“Sergimizde 49’lar Davası anlatan bir karanlık oda var. İçinde 49 tane nesnel yapı var. Canlı olarak girdiğiniz odada aslında bir ölüsünüz. Çıktıktan sonra orada kötü bir koku var, ekşi elma kokusu, gürültü, uğultu ve size bakan 49 tane size nesne var.”[1]
Musa Anter’in de yargılandığı 49’lar Davası olarak bilinen olayı konu alan sergi ile toplumsal hafıza oluşturmak istediklerini söyleyen Metal Kolektif üyesi Hediye Yaşar, “Amaç, yaşanan olaylar karşısında empati kurulmasını sağlamak” dedi.

Her biri farklı bir meslekte çalışan ve farklı sanat dalıyla ilgilenen onlarca kadın, adına Metal Kolektif dedikleri platformda bir araya gelerek, toplumsal sorunlara sanatla dikkat çekiyor. 2018 tarihinden bu yana çeşitli atölye çalışmaları yapan kadınlar resim, heykel gibi eserlerle yaşadıkları topluma ayna tutuyor.

Metal Kolektif, bu kez 1992 yılında Diyarbakır’da katledilen Musa Anter’in yaşamını konu alan bir sergi açtı. Kadınların ortak sergisinde bu defa çocuklar da yer aldı. 16 Ekim'de Amed Şehir Tiyatrosu'nda düzenlenen sergi 26 Ekim tarihine kadar devam edecek.

49 heykel
Sergide, kadın temalı tablolar, heykeller ve çocukların çamurdan yaptığı figürler yer alıyor. Sergi alanında ayrıca 1959 yılında başlayan 1960’da devam eden olayların ardından Musa Anter’inde aralarında bulunduğu “49’lar Davası” olarak tarihe geçen 49 aydının tutuklanmasını konu alan eserler de yer alıyor. Sergide, 49'lar Davası’nı tasvir eden karanlık bir oda bulunuyor. 49 heykelin içinde yer aldığı odaya 50'nci kişi olarak odayı ziyaret eden sanatsever giriyor. Sanatçılar bu oda ile geçmişte yaşanan olaylar karşısında kişinin empati kurmasını amaçlıyor.
Kolektif bir fikir

Hemşire olan ve plastik sanatlarla da ilgilenen Metal Kolektif üyesi Hediye Yaşar, kolektifin bir birim veya topluluk değil fikir olduğunu, farklı meslek gruplarından bir araya gelen kadınlardan oluştuğunu söyledi. Yaşar, “Bu fikir üzerinden yol alıyoruz. Bazen bir üyemiz bazense 30 üyemiz olabiliyor. Genel fikrimiz şu; sanatı ifade alanı olarak kullanmak ve aslında insanları biraz da sorgu alanına çekmek. Çalışmalarımız da genelde bu yönlü oluyor. Hepimizi toplum olarak rahatsız eden şeyler var. Ve bu rahatsızlığımızı en iyi sanatla ifade edebiliriz. Uzun süre sessiz çığlıklarımız oldu sessizliğimiz yine çığlık halinde ama daha çok kişiye ulaşsın istiyoruz” sözleriyle kolektifin içeriğine değindi.

Çıkış noktamız

Çok etkilendiği sanatçı Joseph Voice’den söz eden Yaşar, “Voice köyleri bombalayan Nazi Alman subayı bir pilottur. Sonra uçağı düşüyor. Oradaki yerliler, onu tedavi ediyorlar. Kendine geldiği zaman tekrar ülkesine geri dönüyor, savaşmayı bırakıyor ve tamamen sanata yöneliyor. Ve şunu vurguluyor, ‘Hepimiz aslında sosyal heykelleriz. Daha iyi bir ‘biz yaratmak’ çabamız bu olmalı’ diyor ve bu yönde bir akım başlatıyor. Metal Kolektif’i kurarken Voice’u bilmiyordum ama genel olarak kolektifin, yani bizlerin çıkış noktası da bu. Hiçbirimiz sanat akademilerinden mezun değiliz. Farklı meslek gruplarındanız ve böyle bir işe başladık” dedi.

Keten bezi, cam elyaf, alçı…

Tamamen deneme yanılma yöntemleriyle yeni eserler ortaya çıkardıklarını anlatan Yaşar, eserlerinde keten bezi, cam elyaf, polyester, demir profiller, alçıyı ve daha pek çok malzemeyi kullandıklarını belirtti. İstenilen formu yakalayabilmek için çevrelerindeki bir sürü malzemeden yararlandıklarını aktaran Yaşar, kimi zaman da atık malzemeleri, çöpleri bile kullanabilir hale getirdiklerine değindi.

