ئاژانسە هەواڵییەکانی حکومەتی سووریا بڵاویان کردەوە بەچاودێری هێزەکانی ئەمریکا کاروانێک کە پێک هاتبوو لە 44 تانکەر نەوتی خاو لە دەروازەی مەحموودییەوە بەرەو هەرێمی کوردستان بەڕێکەوتوون.
ڕاگەیاندنەکانی حکومەتی سووریا ئاماژەیان بەوە داوە ئەو کاروانە نزیکەی 10 هەزار بەرمیل نەوتی لە خۆ گرتووە لە کێڵگەکانی جەزیرەی پارێزگای حەسەکەوە بۆ ناوچەی یەعروبیە بەڕێکەوتوون و پەڕیونەتەوە خاکی ئێراق و لە گوندی مەحمودییەوە بەرەو پارێزگای #دهۆک# ڕۆشتوون.

وەزارەتی کانزاکان و سەرچاوە سرووشتییەکانی سووریا هێزەکانی سووریای دیموکرات و ئەمەریکای تۆمەتبار کردووە بە بردنی نەوتی سووریا و فرۆشتنی بەنرخی هەرزان بە پاڵاوگەکانی هەرێم.
جاری یەکەم نییە حکومەتی سووریا باس لە ناردنی نەوتی ڕۆژاوای کوردستان بکات بۆ هەرێم، بەردەوام هێزەکانی ئەمەریکا بەوە تۆمەتبار دەکات کە ڕۆژانە سەرپەرشتی پڕۆسەی بردنی نەوتی وڵاتەکەی دەکات. [1]

$ئاساییشی وزەی سووریا و کاریگەریی لەسەر کەرتى وزەى هەرێمى کوردستان$
#بەهرۆز جەعفەر#

#21-11-2019#

لە سەرەتای سەرهەڵدانی قەیرانی سووریا لە بەهارى 2011، هەر یەک لە ئەمریکا، ڕووسیا، تورکیا و ئێران لەنێو خاکى سووریادا کێبڕکێیانە بۆ دەستگەیشتن بە پیشەسازیی نەوت و غازى ئەو وڵاتە. بگرە ڕیشەی شەڕ لە سووریا دەگەڕێتەوە بۆ کۆنترۆڵکردنی ئەو ناوچانەی بە نەوت و غاز دەوڵەمەندن.

سووریا بەدرێژایی مێژوو کێشەی هەبووە، هەروەها دەرفەتیشی هەبووە، ئەویش بەهۆى پێگەکەى کە دەکەوێتە سەر دەریای سپی ناوەڕاست. سووریا بووەتە تاقە دەرگایەک بۆ ئێراق، ئوردن و ئێران بۆ ئەوەى بگەنە دەریای ناوەڕاست.

ئاساییشی وزە چییە؟ بریتییە لە پاراستن و بەرز ڕاگرتنی ئاستی یەدەگی سرووشتی، بە بازاڕکردن و چاودێریی نرخە لە بازاڕی وزە، ئەمەش ڕاستەوخۆ کاریگەریی هەیە لەسەر ژیانی سیاسی و ئابووری و مرۆیی وڵاتەکە. نەوت ڕۆڵێکی گەورەی لە داهاتى سووریادا نییە و تەنیا 20%ى سەرچاوەی داهات بووە بۆ حکومەت. بەپێی جۆرناڵی نەوت و غاز، لە کانوونى دووەمى 2015، یەدەکی نەوتی سووریا بە 2.5 ملیار بەرمیل خەمڵێنراوە کە زۆربەى ئەو یەدەکە دەکەوێتە باکووری ڕۆژهەڵاتی سووریاوە (ناوچەکانی ژێر دەستی هەسەدە) . هەروەها یەدەگی غازی سرووشتی بە 241 ملیار مەتر سێجا خەمڵاندووە کە دەکەوێتە سەنتەری سووریاوە. زۆربەی ئەو نەوتە خاوەی سووریا هەیەتی نەوتی قوورسە (هێزی ڕاکێشانی نزمە) و ترشیشە (واتا بڕێکی زۆر گۆگرد لە پێکهاتەیدا هەیە) ، ئەمەش واتە پێویستی بە پاڵاوگەی تایبەت هەیە، هەر بۆیە نرخەکەى لە بازاڕ کەمترە.

