بەمەبەستی ئاگاداربوون لە ڕەوشی تەندروستی ئاوارەکان بەڕێوبەری گشتی تەندروستی #سلێمانی# و کونسوڵ و نوێنەری حکومەتی ئیتاڵی لەشاری #هەولێر# سەردانی کەمپی ئاشتیان لە #عەربەت# کرد.
ئەمڕۆ چوارشەممە 9-10-2018 بەمەبەستی لەنزیکەوە ئاگاداربوون لە ڕەوشی تەندروستی ئاوارەکانی سنوری پارێزگای سلێمانی، د.سەباح نەسرەدین ئەحمەد بەڕێوبەری گشتی تەندروستی سلێمانی بە یاوەری عەبدوڵڵا ئەحمەد یاریدەدەری بەڕێوبەری گشتی تەندروستی و کونسوڵ و نوێنەری حکومەتی ئیتاڵی لەشاری هەولێر، کەمپی ئاشتی یان لە شارەدێی عەربەت بەسەرکردەوە.
هەر لەبەسەرکردنەوەکەدا لەلایەن حکومەتی ئیتاڵی-یەوە بەبڕی 40,000 دۆلار دەرمان پێشکەش بە بنکەی تەندروستی کەمپی ئاوارەکانی ئاشتی کرا.
لای خۆشییەوە بەڕێوبەری گشتی تەندروستی سلێمانی سوپاس و دەستخۆشی خۆی و بەڕێوبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی ئاڕاستە کردن و ڕایگەیاند: ئەمە هاوکاری و پاڵپشتییەکی باشە بۆ هەوڵە بەردەوامەکانی تەندروستی سلێمانی بۆ باشترکردنی ئاستی خزمەتگوزارییە تەندروستییەکان بۆ ئاوارەکانی سنورەکە لەناو کەمپەکاندا.[1]
#09-10-2018#

ناونیشانی بابەت: دۆزینەوەی سەدان سککەی دێرینە لە گوندی #عەربەت# لە ساڵی 1852ز دا.
لێکۆڵەر: #سامان مستەفا ڕەشید ئینجاغا#
ڕۆژنامەی: #کوردستانی نوێ#، ژمارە: (9244)، ساڵی 2024.