Bir gün biz de oraya kapatılabiliriz

Bu sergiyi de Musa Anter’in 100’üncü yaşına ithafen yaptıklarını kaydeden Yaşar, 49’ların yaşadıklarını anlatan karanlık bir oda yaptığını ve o atmosferi empati yoluyla aktarmak istediğini belirtti. Yaşar, “İçeri geçtiğinizde kapı içeriden açılmıyor. Kapıyı tıklatıyorsunuz ve kimse duymuyor. Bu esnadaki o duygu dehşet verici. Hücre içerisindesiniz gerçekten. Örneğin insanların tutuklandığını, öldürüldüğünü duyuyoruz ama onun duygusunu hiçbir zaman bilemiyoruz. Gündelik hayatımıza o kadar dalıyoruz ki işin gerçek kısmını unutuyoruz. Bir gün biz de oraya kapatılabiliriz ve bunun nasıl bir duygu olduğunu bilmeliyiz” ifadesinde bulundu.

Sergiyi gezen sanatseverin geçmişte yaşanan olayların tanığı ve maktulü olarak empati kurmasını amaçladıklarını söyleyen Yaşar, “49’ları biliyorsunuz. Mehmet Emin Batu kanlar içinde ölü bulundu. Mahkemeye çıkıldığı zaman geriye 49 kişi kaldığı için olay 49’lar Davası olarak tarihe geçti. Sergimizde 49’lar Davası anlatan bir karanlık oda var. İçinde 49 tane nesnel yapı var. Canlı olarak girdiğiniz odada aslında bir ölüsünüz. Çıktıktan sonra orada kötü bir koku var, ekşi elma kokusu, gürültü, uğultu ve size bakan 49 tane size nesne var. Sanırım toplum olarak sorgulamaya ihtiyacımız var. Tarihte 49’lar, günümüzde ise ona benzer birçok olay yaşanıyor. Biz içeride olan kişiler miyiz? Yoksa dışarıda bu çarkın içerisinde dönen kişiler miyiz? Olayların neresindeyiz? Ve daha iyi bir biz için ne yapabiliriz diye sorgulamak istiyoruz” yorumunda bulundu.

Hafıza oluşturuyoruz

Yaşar, sanat eserlerinin toplumun hafızası olması gerektiği fikrini savunarak, “Sanat eseri biricik ve tek olmamalı. Biz bir hafıza oluşturuyoruz. Hafıza çok değerli bir olay ama anlamından uzaklaştırılmaya çalışılıyor.”

- This is an abbreviated eulogy of #Musa Anter# (“Uncle Moses”) recently given to a group of Ohio University students in Athens, Ohio. It has been edited for Rudaw's Culture & Art page.
It is altogether fitting that I tell you, here in Athens, that it was an ancient Greek, the blind bard Homer, who knew the answer to a question it took me the education of two universities to find out—that I am nothing but a lowly Kurdish slave, a stateless person. My discovery came when my American professor asked us to name the three most momentous events of 1776.
We agreed that Jefferson’s beloved republic obviously qualified as one.
But there was stony silence as to the other two. Our good professor volunteered them: The Decline and Fall of Roman Empire by Edward Gibbon and The Wealth of Nations by Adam Smith. In Gibbon, I discovered, courtesy of Homer, author of the Iliad and Odyssey, that I was only a half man. Yes, you heard me right: what you see is not the real me, but merely a mirage.
The real Kani, according to Homer, lost half of himself in captivity in Turkish misruled Kurdistan. The real Kani is not allowed to speak or write in Kurdish the way you do in English. The real Kani related to the blind bard when he said, “In the first day of his servitude the captive is deprived of one half of his [manhood].” The real Kani wants to feel full again, man again: Like the Poles in Poland and the Danes in Denmark. And, yes, the real Kani would love nothing better than to help his people, the Kurds, be free and his country, Kurdistan, independent.[1]

Aram Yayınevi, Kürtlerin 'Ape Musa'sı, Kürt aydını, gazeteci- yazar Musa Anter’in 100'üncü doğum günü nedeniyle tüm eserlerini, 1590 sayfalık 'Musa Anter Tüm Eserleri' adlı özel baskılı bir kitapta topladı.
Musa Anter'in 72 yıllık hayatı boyunca çeşitli dönemlerde kaleme aldığı eserlerinin tamamı titiz bir çalışmayla bir araya getirildi.
Musa Anter'in Birîna Reş, Kara Yara, Kimil, Fıkralar, Kimil Davası, Şarktan Manzaralar, Doğu'nun Kalkınması Türkiye'nin Kalkınması Demektir, Vakayîname, Hatıralarım 1-2, Ülke ve Gündem Yazıları, Çinara Min, Ferhenga Kurdî Tirkî - Kürtçe Türkçe Sözlük eserlerinin toplandığı özel baskılı 'Tüm Eserleri' kitabının editörlüğünü Ulaş Güldiken, İlhami Sidar ve Rêdûr Dîjle yaptı.
Aram Yayınevi, kitabın girişinde Apê Mûsa'yı şu ifadelerle anlatıyor: Her halk inancı gereği üstüne titrediği kutsal saydığı ağacını her türlü saldırıya, tehlikeye karşı korumayı öncelikli görev bilmiştir, düşmanları da ivedilikle bunları yok etmeyi... Her halkın gelenek, inanç ve düşünce dünyasında en sevgili, en iyi, en güzel, en erdemli, en güçlü insanlarına her zaman kutsal bildikleri ağaçların üstün niteliklerinin atfedilmesi bir tesadüf değil. Tıpkı o ağaçlar gibi onlar da güzelliğin sırrı, gücün kaynağı, hayatın derin anlamını temsil ederler. Halkı için Apê Musa da böyle bir varlık. Çünkü kendisi de halkının mücadele tarihinde, kültür ve düşünce dünyasında hep bir bilge, hep hiç ölmeyecek olan o ulu çınar. Yaşamıyla, mücadelesiyle, fikirleriyle, hatıralarıyla, sevinç ve acılarıyla, etkiledikleri ve öfkelendirdikleriyle, esirgedikleri ve savaştıklarıyla, hayalleri ve özlemleriyle, düşündürdükleri ve temsil ettikleriyle.[1]