سێکتەری نەوتی سووریا لە دوای بەهارى عەرەبییەوە تووشى کێشە بووە. بەرهەمهێنان و هەناردەکردنی نەوتی خاو تا ئاستی نزیکەی سفر پەکیکەوت. وڵاتەکە سەرتاپا تووشی کوورتهێنان بووەوە لە مەسەلەی (خستنەڕوو) ی توانا هایدرۆکاربۆنییەکان و بەرهەمە پاڵاوتەییەکانی. سەرباری ئەمەش سەپاندنی سزا بەسەر نەوتی سووریادا لەلایەن ئەمریکا و یەکێتی ئەوروپاوە ئەوەندەی دیکە توانا پیتڕۆڵییەکانی سووریای بێ کاریگەر کرد. ئەمساڵ ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت لە ناوخۆی سووریادا گەیشتووەتە 24 هەزار بەرمیل لە ڕۆژێکدا کە دەکاتە 20-25%ی پێداویستییە نێوخۆییەکانی سووریا. لەکاتێکدا پێش هەڵگیرسانی شەڕ ئاستى بەرهەمهێنان 370 هەزار بەرمیل نەوت بووە. حکوومەتی سووریا لەو ماوەیەی کە لە شەڕدا بووە، لەلایەن ئێرانەوە سووتەمەنى بۆ دابینکراوە، بەڵام ئەو پاڵپشتییەى ئێران لەدواى سزاکانى وەزارەتى خەزێنەى ئەمریکا بۆ سەر تاران، کۆتایی هات.

$جیۆپۆڵەتیکی وزە، بەستنەوەى هێڵی بۆریی کوردستان بە دەریای ناوەڕاستەوە$

جیۆپۆڵەتیکی وزە: واتە کاریگەریی پێگەی جوگرافیای سیاسی بەسەر وزەوە (ئەگەرچی وزە تەنیا نەوت و غازی سرووشتی نییە، ئاویش گرنگە) . هەرێمی کوردستان و ئێراق بەگشتی کەوتوونەتە نێوان سێ حەوزەی گەورەوە. لە باکوور و خۆرهەڵاتییەوە حەوزەی قەزوینە کە ڕووسیا و ئێران و ئازەربایجان ڕۆڵى تێدا دەگێڕن، (رووسیا و ئێران یەکەم و دووەمی یەدەگی غازی جیهانیان هەیە) .
دەریای قەزوین کە گەورەترین دەریای داخراوە لە جیهاندا، ناوچەیەکە پڕە لە بەریەککەوتنی جۆراوجۆر، حەوزەی دووەمیش کەنداوی عەرەبییە کە نەک بۆ هەرێمی کوردستان، بۆ ئێراقیش وەک یەکێک لە وڵاتانی کەنداو بووەتە سەرچاوەی نائارامیی سیاسی و ئەمنی. ئەم حەوزەیە پتر هەیمەنەی ئێرانی بەسەرەوەیەوە. حەوزەی سێیەمیان حەوزەی دەریای سپی ناوەڕاستە.

زۆربەی وڵاتانی باشوور و ناوەڕاستی ئەوروپا دەکەونە سەر دەریای ناوەڕاست. میسر، قوبرس و ئیسرائیل سنووری ئاویی هاوبەشیان هەیە، غاز و نەوت لەکەناری دەریادا دەردێنن و ئەمریکا بەتوندی بەرگرییان لێدەکات. لە (13ی نۆڤەمبەری 2019) لەسەر پرسی دەرهێنانی غازی سرووشتی لە قوبرسی تورکی لەلایەن تورکیاوە، یەکێتی ئەوروپا هۆشداری توندی دایە تورکیا. هەموو وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی دەریای سپی هاوسۆزی کوردن، بەرژەوەندی خۆیان لە دەوڵەمەندکردنی کوتلە نەوتی و غازییەکەیاندا دەبیننەوە و چاویان لەوەیە هێڵی بۆریی کوردستان بە نزیکترین ڕێگە لە دەریای ناوەڕاستەوە بگاتە ئەوروپا.

بۆ ماوەی چەند سەدەیەک سووریا لەژێر قەڵەمڕەوی تورکە عوسمانییەکاندا بووە، لە دوای جەنگی یەکەمی جیهانییەوە بەپێی بڕیاری مانداتی کۆمەڵەی گەلان کاروباری سووریا درایە فەرەنسا. لە دوای جەنگی دووەمی جیهانی سووریا وەک دەوڵەتێک سەربەخۆیی سیاسی وەرگرت، بەڵام هەر لەژێر چاودێری و دەستوەردانی هێزە نێودەوڵەتییەکاندا مایەوە. کاتێک بەریتانیا لە دوای جەنگی دووەمی جیهانی ئێراق و نەوتەکەی چنگ کەوت، ساڵی (1935) هێڵی بۆریی مووسڵ – حەیفای بنیاتنا کە بەخاکی سووریادا تێپەڕ دەبێت، ئەم هێڵە هەرچی نەوتی کەرکووک و ناوچە کوردییەکانی ئێراق و مووسڵ و ئوردنە دەیگوازێتەوە بۆ دەریای ناوەڕاست.