ئەرشیفی عوسمانی پڕە لە بەڵگەنامەی فەرمی کە تژیین لە زانیاری سەرنجڕاکێشی نەبیستراو و نەبینراو لەمەڕ بابەتی: مێژووی سیاسی، ئابووری، کولتووری و ئایینی کۆمەڵگەی کوردی، کە دۆزینەوە و ساغکرنەوەیان دەتوانێت تۆزی سەر چەندان ڕاستەقینەی مێژوومان بۆ بتەکێنێت و چەندان گۆشەی تاریکی مێژووی کوردمان بۆ ڕووناک بکاتەوە و وەڵامی چەندان پرسیاری بێ وەڵامی مێژووی کورد بداتەوە.
هەروەها جودا لە تۆمارکردنی ڕووداوە ئاسایی و یاساییەکانی ژیانی کۆمەڵگەی کوردی بەگشتی، زۆرجار چەندان ڕووداوی سەیر و سەرنجڕاکێشیش لە بەڵگەنامەکاندا تۆمار کراون، لەو ڕووداوە سەرنجڕاکێشانەش بەسەرهاتی دۆزینەوەی سککەی دێرینە و بەردی بەنرخ و چۆنییەتی مەمەڵەکردنە لەگەڵیاندا لەم ناوچانەی کە سەدان فەرسەخ لە پایتەختی دەوڵەتی عوسمانییەوە دووربوون.
لەم دۆسییەدا بەسەرهاتی دۆزیینەوەی سەدان سککەی دێرینەی ئیسلامی و کردیستییان دەخەینەڕوو کە لە ساڵی 1852 لە گوندی عەربەتی سەربە سەرنجەقی ئەو کاتی #سلێمانی# دۆزراونەتەوە، دواتر بەگوێرەی ڕێوشوێن و دابی ئیداری ئەو کات سککە دۆزراوەکان لەگەڵ نووسراوی فەرمی نێردراون بۆ ئەستەمبوڵ تاوەکوو جۆر و بەهای سککەکان و چۆنییەتی مامەڵەکردنیان لەگەڵ کەیسەکەدا بۆ ڕوونبکەنەوە.
$ژمارە و جۆری سککە دۆزراوەکان:$
بەگوێرەی زانیارییەکانی ناو بەڵگەنامەیەکی فەرمی ئەرشیفی عوسمانی کە مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ (#13-04-1852# ز.) لە گوندی عەربەت لەسەرنجەقی #سلێمانی# بڕێک سکەی دێرینە دۆزراوەتەوە، دواتر، لەگەڵ وردەکاری ئەم ڕووداوە، نووسراو لەبارەی ئەوەی ئایا چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەم بابەتەدا بکەن و چی لەو سکە دێرینە بەنرخانە بکەن لەگەڵ ڕاپۆرتێکی مەجلیس (ئەحکامی عەدلییە) نێردراوە بۆ وەزارەتی دارایی دەوڵەتی عوسمانی، وەک لەو نووسراوەدا کە لەلایەن ( دائیرەی مەکتوبی قەلەمی عمومی ویلایەت ئەڤراقی- لە نووسینگەی بەڕێوەبەرایەتی گشت ویلایەتەکان لە سەرۆکایەتی حکومەت)ەوە بۆ قەیمقامییەتی سلێمانی نێردراوە ئاماژە بەوەکراوە: سککەکان لە: (606) سکەی کوفی ئیسلامی و (38) ئاقچەی کریستیان پێکهاتوون.
$دیاریکردنی جۆر و بەهای سککە دێریینەکان:$
دوای ئەوەی تەواوی سککە دۆزراوەکان هاوپێچ لەگەڵ نووسراوی دەسەڵاتی لۆکاڵی سلێمانی لەوبارەیەوە نێردراوە بۆ مەجلیسی ئەحکامی عەدلییە لە پایتەخت، ئەوانیش دوای هاوپێچ کردنی نووسراو و ڕاپۆرتی خۆیان سککەکانیان ناردۆتە خەزێنەی تایبەتیی شاهانە و ئەوانیش هەستاون بە دیاریکردنی جۆری سککەکان و کێشان و پێوانەکردنیان، دوای تەواوکردنی پڕۆسەی کێشان و پێوانەکردنی سککەکان ڕوونیانکردووەتەوە کە ئەوانەی ناوی ئیسلامییان لەسەربووە، عەیاری ڕیالی بوون و بە هەمووی (576) درهەم بوون، هەر درهەمێکیش 112 پارە بووە، کە کۆی گشتی بەهاکەیان 1612 قروش خەمڵێنراوە. هەرچی سککە کریستێدانییەکانیشە بە (45) درهەم قەبڵێنراوە، هەر درهەمێکیشی (104) پارە، بەهای بە هەر درهەمێکیش لەو سککانە بە (117) قروش خەمڵێنراوە، بەهای کۆی گشتی سککەکان بە گوێرەی خەمڵاندنی وەزارەتی دارایی و خەزێنەی تایبەتیی شاهانە بریتی بووە لە (1729) و نیو قروش.
$چۆنییەتی مامەڵەکردن لەگەڵ سککە دۆزراوەکان:$
هەرچی سەبارەت بەچۆنییەتی مامەڵەکردنە لەگەڵ کەیسی سککە دۆزراوەکان لەو نووسراوەدا کە وەک وەڵام بۆ قایمقامییەتی سلێمانی نێردراوەتەوە، ئاماژە بەوەکراوە، سێیەکی سککە ئیسلامییەکان، و پێنج یەکی ئاقچە کریستێدانییەکان، واتا (1098) هەزار و نەوەت و هەشت قروش دەبێتە هیی خەزێنەی دەوڵەتە، ئەوەشی دەمێنێتەوە، (631) شەش سەت و سی و یەک قروش هەشت پارە دەدرێتەوە بەو کەسانەی دۆزیویانەتەوە، ئەو شەش سەت و سی و یەک قروش و هەشت پارەیە دەبێت لەلایەن سندوقی دارایی لیوای ناوبراوەوە بە سەنەدی وەرگرتن پێیان بدرێت و ئەوەش ڕوونبکرێتەوە ئەو بڕە پارە لە چ پارەیەک دراوەتە ئەو کەسانەی سککەکانیان دۆزیوەتوە و ئەو سەندانە بە شێوەی خشتە بنێردرێتەوە بۆ خەزێنەی دەوڵەت و وەزارەتیان لێ ئاگاداربکرێتەوە.