One of the bloodiest chapters in Kurdish history began in March 1937, when Kurds led by political figure Seyid Riza in Dersim province rebelled against Mustafa Kamal Ataturk’s Turkish government.
Dersim’s rebellion lasted for nearly two years; Turkish forces launched a campaign of brutal repression to quell it, including the use of aerial bombings and poisonous gas. Estimates for the massacre’s death toll run as high as 45,000.
Kurds annually commemorate the genocide on May 4 and reiterate “the state should fulfill what an apology entails.”
It took until 2011 for senior Turkish political leadership to formally apologise for the mass killings.
If there is need for an apology on behalf of the state, if there is such a practice in the books, I would apologise and I am apologising, incumbent Turkish President Recep Tayyip Erdogan said in a televised remark in November 2011.
However, many viewed his apology as an empty ploy to win the voting favour of Kurds in the southeast of the country.
In his two-volume book Hatıralarım (My Memories), prominent Kurdish writer and journalist Musa Anter narrates the massacre through officers who, while Anter was a student taking part in compulsory military training, recounted their involvement in the killings.
Anter was born in 1920 in Mardin province. He later moved to Adana to complete his junior, high school and further education.
While a college student in Adana, Anter worked as a reporter for the Turkish-language Vakit newspaper. He has written a number of books in both Kurdish and Turkish.
Anter wrote My Memories from 1991 until 1992 – the year he was assassinated while in Diyarbakir to attend a festival.
Bese vs Zubeyde
“The leader of the Dersim revolution was Seyid Riza. His respected wife was Bese, who led a unit of the guerilla fighters. Almost every day, Bese was attacked by the media in Istanbul. These attacks made me very sad. I protested the attacks. My friends felt this. Half-jokingly and half-seriously, they would call me ‘the grandson of Bese.’ One day in class, they pinned a piece of paper on my back, which read ‘the grandson of Bese.’ When the teacher left the class, the students began laughing at me and teased me,” Anter writes.
He adds that one night, a group of 8-10 students all cursed Bese in his presence – so Anter retaliated by cursing Zubeyda, the mother of Ataturk.
“We took the incident as a joke. However, my classmate Kenan the son of an officer at Adana’s Kurukopru police station, informed his father about the incident. Later, a police team came and took me to the police station. I was detained there for 15 days. This was my first detention.”
The principal of the school went to the police station and told them that Anter only cursed Zubeyda after he was provoked by other students – resulting in his release.
“When I returned to school, nine of my friends who were involved in the incident were expelled. I thought the case was closed. Two months after the incident, I was summoned by the principal. When I entered, I saw a foreign-looking man sitting there. He was Adana’s public prosecutor. He took out a paper and read it out, then made me sign it. Ataturk had been asked whether he intended to file a lawsuit against me but he had responded in the negative. The prosecutor said, ‘Look my son. Ataturk has pardoned you. Do not repeat such childish behaviour.’ I thanked the prosecutor coldly and left after kissing the principal’s hand.”
Anter says that the mass killings “affected all honest Kurds. So many crimes and genocides were carried out that it was impossible not to be sad.”
The witnesses
In reference to a memoir by former Turkish commander Muhsin Batur, published circa 1958, Anter says that the commander indirectly confesses to killing people in the Dersim massacre “‘after receiving an order from Ankara.’”
He later refers to a February 1990 televised interview with Sabiha Gokcen, Turkey’s first female military pilot, where she indirectly confessed to having taken part in the incident. Known as “the Hero Pilot,” Gokcen was the adopted daughter of Ataturk.
“In the past, high school and university students had to attend a paramilitary camp for 20 days after the end of the academic year, for three years and two years respectively,” says Anter, who adds that he attended similar camp in 1941 and saw a Turkish commander confess his involvement in the mass killings.
“One day, we were taking a break under a tree in the camp. Secaettin, commander of our division, began talking about the events of Dersim with enthusiasm,” Anter writes. He then shares one of the commander’s stories about his involvement in the killings with the reader:
“We had begun sweeping operations in Dersim. We found many families in a cave. They consisted of grandparents, fathers, mothers and children who aged 5-6. We killed the adults with machetes. We did not kill the children so that we could trick them to speak [about the rebellion], because we failed to get anything from the mouths of Dersim’s adults. We would kill them immediately because we knew they would not say anything. We would kill the parents and grandparents of the children out of their sight so that they would not be terrified...We tried to befriend a child. We gave him food and candy but he refused to eat them. At that moment, one of our aircrafts flew overhead. The child...picked up a stick, held it like a gun and aimed it at our aircraft. This made me very angry and I ordered: “Finish off this bastard.” The soldiers began attacking him with a machete, and after killing him, they threw his body off the cliff,” Anter quotes the commander as saying.
The commander went on to narrate another of his memories of the Dersim genocide.
“Again we were maneuvering through a wide field. We collected thousands of Kurds from caves while they were sleeping. Our commander ordered us to throw them all into the Munzur River to die rather than killing them [by gunshot] because this required too many bullets. We took the Kurds we had collected, to the edge of Munzur Bridge. The river was very deep and wild. We took these [people] and threw them into the river: some threw themselves in, while others were forced to do so,” continued the commander as per Anter.
The hostages held each other to form a chain, fearing they would have to throw themselves into the river. The soldiers were ordered to use sticks from nearby oak trees to beat the hostages until they jumped to their death. “Some soldiers were ordered to shoot anyone in the river who tried to swim for survival,” the commander said according to Anter.
The third incident the commander narrated to Anter and others in his camp division was the rape of a 12- or 13-year-old Kurdish child, which he said he committed with a number of other soldiers.
Anter ends the book by saying he wrote the book not to spread hatred or a desire to retaliate, but so “people can hate incidents of this kind.”
Additional reporting by Mashalla Dakak and Hawar Ismael