لێرەوە تێدەگەین، کە دیوە ستراتیژییەکەی نەوتی سووریا ئەوە نییە ئەو بڕە لەیەدەگی تێدایە، بەڵکوو گرنگیی گەورەی نەوتی سووریا پێگەکەیەتی لەنێوان ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و دەریای سپی ناوەڕاستدا کە لە توانایدایە ڕۆژانە سووتەمەنی بۆ تەواوی کەشتییە بەریتانی و ئەمریکی و ئیسرائیلیەکان دابین بکات لە دەریای ناوەڕاستدا. هەموو ئەو ئامێرە سەربازییانەی وڵاتانی زلهێز و ناوچەکە هەیانە بە وزە ئیش دەکەن و سووریاش ناوچەیەکی نزیک و ناوجەرگەی ڕووداوەکانە، لەتوانایدایە لە شوێنی خۆیاندا وزەی پێویستیان بداتێ. گرنگییەکى دیکەى سووریا و (باکووری سووریا بەدیاریکراوی) ئەوەیە نەوتی کەرکووک و هەرێمی کوردستانی لێوە ببرێتە دەریای ناوەڕاست، بەمەش ناوچەکە سەراپا لە میسر و قوبرس و ئیسرائیل و سووریا و ئێراق لەسەر دەریای ناوەڕاست دەبنە یەک کوتلەی وزەی گەورە لەژێر چاودێریی چڕی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و ئیسرائیلدا.

لە ئێراق، تا ئێستاش نەوتی کەرکووک بە هێڵی بۆڕی کوردستاندا دەگاتە بەندەری جەیهانی تورکی بۆ دەریای ناوەڕاست. لە ئاستی نێوخۆی کەرکووکدا، دۆخەکە بۆ کورد لە بار نییە. لەناو کۆمپانیای نەوتی باکوور لە کەرکووک لە کۆی 14120 فەرمانبەر تەنیا 1600یان کوردن. لە 12 دەستە هیچیان کورد نین. لە 52 بەش تەنیا 4 بەشیان سەرۆکەکەیان کوردە. لە 800 یەکە تەنیا 52یان کوردن. لە 280 هۆبە تەنیا بەرپرسی 26 دانەیان کوردە.

هەرچی ئاستی بەرهەمی ڕۆژانەی نەوتە لە (نۆڤەمبەری 2019) دا لەنێوان 370 بۆ 380 هەزار بەرمیلە، کە زۆربەى لە ناوخۆدا بەکاردەهێنرێ، بڕێکى کەمى بە بۆریی نەوتى کوردستاندا دەگوازرێتەوە بۆ تورکیا. زووزوو بەرپرسانى وەزارەتى نەوتى ئێراق لە میدیاکاندا دەڵێن بۆڕییەکی نوێی نەوت لە کەرکووکەوە بۆ تورکیا ڕادەکێشین، لە کاتێکدا دەمێکە کار لەو بۆرییەدا دەکرێ.

$ڕۆڵی ڕووسیا$
چوارچێوەی کاری ڕووسیا لە هەرێمی کوردستان پتر ئابوورییە، بەڵام لە سووریا ئابووری و سەربازییە. ڕووسیا لە شوباتی 2017 وە دێڵێکی لەگەڵ هەرێمی کوردستان هەیە بۆ بەرهەمهێنان و بەبازاڕکردنی وزەی هەرێمی کوردستان. بەڵام ڕۆڵێکی ئەوتۆی نییە لە جوگرافیای کێڵگە نەوتییەکانی کەرکووکدا.

وجودى ڕووسیا لە سووریا بە پلەی یەک لە تەرتووسە کە دەکەوێتە باکووری خۆراوای سووریا. ڕووبەرەکەی 3 ملیۆن مەتر چوارگۆشەیە، قەبارەی شتومەکی لەخۆگرتوو ساڵانە تێیدا دەگاتە 12 ملیۆن تۆن. تەرتووس ماهیەتێکی گەورەی هەیە لەبەرئەوەی دەکەوێتە سەر کەناراوەکانی دەریای ناوەڕاست کە هەموو جیهانی عەرەبی و ئەوروپا و ناوچەی دەریای ڕەش دەتوانن پێی بگەن. تاکە شوێنە لەسەر دەریای ناوەڕاست لە سووریا کە هێزی سەربازی و ژێردەریایی و کەشتی فڕۆکەهەڵگر و فڕۆکەی جەنگی و تیمی بازرگانیی ڕووسیای لێیە.

بەپێی وتەی جێگری سەرۆکوەزیرانی ڕووسیا، یوری بوریسۆڤ لە (ئەپرێڵی 2019) دا مۆسکۆ ڕێککەوتنی لەگەڵ حکومەتی سووریا کردووە بۆ ماوەی 49 ساڵ لە تەرتووس بمێنێتەوە. جگە لەوەی گرێبەستێکى بۆ پەرەپێدانى کێڵگە نەوتییەکانى سووریا لەگەڵ بەشار ئەسەد کردووە.