ماوەتەوە بڵێم ئەوەی جێگەی سەرنجە هەم دەسەڵاتی لۆکاڵی ئەو کاتی سلێمانی و هەمیش ئیمپراتۆریەتێکی گەورەی وەک ئیمپراتۆریەتی عوسمانی چەند بەشێوەیەکی هەستیار و ورد و بیرۆکراتییانە مامەڵەی لەگەڵ ئەو سککە دێرینە دۆزراوانەدا کردووە کە چەندان مایل لە دوور مەڵبەندی دەسەڵاتەکە و لە گوندێکی دوورەدەستدا دۆزراونەتەوە. لەوەش زیاتر هەم سککەکان وەک شوێنەوارێکی مێژووی براونەتە خەزێنەی تایبەتیی دەوڵەت و هەمیش ئەوانەی سککەکانیان دۆزیوەتەوە لە دەسکەوتی ماددی دۆزینەوەی سککەکان بێبەش نەکراون و دوای خەمڵاندن بە ئەندازەی پێویست بەشیان بۆ جیاکراوەتەوە.
سەرچاوە:
BOA. A.} MKT.UM.527-44.
[1]

شارۆچکەی عەربەت لە پارێزگای #سلێمانی#.

لم يتم أنهاء هذا السجل وفقا لالمعايير کورديپيديا، السجل يحتاج لمراجعة موضوعية وقواعدية

گەورەترین فڕۆکەخانەی کشتوکاڵییە لە باشووری کوردستان.

ڕێگای #عەربەت# کەجاران پێیان ئەوت هوانە
دوای ساڵی 1958بوبە مەخزەنی هوانە[1]

کارگەی ڕۆنی زەیتی عەربەت تاوەکو ساڵی 1999 کارگەی دروستکردنی زەیتی گوڵەبەڕۆژە بوو و، دوای 20 ساڵ ڕۆنی زەیتی گوڵەبەڕۆژەی بەرهەمهێنایەوە و ئێستاش بەرهەمەکەی خستووەتە بازاڕەکانەوە.
ماوەی 20 ساڵ بوو کارگەکە لەکارکەوتبوو، بەڵام ئێستا لەرێگەی کۆمپانیایەکی کەرتی تایبەتەوە نۆژەنکراوەتەوە و، زەیتی گوڵەبەڕۆژە بەرهەمدەهێنێت.
ئاکۆ غەریب، خاوەنی کارگەی زەیتی عەربەت دەڵێ لە ماوەی هەشت مانگدا کارگەکەمان بەگەڕخستەوە. ئێستا زەیت بەرهەمدێنین و، لە ڕۆژێکدا سێ هەزار بوتڵ ڕۆن بەرهەمدەهێنین. دەتوانین گوڵەبەڕۆژە لە جووتیاران وەربگرین و سوودیش بە خەڵکی ناوچەکە بگەیەنین.
کارگەکە لە یەک کاژێردا سێ هەزار لیتر ڕۆن بەرهەمدەهێنێت. دەتوانێت جگە لە پێداویستی نێوخۆیی، زەیت هەناردەی پارێزگاکانی دیکەی عێراقیش بکات.
عەلی محەممەد، جووتیارە و دڵخۆشە بە کردنەوەی کارگەکە، دەڵێ ئەو کارگەیە بۆ ئێمەی جووتیار سوودی زۆر دەبێت. دەتوانین گوڵەبەڕۆژە بچێنین، دواتر بیدەینە کارگەکە، بۆیە ئێمە دڵخۆشین بەو کارگەیە.
ئەنوەر عەزیز، جووتیارێکی دیکەیە و دەڵێ ئێمە وەکو خەڵکی عەربەت دڵخۆشین بە کردنەوەی ئەو کارگەیە، لە دوو ڕووەوە لێی سوودمەند دەبین: هەم هەلی کار زیاد دەکات، هەم سوودیش بە جووتیاران دەگەیەنێت بۆ ئەوەی گوڵەبەڕۆژە بکەن و بەرهەمەکەیان بەو کارگەیە بفرۆشن.
تاوەکو ئەو کاتەی کارگەکە کراوەبوو، جووتیارانی #شارەزوور# ساڵانە بڕێکی زۆر گوڵەبەڕۆژەیان لە زەوییەکانیاندا دەچاند، بەڵام داخستنی کارگەکە، بەتەواوی بازاڕی لەبەردەم بەرهەمەکانیان تەسک کردەوە، بۆیە ئێستا هیوایەکی دیکەیان بۆ پەیدا بووە، تاوەکو ڕۆژگاری زێڕینی گوڵەبەڕۆژە لە شارەزوور بگەڕێتەوە.[1]
#11-07-2018#

لە پەندەکانی پیرەمێرد[1]