Bu, sızısı tarihi iz bırakan cinayeti aydınlatmanın sorumluluğu, Anter’in yaşadığı coğrafyada toplumsal sorumluluk üstlenen kafaların ve kalemlerin işi: Tarihi ve emek isteyen bir sorumluluk!
Bilinen bir katil.
Bilinmesi istenmeyen “cinayet hikayesine” dönüştürüldüğünde ne yapmalı?
Bilinen:
20 Eylül 1992’de #Musa Anter#’in kaldığı otelden alındığı.
Sonra Seyrantepe’de Cumhuriyet Caddesi’nde öldürüldüğü.
Ara not:
Anter’in yanında Orhan Miroğlu varmış.
Miroğlu’nun, Kolonizatörler dünyasına sığınması, onu töhmet altında bırakıyor.
Ne söylese para etmez bir adam olması, kendi kaderini elleriyle tayin etmesine bağlanmalı.
Erdoğan’ın elini öpen, şüpheli adam olmayı hakkeder.
Dipnot:
Musa Anter öldürüldüğünde Bekaa kampı kapatılmak üzereydi ve ben Avrupa’dan Bekaa’ya giden küçük bir “turist delegasyonu”nun üyeleri arasındaydım.
Musa Anter’in ölüm haberi geldiğinde, Abdullah Öcalan, hatırladığım kadarıyla büyük çaplı bir çadırda, eğitim gören 200’ü aşkın gerillaya hitaben konuşmuştu.
Konuşmaya başlamadan önce bir hayli kederli bir yüz ifadesine sahipti.
Sonra itinayla ve usulca başlattığı konuşması, birkaç dakika sonra, resim kareleriyle dolu bir söyleve dönüşmüştü.
Sanki Musa Anter’in yaşamını yakından takip eden bir yol arkadaşı gibi konuşmuştu.
Sorumluluk duygusu dolu bir konuşma olduğu, hafızamda kalan en önemli vurgusuydu.
Sorumluluk devlete ait değil.
Devlet organları; bu durumda Türk yargısı, en son haliyle Musa Anter Davası’nı, 21 Eylül 2022’ye ertelemiş oldu.
Dava 20 Eylül’de zaman aşımına uğrayacak. Böylece, Musa Anter’in katledilmesinin JİTEM tarafından gerçekleştirilmiş olması savı, istihbarat ağının yadınlatılması gerektiğine işaret ediyor. Devlet organlarının işlevsiz kalmasının nedeni de bu.
Musa Anter cinayetini aydınlatmak: Kürdistan’da yapılacak tutarlı bir kaynak araştırması, görgü tanıkları dinleme, devlet dökümanlarında cevabı verilmeyen soru ve varsayımlara yanıt bulma gibi yoğun bir tarihi görev olarak duruyor…
Bu bana biraz da Rosa Luxemburg cinayetini araştıran Alman yazar Klaus Gietinger’in “Landwehr Kanalı’nda bir ceset” (Decaton Yayınevi, Mainz 1993) kitabını hatırlattı.
Gietinger, yıllar boyu süren titiz bir araştırmanın sonucunu Rosa Luxemburg’un katlinden 74 yıl sonra okuyucuya sundu.
Sonuçta ortaya çıkan olgulardan biri, zanlı olarak kabul edilen Hermann W. Souchon’un Luxemburg’u katleden olmadığı gerçeği.
Rosa ve Karl Liebnecht, Süvari Otto Wilhelm Runge (1875-1945) tarafından kafalarına dipçik vurularak öldürülmüşler:
“Saat 23:40'ta otuz yaşındaki Teğmen D. Kurt Vogel tarafından merdivenlerden otel lobisine ve döner kapıya indirildi. Otto Wilhelm Runge yine ana girişin önünde bekliyordu. Rosa Luxemburg dışarı çıkar çıkmaz tüfeğinin kabzasını kafasına çarptı. Yere düştü ve diğerleri Rosa Luxemburg'u arabaya sürüklemeden önce Runge tekrar vurdu. Bir asker kaybettiği ayakkabıyı aldı ve ganimet olarak sakladı. Nöbetçi bir memur, yere düşen çantadan Clara Zetkin'den bir mektubu çaldı.”
Önemli bir not ise, Karl Liebknecht ve Rosa Luxemburg’un yakalandıkları haberini alan Yüzbaşı Waldemer Papst’ın Sosyal Demokrat Gustav Noske’ye telefon açtığı. Noske, iki tutuklunun idam edilmeleri için, General Lüttwitz’den emir alması gerektiğini iletmiş, Papst, bunun mümkün olmayacağını söylediğinde, Noske ona, “…ne yapacağının sorumluluğunu kendisi almak zorunda” (izafi talimat) olduğunu bildirmiş… Ve daha yüzlerce isim: 15 Ocak 1919’da saat 21’den sonra saat 23:40’a kadar geçen sürede onlarca isim iki cinayetin işlenmesinde rol alıyorlar. Öncesinin ve sonrasının da bir hikayesi var….
Musa Anter cinayeti de böylesine akraba bir hikaye mi?
Musa Anter’in deyimiyle işin içinde, şiirinde tarif ettiği bir Qimil (tahıla zarar veren böcek) var mıydı?
Bu, sızısı tarihi iz bırakan cinayeti aydınlatmanın sorumluluğu, Anter’in yaşadığı coğrafyada toplumsal sorumluluk üstlenen kafaların ve kalemlerin işi: Tarihi ve emek isteyen bir sorumluluk![1]