لە کۆتاییدا، کوردستان بۆ ئەوەی مەترسییەکانی ئەم دیاردە نوێیە لە گەمەی جیۆپۆڵەتیکدا بکات بە دەرفەت، بۆ ئەوەی ئاساییشی وزەی کوردستان بە ستانداردێکی مۆدێرندا وەربچەرخێ، لانی کەم پێویستە تیۆرەیەکی هەبێت بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ دیاردەی نوێی ناو پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان کە پێیدەگوترێ (پەیوەندییە ئابوورییە سیاسییەکان) ، واتە بنەمای پەیوەندی لەنێوان حکومەتی دەوڵەتەکان و کۆمپانیا جیهانییەکاندا چۆنە! بۆ نموونە لە ساڵی 2013 وە کۆمپانیای بریتش پێتڕۆڵیۆم لەناو نەوتی کەرکووکە، ئەوە سێ ساڵە باڵاخانەیەکى مۆدێرنى لەنێو کۆمپانیاکە درووستکردووە، تەنیا خەریکی لێکۆڵینەوە و گەڕانن. ئایا کورد دوو سەنتەری لێکۆڵینەوەی لە کەرکووک و دەوروبەری هەیە؟ ئەوەتا دەبینین لەگەڵ پێشکەوتنی پیشەسازیی نەوت و دەرهێنان و پاڵاوتن لە هەرێمی کوردستان گرفتە دارایی و سیاسی و مرۆییەکان لە هەڵکشاندان! [1]

