243)کرد، کە حوکمی بەغدای دەکرد لەسارانی (1226-1242)، خەلیفە بە گەرمی پێشوازی لێکرد و لە شوێنێکی زۆر شیاو جێنشینی کرد و زۆر پاداشت و دیاری پڕ بەهای دایێ، لەکاتی گەڕانەوەی لۆ هەولێر، سوڵتان لە گوندی (داقوق) تێپەر بوو و چاوی بە منارەکەی کەوت. شێوەکە و جوانیەکە و چۆنیەتی دروست کردنی پێ سەیر بوو و پەسەندی کرد. بڕیاری دا منارەیەکی لەم شێوەیە لە هەولێر کە پایتەختی حوکمدارییەتی دروست بکات، چاوی بە وەستای ئەندازیاری ئەو منارەیە کەت و داوای لێکرد کە بێتە هەولێر و منارەیەکی لە شێوەی منارەی داقوق دروست بکات، لەگەڵی پێکهات کە بێتە هەولێر بۆ نەخشەدانان بۆ پرۆژەکە، بەڵام لەبەر هەندێ تایبەتمەندیی، نەیتوانی لەو کاتە لەگەڵ سوڵتان سەفەر بکات، بۆیە یەک لە قوتابیە یاریدەدەرەکانی خۆی ڕاسپارد کە لەگەڵ سوڵتان سەفەر بکات لۆ هەولێر و لە جیاتی ئەو نەخشەی دروست کردنی منارەکە بکێشی بەو هیوایەی کە پاشان وەستاکە بێ و دەست بە جێبەجێ کردنی پڕۆژەکە بکات لە هەولێر.
قوتابیەکە لە هەولێر یەکسەر دەستی کردە نەخشەکێشان و جێبەجێ کردن، بە شێوەیەکی وورد منارەکەی لە ماوەیەکی پیوانەیی دروست کرد، بەشێوەیەکی بەرزتر و زۆر جوانتر لە منارەی داقوق، سوڵتان کارەکەی بەباشی نرخاند و پاداشتی کرد و پارەیەکی زۆری دایێ.
کاتێک کە وەستاکەی منارەی داقوق گەیشتە هەولێر بۆ جێبەجێ کردنی پرۆژەکە، واقی وڕما کە دیتی قوتابیەکەی منارەکەی دروست کردوە بە و زەخرەف و نەقشە نایابانە و بەو بەرزییە، زۆر خەمبار بوو، لە دڵی خۆیدا گوتی، کو قوتابی من بەو شێوە نایابە و بەو جوانییە و بەو خێراییە منارەکەی دروست کردوە؟
بۆیە دڵی پڕ قینە و حەسوودی بوو و ویستی پیلانێک دابنێ بۆ لەناو بردنی قوتابیەکەی، یەکەم جار ستایشی کرد و سوپاسی کرد لە دروست کردنی ئەم منارەیە و شانازی خۆی بۆی دەربڕی و داوای لێکرد بەسەر منارەکە بکەون، خۆی لە دەرگای لای ڕۆژهەڵات بەسەر کەوت و شاگردەکەشی لەدەرگای ڕۆژئاوا، هەردووکیان پێکەوە گەیشتنە سەرێ، وەستا ڕق و کینەی زیاتر بووەوە و ویستی فڕێی بداتە خوارەوە بەڵام پێی خزی و کەوتە خوارەوە و یەکسەر مرد.

حیکایەتێکی تریش هەیە کە نزیکی ڕاستییە، کە وەستاکە لە پەیژەی یەکەمی منارەکە بەسەرکەوت، نەیدەزانی پەیژەیەکی تریش هەیە، قوتابیەکە لە پەیژەی دووەم بەسەر کەوت و لە لوتکە گەیشتنەوە یەک، قوتابیەکە کە هەستی کرد وەستاکەی لەبارێکی دەروونی ئاسایی نییە، ترسا کە هەرەشەی لێ بکات و بەپەلە هاتە خوارەوە لە پەیژەی یەکەم و وەستایەکە وایی زانی کە پەیژەی دووەم لەدابەزیندا، دەگاتە یەکەم بۆیە ئەو دووەمی هەڵبژارد و لەخوارەوە گەیشتنەیەک، وەستاکە پیرۆزبایی لە قوتابییەکەی کرد لەسەر ئەو جێبەجێ کردنە گەورەیە، پاشان بەرەو (مووسڵ) ڕۆیشت و بڕیاریدا کە منارەیەکی باشتر لەوەی هەولێر لەوێ دروست بکات و تۆلەی لە قوتابیەکەی بستێنی کە سەرکەوتوتر دەرچوو.
لە مووسڵ منارەیەکی لاری دروست کرد کە پێشبینی ڕووخانی لەهەر کاتێکدا دەکرا، کە پاشتر ناویان لێنا (منارەی حەدبا)، منارەی حەدبا نزیکەی 800 سەدە خۆراگر بوو بێ ئەوەی بروخێ، سەرەڕای لارییە زۆرەکەی کە بە حیساباتی ئەندازەیی موستەحیل بوو، بەم جۆرە دیسان وەستاکە بەپێش قوتابیەکەی کەوت، لەمەوە بۆمان دەردەکەوی کە نەخشە دروست کردنی منارەی داقوق و حەدبا بەدەستی هەمان وەستا بووە لە نیوەی دووەمی سەدەی دوازدەم.[1]

پەلاماردانی جووتیارانی کورد لە سنووری شارۆچکەی #داقوق#ی سەر بە پارێزگای #کەرکووک#، مایەی ئەوپەڕی نیگەرانییە. داوا لە بەڕێزان سەرۆک کۆماری ئێڕاق و سەرۆک وەزیران و سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی فیدراڵ دەکەم بەپەلە کۆتایی بە پەلاماردان و دەستدرێژیکردنە سەر جووتیارانی کورد لە سنووری داقوق و ناوچەکانی دیکەی کەرکووک بهێنن کە لەلایەن کەسانی دەست ڕۆیشتووەوە ئەنجام دەدرێت و بە شێوەیەکی نایاسایی هەوڵی دەرکردنی کورد و دەست بەسەرداگرتنی زەویەکانییان دەدەن.
ئەم ڕەفتارانە دژی بنەماکانی بەیەکەوە ژیانی ئاشتییانە و بڕگەکانی ماددەی 140ی دەستووری هەمیشەیی ئێڕاقن و پێویستە دەزگا پەیوەندیدارەکانی حکومەتی فیدراڵ، سنوورێک بۆ ئەم پێشێلکارییانە دابنێن. [1]
#مەسرور بارزانی#
سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان
#07-12-2022#