36mîn rûniştina doza kuştina nivîskar û rewşenbîrê #Kurd# #Mûsa Anter# li Enqerê hat pêkanîn û doz bo 21ê Îlonê hat paşxistin.
Rûniştina doza têkildarî kuştina nivîskar û rewşenbîr Musa Anter îro 15ê Îlona 2022yan li 6emîn Dadgeha Cezayê Giran a Enqereyê hat kirin. 5 roj mane ku doza kuştina Musa Anterî li gorî dema qanûnî biqede û bikeve ber demboriyê û doz hilweşe.
Berpirsê Ofîsa Rûdawê ya Enqerê Şevket Herkî ragihand ku li 6mîn Dadgeha Cezayên Giran a Enqerê biryar hat dayîn ku rûniştina doza kuştina Mûsa Anter bo 21ê Îlona 2022yan ango rojek piştî dema qanûnî bi ser doza kuştina re derbas bibe, hat paşxistin.
Di rûniştina dozê de ji bilî Kurê Mûsa Anter kurê wî Dîcle Aneter, Hevserokê Komeleya Mafên Mirovan (ÎHD)û parêzer Ozturk Turkdogan, daxwazên xwe dubare kirin ku divê ev doz di çarçoveya sûcên li dijî mirovahiyê de be û nabe hilweşe.
Kurê Mûsa Anter, Dîcle Anter di danişînê de axivî û got: “Di nava van şert û mercan de êdî tiştekî ku bikarim bibêjim nema ye. Doz di 20ê îlonê de dema xwe ya yasayî tejî dike dikeve ber demborînê. Ev, tawaneke li dijî mirovahiyê ye. Rêkoşîna me ya di qada navneteweyî de dê berdewam be.”
Ozturk Turkdogan got: “Metirsiya herî mezin ew e ku ev doz bikeve ber demboriyê û hilweşe. Lê ev doz yek ji tawanê li dijî mirovahiyê ye û Dadgeha Mafê Mirovan a Ewropayê (DMME) jî derbarê dozê de biryarek daye. Lewma nabe ev doz bi wî awayî bidawî bibe.”
Turkdogan herwiah daxwaz kir ku îfadeya Abdulkadîr Aygan were standin û çi kêmasî hebin ew jî bêne tamamkirin.
Lijneya dadgehê jî biryar da ku nirxandina daxwazên ku mijara dozê di çarçoveya sûcên li dijî mirovahiyê de ye û ji ber vê yekê divê neyê hilweşandin, di rûniştina pêş de bê dîtin û doz bo 21ê Îlonê paş xist.
Ji bo şopandina dozê Parlamenterên HDPê Fatma Kurtalan, Kemal Pekoz Abdûllah Koç, Parlamenterê CHPê Yildirim Kaya û Serokê Rêxistina Komeleya Hiqûqnasên Hemdem ya Şaxê Enqerê (ÇHD) Murat Yilmaz jî li salona dozê amade bûn.
Mûsa Anter roja 20 Îlona 1992 li Taxa Seyrantepe ya Amedê di êrîşeke çekdarî de hat kuştin, 30 sal in ew doz li dadgehên Tirkiyê tê dîtin, lê heta niha kujerên wî ji aliyê Tirkiyê ve nehatine eşkerekirin û cezakirin.
Yek ji gumanbarên dozê Mehmûd Yildirim ê ku bi nasnava Yeşîl tê naskirin heta niha nehatiye tesbîtkirin. Yek ji gumanbarên din ê dozê jî karmendê JÎTEMê û îtîrafkarê PKKê Abdulqadir Aygan e.
Sedema sereke ya ragirtina dozê jî ew e ku îfadeyên Abdulkadir Aygan nehatine wergirtin ku ji dosyeya kuştina Anter tê darizandin û bo dema çend sal in li Swêdê bi cih bûye.[1]