ئەمەریکا چەند ئامانجێکی هەیە لە ڕێککەوتن لەگەڵ کورد لەبارەی نەوتی ڕۆژئاوای کوردستان و سووریا، کە لە بەرژەوەندیی هەردوولایە.
جاک دیچ، ڕۆژنامەنووسی ئەمەریکی و پەیامنێری پێنتاگۆن لە گۆڤاری فۆرن پۆڵەسی و پەیامنێری ئاسایشی نەتەوەیی، لە ژمارەی مانگی ئاب-ی گۆڤارەکەدا، ڕاپۆرتێکی لەبارەی ڕێککەوتنەکەی کورد و ئەمەریکا لە ڕۆژئاوای کوردستان بڵاوکردووەتەوە.
راپۆرتەکە بەو ناونیشانەیە ئەمەریکا بە کردەوە بەرگری لە نەوتی کورد دەکات لە سووریا، باس لەوە دەکات بەرپرسانی ئێستا و پێشووش لەسەر ئەوە کۆکن و پاڵپشتن، ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا، پشتیوانی لە بەرەوپێشچوونی کێڵگە نەوتییەکانی سووریا دەکات.
بەرپرسانی ئەمەریکی، بەپێی ڕاپۆرتەکە هەروەها فشار دەخەنە سەر وەزارەتی بەرگری و دەرەوە لەپێناو بەردەوامبوونی هێزەکانی ئەمەریکا لە ناوچەکە، بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی #داعش# و بەدیهێنانی ئاشتی و ئارامی بۆ کورد.
رێککەوتنەکە لەنێوان کۆمپانیای دەلتا کریسێنت ئێنێرجی کە بارەگاکەی لە ویلایەتی نیوجێرسی-یە لەگەڵ کورد، بۆ نوێکردنەوەی کیڵگە نەوتییەکانی سووریا، بووەتە جێگەی مشتومڕی تەواوی هێزەکانی ناوچەکە.
ئەم ڕێککەوتنە بۆ یەکەمجار لە چوارچێوەی کۆبوونەوەیەکی ئەنجوومەنی پیران لەنێوان لیندزی گراهام، سیناتۆری کۆمارییەکان لە ویلایەتی ساوس کارۆلاینا و مایک پۆمپێیۆ، وەزیری دەرەوه، بە وردەکارییەوە گفتوگۆی لەسەر کراوە.
بەپێی بەرپرسانی ئێستا و پێشووی ئەمەریکا: ئەم ڕێکخستنە ڕژێمەکەی بەشار ئەسەد، سەرۆکی سووریا بێبەش دەکات لە قازانج و پارەکە و بەشە گەورەکەی بۆ کورد دەبێت، واشدەکات هێزەکانی ئەمەریکا لەسەر زەوی ناوچەکە بۆ ماوەیەکی زۆر بمێننەوە، کە تائێستا گۆڕەپانێکی پڕ لە ئاڵۆزی و کێشەیە بۆ هێزەکانی ئەمەریکا.
بەرپرسێکی باڵای پێشووی ئەمەریکا لە ئیدارەی ترەمپ بە فۆرن پۆڵەسی گوتووه، پێدەچێت پێنتاگۆن و وەزارەتی دەرەوە بەهانەیەک بدەنە ترەمپ بۆ مانەوەی هێزەکانی ئەمەریکا لە ناوچەکە، دڵنیاشی دەکەنەوە لەوەی بە بێ بوونی هێزەکانی ئەمەریکا، کۆمپانیا ئەمەریکییەکە هەموو وەبەرهێنانەکانی لە ناوچەکەدا دەفەوتێت.
ئه و بەرپرسە دەشڵێت: کورد زیاتر پێداگرییان لەسەر ڕێککەوتنەکە کردووە بۆ ئەوەی هێزەکانی ئەمەریکا ناوچەکە جێنەهێڵن.... ئەمە وەک دیارییە بۆ مانەوەی هێزەکانی ئەمەریکا له سووریا.
هەروەها بەرپرسێکی وەزارەتی بەرگری کە نەیویستووە ناوی بهێنرێت، لە ڕاپۆرتەکەدا گوتوویەتی تائێستا ئەمەریکا بە هەوڵی وەزارەتی دەرەوە لە سووریا ماوەتەوه، ئەمەش بە بیانووی ڕێککەوتن لەسەر گرێبەستی نەوت لەگەڵ کورد.
گوتووشییەتی: ئەم هەنگاوەی ئەمەریکا تەواو تورکیای نیگەران کردووە، چونکە تورکیا تائێستا نائارامە لەوەی هەوڵی ئەمەریکا بەردەوامە بۆ هاوکاری کورد له چوارچێوەی پارتی یەکێتیی دیموکراتی (پەیەدە) کە باڵێکی سەر بە پارتی کرێکارانی کوردستان (#پەکەکە#)یە و تاوەکو ئەم ساتەش ئەمریکا و ئەوروپا لە لیستی تیرۆر دەریاننەهێناوە.
بەرپرسانی ئەمەریکا پێیانوایە گرێبەستە نەوتییەکە یارمەتی هێزەکانی سووریای دیموکرات دەدات بەردەوامی بە ژیانی سیاسی بدەن، کە بەشی زۆری هێزەکە لە کورد پێکهاتووە.
بەرپرسە ئەمەریکییەکان پێیانوایە هەوڵە بەردەوامەکانی ئەمەریکا بۆ پێشخستنی کێڵگە نەوتییەکانی سووریا و گرتنەوەی دۆلار لەو وڵاتە، دەشێت دابڕانێکی دوورخایەنی پشتەوەی گرێبەستە نەوتییەکان بێت لەنێوان توندڕەوەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سووریا، کە دەستیان بەسەر هەندێک کیڵگەدا گرتووە لەگەڵ ڕژێمی ئەسەد. هەروەها دەشبێتە یارمەتیدەرێکی باش بۆ فشاری زیاتری ئیدارەی ئەمریکا لەسەر ڕژێمەکەی ئەسەد.
ئەمەریکا بنەمای ئەم کارەی ڕێکخستووە بەوەی هاوپەیمانێتییەکی هەبێت بۆ دژایەتی داعش له سووریا، ئەویش هێزەکانی سووریای دیموکرات (#هەسەدە#)یە، کە خۆیان ئێستا پارێزگاری لە نەوتی حەسەکە و دێرەزوور دەکەن.
نیکۆلاس هیراس، پسپۆڕ لەبارەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست لە پەیمانگای توێژینەوەی خەڵک کە سەنتەرێکی توێژینەوەیه لە واشنتن دەڵێت: ئەمەریکا بە هێواشی و لەسەرخۆ کاردەکات بۆ بڕینی دەستی ڕژێمی ئەسەد و ڕووسیا لەسەر نەوتی سووریا تاوەکو ئەلتەرناتیڤێک بۆ ڕژێمی ئەسەد دێتە ئاراوە.
گوتیشی: ئەم هەوڵە وا دەخوازێت پابەندبوونێکی نائاشکرای ئەمەریکا هەبێت لە سووریا تاوەکو نەگەنە حاڵەتی داڕمان. لە ڕاپۆرتەکەی فۆرن پۆڵەسی-دا هاتووە: بەڵام هەتا ئێستا ڕوون نییە دەسەڵاتدارانی کورد لە ناوچەکە و بەرپرسانی ئەمەریکا، چۆن لە توانایاندایە بازاڕ بۆ نەوتەکە پەیدابکەن لە دەرەوەی ڕژێمی ئەسەد.
کێڵگە نەوتییەکانی سووریا بەهۆی شەڕ و ململانێ لە ناوچەکە و داعش، زیانی گەورەیان بەرکەوتووە. بەپێی سەرچاوەیەکی گۆڤارەکەش 60%ی کێڵگە نەوتییەکانی خۆرهەڵاتی سووریا، پێویستییان بە چاکسازی و چاککردنەوەیە، کوردیش ڕەزامەندیان دەربڕیوە بە قازانجی فرۆشتنی ئه و نەوتە، ناوچەکە ئاوەدانبکەنەوە.
بەپێی ئه و سەرچاوەیە لە ڕابردوودا ئەمەریکا ڕەزامەندی دەربڕیوە بە دابینکردنی دوو پاڵاوگەی گەڕۆک بۆ کێڵگە نەوتییەکانی ژێر دەسەڵاتی هێزەکانی سووریای دیموکرات. [1]

[1]

ئەدیب شیشەکلی، ئیبراهیم حەنانۆ، حوسنی ئەلزەعیم، یوسف ئەلعەزەمە، محەممەد عەلی ئەلعابد، موحسین بەرازی و فەوزی سلۆ.