Kurdish writer Musa Anter was commemorated on the street where he was killed 30 years ago.
The Dicle Fırat Journalists Association (DFG) organized a commemoration event for Kurdish intellectual Musa Anter (Apê Musa) who was murdered in Amed's Seyrantepe district on September 20, 1992.

Dicle Anter, son of Musa Anter, the DFG, the Mesopotamia Women Journalists Platform (MKGP), the Democratic Regions Party (DBP), the Peoples' Democratic Party (HDP), deputies Imam Taşçıer and Gülistan Kılıç Koçyiğit, relatives of sick prisoners, the Association for Solidarity with Families of Detainees and Convicted (TUHAY-DER), the Diyarbakır 78'ers Initiative, journalist Hüseyin Aykol and many others attended the commemoration event.

'BULLET SHOT AT THE KURDISH LANGUAGE’

DFG Co-Chair Dicle Müftüoğlu delivered a speech during the event and said, “Musa Anter, a wiseman of the Kurdish people and a teacher of Kurdish journalists, was murdered on this street 30 years ago. The bullet fired at him also targeted the language of a people and their search for the truth. With the murder of Apê Musa, it was aimed to silence this people and leave them without a pen. Some thought that the Kurdish people would be reduced to silence if the master of their press was killed. Right, our master, Apê Musa, was killed on this street and his pen was covered in blood. But his successors have taken over his pen and continued to write the truth. Cengiz Altun, Gurbetelli Ersöz, Ferhat Tepe, Deniz Fırat, Nujiyan Erhan took over that pen and bequeathed it to us.”

Müftüoğlu recalled that newspaper offices were bombed, and distributors murdered and arrested after Apê Musa's murder. “16 Kurdish journalists, successors of Apê Musa, were detained on June 8 and jailed on June 16 for revealing the truth to the public. The police, unable to find criminal evidence against Kurdish journalists, displayed our cameras and photos as evidence. We say it once again here; those who were killed while trying to reveal the truth to the people are our honour. We say this to those who think that they could intimidate us with operations and arrests; we are the pen of Apê Musa, we are his underfellow generals, we are his successors, we will not renounce this struggle for truth.”

'WE CONTINUE TO GROW'

Journalist Hüseyin Aykol recalled the attacks against free press workers in the past years and stated, “There were arrests, but we kept going. I didn't come here to express my hate towards those who murdered Apê Musa, I came here to pay my tribute to him. We have come a long way since the murder of Apê Musa. Since then, we have established nearly 50 newspapers and we have radios. Currently, we have television channels broadcasting to the whole world. Every nation has its own news agency. We were martyred or put in prison for promoting our news agencies. Our agencies were closed just like our newspapers. However, we will report what the Kurdish people are going through as long as we are alive. I have been here for 33 years. Young people at my kids' and grandkids’ age have joined the free press. We continue to grow.”

'MILLIONS INSPIRED BY APÊ MUSA'

HDP Amed Deputy Imam Taşçıer remarked that the Kurds have been subjected to multiple genocide attempts throughout history. “Apê Musa objected to the persecution of the Kurds. He wrote articles for the Kurdish people. For this very reason, he was murdered on this street at the age of 70. As long as this regime is maintained, there will be people like Apê Musa. Maybe he was the only one that day, but there are millions today,” he said.

After the speeches, the crowd marched to the scene where Anter was murdered by chanting the slogan The free press cannot be silenced. The commemoration was concluded by leaving carnations at the scene where the Kurdish intellectual was murdered.[1]

Kitap Adı: Mûsa Anter - Tüm Eserleri
Yazar:#Musa Anter#
Basım Yeri: Istanbul
Yayınevi: Aram
Yayın Tarihi: 2021

Elinizdeki yapıt Apê Musa'nın hayatı boyunca çeşitli dönemlerde kaleme aldığı eserlerinin tamamının bir araya getirilmesinden oluşuyor. Apê Musa'nın bu dev külliyatında kuşakları etkileyen düşüncelerini mücadelesini tüm entelektüel ve insani özelliklerini bulacaksınız. Çevirdiğiniz her sayfada onun acılarına ve sevinçlerine düşüncelerine ve anılarına hayallerine ve tecrübelerine yakından tanıklık edeceksiniz. Çünkü göz göze geldiğiniz sadece hacimli bir yapıt değil masalsı gerçeğiyle capcanlı hikayeleriyle yerel ve evrensel düşünceleriyle konuşan eleştiren yorumlayan kökleri yaşadığı toprağın görüşleri tarihin derinliklerine uzanan o bilge insanı bulacaksınız. Doğumunun yüzüncü yılında bu dev yapıtı okurlarımıza armağan ederken bir kez daha bu eserin hazırlık ve yayın sürecinin her aşamasında emeği geçen katkılarını esirgemeyen herkese en içten teşekkürlerimizi sunuyoruz. [1]