لە ماوەی زیاتر لە دوو ساڵی ڕابردوودا هیچ دیپلۆماتێکی ڕۆژئاوایی هێندەی برێت مەکگۆرک ڕۆڵی هەڵسوڕاندن و هەماهەنگی لە هاوپەیمانێتی نێودەوڵەتیی دژی #داعش#دا نەبینیوە. لە ماوەی سەرۆکایەتی سێ سەرۆکی ئەمریکیدا لە سێ وڵاتی جیاواز بۆ بەرەنگاربوونەوەی توندئاژۆیی ئاینی کاری کردووە.
مەکگۆرک لە هەرێمی کوردستان بوو کاتێک داعش دەستی بەسەر #مووسڵ# و ناوچەکانی دەوروبەریدا گرت. ساڵی 2015 وەکوو نوێنەری تایبەتی باراک ئۆباما، سەرۆکی پێشووی ئەمریکا، بۆ پۆستی نوێنەری تایبەتی سەرۆک لە هاوپەیمانێتیی نێودەوڵەتی دژی داعش دەستنیشانکرا. دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئێستای ئەمریکاش، مەکگۆرکی لە پۆستەکەی هێشتەوە. لە هەڤپەیڤینێکدا لەگەڵ گۆڤاری (نیویۆرکەر)ی ئەمریکی باسی دوایین پێشکەوتنەکان لە شەڕی دژی داعش و ژمارەی چەکدارە کوژراوەکان و مەترسییەکانی گەڕانەوەی ئەو چەکدارانە بۆ وڵاتانی خۆیان دەکات.
40 هەزار چەکداری بیانی لە سووریا
لە بەشێکی هەڤپەیڤینەکەدا، نێردەی تایبەتی سەرۆکی ئەمریکا ئاشکرای دەکات کە لە ماوەی چەند ساڵی ڕابردوودا 40 هەزار چەکداری بیانی لە 110 وڵاتی جیهانەوە هاتوونەتە سووریا. هۆکاری قورسبوونی شەڕی مووسڵیشی لە سێ هەفتەی کۆتاییدا بۆ ئەو سەدان چەکدارە بیانییە گەڕاندەوە کە لەناو شوێنە مەدەنییەکاندا سەنگەریان لێدابوو. ستافی ئێمە لەسەر بێتەلەکان گوێیان لێ ببوو کە ئەو چەکدارانە بە چینی، ڕووسی، هۆڵەندی و فەرەنسی قسەیان دەکرد.
مەکگۆرک نایشارێتەوە ژمارەیەک چەکداری بیانی بەر لە گرتنەوەی سنوورەکانی نێوان سووریا و عێراق لە مووسڵ ڕایانکردووە ئەمەش وایکردووە دۆخەکە زۆر قورس بێت، واتە ئەگەری هەیە لە عێراق و سووریا نەمابن، جەختی لەوەش کردەوە ئەو چەکدارە بیانیانەی لە عێراق و سووریا ماونەتەوە هەر لە عێراق و سووریا دەکوژرێن. ئۆپەراسیۆنی مووسڵ تەواو بووە، ڕەققەش گەمارۆ دراوە.
یەکێک لەو پرسیارانەی مێشکی بەشێکی زۆر لە بەرپرسان و شارەزایانی ئەمنیی داگیرکردووە، ئەوەیە کە داعش چەند چەکداری بەدەستەوە ماوە، مەکگۆرک لەوبارەیەوە بە گۆڤارە ئەمریکییەکەی گوت شارەزایانی ئێمە مەزندە دەکەن کادرە چالاکەکانی داعش بۆ 12 هەزار چەکدار دابەزیبێت بە چەکداری لۆکاڵی و بیانییەوە.
ماوەی دوو مانگە قۆناغی پێنجەم و کۆتایی ئۆپەراسیۆنی کۆنترۆڵکردنەوەی ڕەققە دەستیپێکردووە، مەکگۆرک ستایشی ئازایەتی هێزەکانی سووریای دیموکرات (هەسەدە)ی کرد کە دەچنە نێو باڵەخانە بەرزەکان و ژوور بە ژوور و نهۆم بە نهۆم بەدوای چەکدارانی داعشدا دەگەڕێن، بۆ ئەوەی ڕیشەکێشیان بکەن.
رۆڵی داهاتووی ئەمریکا لە عێراق
مەکگۆرک لە دوای ڕووخانی ڕژێمی سەدام حوسێنەوە لەگەڵ ڕووداو و گۆڕانکارییەکانی عێراقدا ژیاوە. جۆرج بوشی کوڕ لە کتێبی (خاڵەکانی بڕیاردان) دەڵێت مەکگۆرک دەستی هەبووە لە داڕشتنی سیاسەتی نوێی ئەمریکا بۆ عێراق و شەڕی گروپە توندڕەوەکان لەو وڵاتەدا. ئەو ستراتیژە نوێیە کە بە ستراتیژی لێدان ناوی دەرکردووە، لە ساڵی 2007ەوە پەیڕەو کرا. ئەو لە نزیکەوە ئاگاداری داڕشتنی دەستووری نوێی عێراق بووە و لە ڕێککەوتنە ئەمنییە ستراتیژییەکەی ئەمریکا و عێراقدا دانوستانکاری باڵای ئەمریکا بووە.