Kürt aydın-yazar #Musa Anter#, #Diyarbakır#’da 20 Eylül 1992 katledildiği Seyrantepe semti 36’ıncı sokakta anıldı. Musa Anter cinayeti davasının 37’inci duruşması yarın görülecek ancak davanın zaman aşımı süresi bugün doluyor.
Kürtlerin “Apê Musa” diye bildiği Musa Anter, katledilişinin 30’uncu yıldönümünde Diyarbakır’ın Seyrantepe semtinde anma etkinliği düzenledi.
Dicle Fırat Gazeteciler Derneği tarafından düzenlenen anmaya Musa Anter'in oğlu Dicle Anter, Halkların Demokratik Partisi (HDP), milletvekilleri İmam Taşçıer ve Gülistan Kılıç Koçyiğit, gazeteciler ve bazı sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri de katıldı.
Burada bir konuşma yapan Dicle Fırat Gazeteciler Derneği Eşbaşkanı Dicle Müftüoğlu, Kürtlerin bilgesi Musa Anter’e sıkılan kurşun bir halkın diline, hakikat arayışına sıkıldığını söyledi.
Müftüoğlu, “Apê Musa'nın katledilmesiyle bu halkın susturulması ve kalemsiz kalması amaçlandı. ‘Kürt basınının çınarı katledilirse bu halk susar’ diye düşünüldü. Evet, öğretmenimiz, Apê Musa’mız bu sokakta katledildi ve kalemi kanlar içinde kaldı. Ama ardılları o kalemi alarak gerçekleri yazmaya devam etti diye konuştu.
“Bugün Apê Musa’nın katledilmesinin 30. yılı. Yarın Ankara’da onun katledilmesine ilişkin görülecek davada, bir kez daha Ape Musa katledilmek isteniyor” diyen Müftüoğlu, “90’larda JİTEM emriyle katledildi Apê Musa. Dün bu katliamlarla yüzleşmek isteyenler, yargılayacakları söyleyenler bugün bu davayı sonuçsuz bırakarak katillere sahip çıkıyor” ifadelerini kullandı.
HDP Diyarbakır Milletvekili İmam Taşçıer ise, Apê Musa’nın Kürt halkı için yazılar yazdığını ama 70 yaşında bu sokakta katledildiğini belirterek, “Bu düzen devam ettikçe Apê Musa gibi insanlar olacaktır. Apê Musa o gün belki tekti ama bugün milyonlarcadır” diye konuştu.
Konuşmaların ardından Musa Anter’in öldürüldüğü yere karanfiller bırakıldı.
Musa Anter cinayetiyle davasının 36’ncı duruşması 15 Eylül’de Ankara 6. Ağır Ceza Mahkemesi’nde görüldü.
Duruşma 21 Eylül’e ertelendi ancak Anter cinayetinde davanın zaman aşımı süresi bugün doluyor.[1]