مەکگۆرک پێیوانییە کاری ئەمریکا لە عێراق تەواو بووبێت، بۆیەش دەڵێت: ئێمە خەریکی گفتوگۆین لەگەڵ حکومەتی عێراق، تاوەکو بزانین ڕۆڵی داهاتوومان لە ڕاهێنان و پێدانی ڕاوێژی سەربازی چی دەبێت. مەکگۆرک نایشارێتەوە کە حکومەتی ئەمریکا حەز دەکات گوشارەکان لەسەر داعش بەردەوام بن بۆ ئەوەی نەتوانن سەرهەڵدەنەوە.
بە گوتەی مەکگۆرک، لە سەرەتای هەڵمەتی نێودەوڵەتیی دژی داعشەوە هەتا ئێستا 60 هەزار کلیۆمەتر چوارگۆشە ڕزگارکراوە کە پێنج ملیۆن کەسی تێدا دەژیا. نێردەی تایبەتی سەرۆکی ئەمریکا پێشبینی کرد داعش لە شێوەی شانەی بچووکدا بمێنێتەوە، بەڵام بە دووری دەزانێت هیچکات توانای ئەوەی هەبێت ئەو ناوچەیە کۆنتڕۆڵ بکات کە لە 2014 کۆنترۆڵی کرد.
لە حەشدی شەعبی ڕازییە
لە سەرەتای ئۆپەراسیۆنی گرتنەوەی مووسڵدا حەیدەر عەبادی، سەرۆکوەزیرانی عێراق، جەختی لەوە کردەوە کە حەشدی شەعبی نایەنە نێو مووسڵ. بەڵام وەکوو لە ڕاپۆرتەکاندا دەردەکەوێت حەشدی شەعبی لەناو مووسڵە. مەکگۆرک بە پێچەوانەی فەرماندە و بەرپرسانی سەربازیی ئەمریکا هەوڵدەدات لە قەبارەی مەترسییەکانی حەشد لە مووسڵ کەم بکاتەوە، بە بۆچوونی مەکگۆرک 80%ی حەشد بە فتوای ئایەتوڵڵا سیستانی (مەرجەعی شیعەکانی عێراق) کۆبوونەتەوە و خاوەن دیسیپلینن و لەژێر دەسەڵاتی حکومەتی عێراقدان.
دەشڵێت، بەوپێیەی سوپای عێراق دەبووایە ڕووماڵی ناوچەیەکی زۆری جوگرافی بکات، بوونی هێزەکانی حەشدی شەعبی ئاسایی بوو ئەمە کێشەیەکە کە حکومەتی عێراق خۆی دەبێت شانی بداتە بەر، ڕەتیشی دەکاتەوە ئێران بە تەواوەتی دەستی بەسەر عێراقدا گرتبێ، بەڵام دان بەوەدا دەنێت کۆنتڕۆڵ و کاریگەرییەکی بەرچاوی لەسەر عێراق هەیە.
سەبارەت بە ئیدارەی داهاتووی ڕەققە، مەکگۆرک گوتی ڕەققە لە مووسڵ ئاڵۆزترە، بەڵام ئێستا لە عەین عیسا لەگەڵ ئەنجوومەنی مەدەنی ڕەققە کار دەکەین. ئەو ئەنجوومەنە بڕیاریان داوە هەتا ئایاری داهاتوو هەڵبژاردنێک لە ڕەققە ڕێکبخەن، پرۆسەکەش زۆر بە باشی ڕێکخراوە. نوێنەری تایبەتی سەرۆکی ئەمریکا ئەوەشی خستەڕوو کە خەڵکی ناوچەکە نایانەوێت هەتا یەکلابوونەوەی شەڕی نێوخۆ، حکومەتی سووریا بگەڕێتەوە. ئەگەریش حکومەتی سووریا بەنیازی گەڕانەوە بۆ ئەو ناوچەیە بێت خەڵک بەرگری دەکەن.
19 هەزار کەس دەیانەوێ‌ ببنە داعش
سەبارەت بە لایەنگرانی داعش و ئەوانەی هەوڵی هاتنە نێو داعشیان داوە، مەکگۆرک گوتی ئێمە ئێستا داتابەیسێکمان دروستکردووە، 19 هەزار ناوی ئەو کەسانەی تێدایە کە هەوڵیان داوە وەکوو چەکداری بیانی ڕوو لە داعش بکەن یان لایەنگری داعشن. ئەم زانیارییەمان ڕادەستی ئەو وڵاتانە کردووە کە ئەو خەڵکانەیان تێدان و ئەوانیش زانیارییەکانیان ڕادەستی ئینتەرپۆڵ کردووە. خاڵی جێی نیگەرانیش ئەوەیە زۆرینەی ئەو 19 هەزار لایەنگرە بیانییانەی داعش هەتا ئێستا زیندوون.
03-08-2017