#Kürt# aydın #Musa Anter#'in katledilmesiyle ilgili dava, zaman aşımının dolacağı tarih olan 20 Eylül'den bir gün sonrasına ertelendi.
Kürtlerin “Apê Mûsa” dediği gazeteci ve yazar Musa Anter’in 20 Eylül 1992’de Diyarbakır’da katledilmesine ilişkin davanın karar duruşması, bugün Ankara 6’ncı Ağır Ceza Mahkemesi‘nde görüldü.
Yeşil kod adlı Mahmut Yıldırım'ın da arasında olduğu 18 sanık hakkındaki davanın görülmeye devam eden dava duruşmasına sanıklar katılmazken, Musa Anter'in oğlu Dicle Anter ve sanık ve müdahil avukatları ile #HDP# ve CHP'li milletvekilleri salonda hazır bulundu.
Mahkeme Başkanı, dava dosyasına gelen evrak okuduktan sonra taraflara söz verdi.
Söz alan Dicle Anter, duruşmanın uzun yıllardır devam ettiğini fakat herhangi bir sonuç alınamadığını belirterek, Hamit Yıldırım 5 yıl tutuklu kaldı, tahliye edildi. Yıllar geçti, bugünlere geldik. Musa Anter cinayeti, 20 Eylül'de zaman aşımına uğrayacak. Ama insanlık suçlarında zaman aşımı olmaz, cinayetin aydınlatılması için mücadelemiz devam edecek ifadelerini kullandı.
Anter, Dönem değişse de adalet yerini bulacak mı bilmiyoruz çünkü şu anki muhalefet içinde de o dönemin yetkilileri var. Bu davanın peşini bırakmayacağız, biz olmasak gelecek nesiller bırakmayacak diye konuştu.
Anter'in avukatı Öztürk Türkdoğan da davanın zaman aşımı nedeniyle bitirilmesinden kaygı duyduğunu, dosyanın insanlığa karşı işlenen suç kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini ve süreden muaf tutulması gerektiğini söyledi.
Türkdoğan, şunları söyledi:
12 Ekim 1995'teki Meclis Faili Meçhul Cinayetleri Araştırma Komisyonu'nda, özellikle Anter cinayetine değiniliyor ve 'toplumun bir kesimine korku salma suçunun işlediği' ifade ediliyor. Bu suç, 1995’te itiraf edilmiş oluyor. Ama bu raporun gereği yerine getirilmedi. İnsan hakları örgütlerinin, ailelerin çabalarıyla bu davalar açtırıldı. Ancak şimdi de zaman aşımı sorunuyla karşı karşıyayız. Biz hakikatin açığa çıkmasını istiyoruz. Aksi halde davayı kapatmanız yeni ihlaller yaratacaktır ve bu dava hiç bitmeyecek, ikinci nesil bu davayı izlemeye devam edecek. Gerçeği mahkemeniz açığa çıkaracak.
Dosyanın zaman aşımından dolayı düşmesine karşı davanın ayrılıp yeni bir esas numarası verilip yargılamaya devam edilmesi gerektiğini savunan Türkdoğan, firari sanıklardan Aziz Turan'ın (Abdülkadir Aygan) ifadesinin alındıktan sonra karar verilmesini talep etti.
Beyanların ardından ara kararını açıklayan mahkeme, Anter'in katledilmesine ilişkin kamu davasının konusunun insanlığa karşı işlenen suç olması ve davanın zaman aşımına tabi olmaması yönündeki taleplerin sonraki celsede değerlendirileceğini bildirdi.
Mahkeme, duruşmayı 21 Eylül'e erteledi.
Katledilen Gazeteci-Yazar Musa Anter cinayetinde 30 yıllık zaman aşımı 20 Eylül'de dolacak.
Dün davanın seyrine tepki gösteren ve davaya ilişkin Rûdaw’a konuşan Musa Anter’in oğlu Dicle Anter, “Musa Anter ne için öldürüldü? Musa Anter haksızlığı kabul etmiyordu, ırkçılığı kabul etmiyordu. Kurdayeti (Kürtçülük) davasını ilerletti. İdealistti ve Kürtlerin acı çekmesini istemiyordu. Musa Anter’in öldürülmesi bir devlet politikasıydı. Kutlu Savaş’ın hazırladığı raporda da devletin bunu yaptığı belli oluyor. Görünen bu” dedi.
“Bu davada katil ortaya çıkarsa, bir sonuç ortaya konursa o zaman bu dava biter” diyen Anter, “Böyle olursa aynı zamanda diğer davalar için de emsal olacaktır” açıklamasını yaptı.
Musa Anter davası
Kürt aydın Musa Anter, 20 Eylül 1992'de Kültür-Sanat Festivaline katılmak üzere gittiği Diyarbakır’ın merkez Seyrantepe semti 442. Sokak'ta uğradığı silahlı saldırıda hayatını kaybetti.
Devrimci Doğu Kültür Ocakları, Halkın Emek Partisi, Mezopotamya Kültür Merkezi ve İstanbul Kürt Enstitüsü'nün kurucuları arasında yer alan Anter’in katledilmesinin üzerinden 30 yıl geçmesine rağmen yıllarca dava ile ilgili dosya sonuçlandırılamadı.
Yıllar süren soruşturma ve kovuşturmaların ardından Anter’i katledenlerin bulunamadığı açıklandı ve dosya kapatıldı.
Musa Anter’in ailesi, cinayetle ilgili başlatılan soruşturmada bir ilerleme olmadığı için davayı 2000 yılında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) taşıdı.
AİHM, 19 Aralık 2006'da Musa Anter'in yaşam hakkının ihlal edildiği ve cinayet hakkında yeterli soruşturma yürütülmediği için Türkiye’yi 28 bin 500 euro tazminat ödemeye mahkum etti.
Uzun süre “faili meçhul” kalan davanın katil zanlısı Hamit Yıldırım, 29 Haziran 2012’de Şırnak’ta yakalandı ancak dava, zamanaşımına uğradı.
Anter davası 23 Aralık 2014 tarihinde JİTEM Ana Davası ile birleştirildi.
Olayın şahitlerinden Abdülkadir Aygan, 2004'te İtirafçı Bir JİTEM'ci Anlattı adlı kitabında Anter cinayetiyle ilgili Binbaşı Ahmet Cem Ersever, Yeşil kod adlı Mahmut Yıldırım, Mustafa Deniz, Hogir kod adlı Cemil Işık, Suriye İstihbarat Örgütü El Muhaberat'ın eski elemanı Neval Boz, JİTEM Telsiz Kumanda Merkezi'nde görevli Ali Ozansoy, JİTEM Tim Komutanı Savaş Gevrekçi ve Şırnaklı Hamitin adını verdi.
2016’dan bu yana Ankara’da görülen dava dosyasının 20 Eylül’de 2022’de zaman aşımından düşecek.
Haziran ayında davanın 35’inci duruşması, Ankara 6'ıncı Ağır Ceza Mahkemesi'nde görüldü.[1]