نووسینی: #ئارام قادر#
ساڵی 1998 [1]

=KTML_Bold=یەکێتی خاوەنی ڕ‌ێبازێکی زیندوو و کاریگەر و چارەسازە=KTML_End=
بەڕ‌ێزان..
#بافڵ تاڵەبانی# سەرۆکی #یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان#
ئەندامانی مەکتەبی سیاسی و ئەنجومەنی سەرکردایەتی
بەبۆنەی 48 هەمین ساڵیادی دامەزراندنی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستانەوە‌ گەرمترین پیرۆزبایی خۆمان ئاڕ‌استەی ئێوەی ئازیز و سەرجەم کادر و ئەندام و لایەنگرانی دەکەین و هاوکات سڵاو دەنێرین بۆ گیانی پاکی شەهیدانی کورد و کوردستان و گیانی رەوانشاد سەرۆک مام جەلال.
یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان حزبێکی خاوەنی ڕ‌ێبازێکی نەتەوەیی و نیشتمانی پاک و زیندووە، هەر لە سەرەتای دامەزراندنی یەکێتی تا ئەمڕ‌ۆ هەمیشە لەناو ئه و حزبەدا بیروڕ‌ای جیاواز هەبووە و چەتری کۆکەرەوەی ڕ‌ەخنەکان بووە.
یەکێتی خاوەنی ڕ‌ووبارێک خوێن و هەزاران شەهیدە، کە زیاتر لە 26 هەزار شەهیدە و زۆرینەی شەهیدەکانیشی فەرماندە و سەرکردەکانیەتی و لە بەر ئەوەش بە حزبی شەهیدانی ناساندوە.
لە ڕ‌اپەڕ‌ینە مەزنەکەی کورد بۆ ئازادی کوردستان یەکێتی داڕ‌ێژەر و دەستپێشخەر بووە و لە ئێستاشدا هێزێکی کاریگەر و بەهێزە و خاوەن ئیرادەیە لەسەر ئاستی کوردستان.
باوەڕ‌مان وایە کە یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان خاوەنی هێزی چارەسەرییە بۆ دۆخی ئێستای کوردستان و دەتوانێت کێشە سەختەکان چارەسەر بکات بە تایبەتی بەپێی ڕ‌ێبازی چەپکە گوڵەکەی سەرۆک مام جەلال.
پێشمانوایە یەکێتی دەتوانێت خزمەتی هەموو چین و توێژێکی کۆمەڵگا بکات بەبێ جیاوازی.
دووبارە ساڵیادی 48 هەمین دامەزراندنی یەکێتی لە هەموو لایەک پیرۆز بێت. [1]

ئەنجومەنی پەنابەرانی کوردانی ڕ‌ۆژئاوا-سوریا
=KTML_Bold=تێبینی: ئەم بەڵگەنامەیە کێشەی ڕێنووس و ڕێزمانیی هەیە، کوردیپێدیا بەمەبەست هیچ دەستکارییەکی نەکردووە!=KTML_End=

سەرەخۆشی لە خانەوادە و کەسوکاری قوربانیان و زیانلێکەوتوانی بوومەلەرزەکەی ئەم بەیانییەی 06-02-2023 تورکیا و سووریا دەکەم و خۆم بە هاوبەشی خەم و ئازاریان دەزانم.
هیوای چاکبوونەوە بۆ بریندارانی ئەم ڕووداوە دڵتەزێنە دەخوازم. [1]

#بافڵ تاڵەبانی# پەیامێکی هاوخەمی ئاڕاستەی کەسوکار و زیانلێکەوتوانی ڕووداوی بومەلەرزەکەی بەرەبەیانی ئەمڕۆ #06-02-2023#ی #تورکیا# و #سووریا# کرد.
$دەقی پەیامەکە$
دڵمان لەگەڵ کەسوکاری قوربانیان و زیانلێکەوتووانی بوومەلەرزەکەی تورکیا و سووریایە و هاوبەشی ئەم خەم و ئازارە دڵتەزێنەین.
نزا بۆ چاکبوونەوەی بریندارەکان دەکەین و لەخوای گەورە داواکارین ئارامی و سەلامەتی بە هەموو لایەک ببەخشێت. [1]

بافڵ تاڵەبانی
سەرۆکی #یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان#