لەدایکبووی شارۆچکەی قەرەداغ-ەو خاوەنی دوو بڕوانامەی دبلۆمە لە ستۆک پۆرت کۆلێج و سەنتەری کەلتوری میدیا لەمانچستەرو ئێستا خوێندکاری قۆناغی دووەمی کۆلێژی هونەرەجوانەکانە لەزانکۆی مانچستەر(MMU).

شێخ محەمەدی مەردۆخی، ناسراو بە ئایەتوڵڵا مەردۆخی کوردستانی، ساڵی 1880 لەدایکبووە، مامۆستای ئایینی و وتار خوێنی جومعەی شاری #سنە#، نووسەر، شاعیر، مێژوونووس و کەسایەتیی سیاسیی ناسراوی کورد بوو.
هەر لە مێردمنداڵییەوە ئەرکی گەورە دەکەوێتە سەرشانی، دوای مردنی باوکی لە تەمەنی 13 بۆ 14 ساڵییەوە دەبێت بە وتار خوێن و ئیمامی مزگەوتی شاری سنە. نزیکەی 60 بەرهەمی چاپکراوی لێ بەجێماوە، لەوانە: (تاریخی مەردۆخ یا تاریخی کورد و کوردستان، هەروەها فەرهەنگی مەردۆخ و.....هتد).
ڕووناکبیر و خاوەن بیروڕای دینی بەڵام پیاوێک کە بە ڕوانینی عەقڵەوە سەیری دینی دەکرد، ئەو پێی وا بوو بۆ هەر گرفتێکی دینی دەبێت لە قورئان کەڵک وەربگیرێت و لە کتێبی شنەبای ڕزگاری تەفسیر و ئیجتهاد و فەتوا ڕەد دەکاتەوە و لە چوار ئیمامی ئەهلی سوننە ڕەخنەی توند دەگرێت و دەڵێت هەموویان بەهەڵەداچوون.
خاوەنی دەیان بەرهەمە و بەداخەوە ئەو جۆرە وا پێویستە نەناسراو بێت، چونکە زۆربەی مەلاکانی سەردەمی خۆی و تا ئێستاش دژایەتی توندیان لەگەڵدا هەیە بۆیە زۆر لە سەری نەنووسراوە، زۆربەی نووسراوەکانی قاچاخن و بوونیان لەلای کەسانێکە و لە ڕوانگەی یاسای دەوڵەتییەوە سزای هەیه. لە ساڵی 1975 کۆچی دوایی کردووە. [1] [2]

نامۍ: ئیماموددین
نازنام: مەردۆخی
نامۊ تاتەی: شېخ محەمەڎ
شاڵۊ مەرڎەی: 1844ز.
یاگۊ پېڎابییەی: #دەژن_ هۆرامان#
یاگۊ مەرڎەی: #دەژن_ هۆرامان#

$ژیۋاینامە$
ئیماموددینی مەردۆخی؛ ئی شاعېرەمان نامېش ئیماموددین کوڕو شېخ موحەمەدی، ملۊوە سەرو شېخ ئەحمەڎی تەختەیی، بەپاو ئا بەڵگا کە کە ئینێ وەردەسمانە دلۍ دەگاو (دەژن) ناوچەو هۆرامانی، ئامان دنیاو هەر ئەچاگەیچ یاوان پەنە. سەروەختو زاروڵەییشەنە چەنی تاتەیش خەریکو وانای بېیەن و دماتەر لوانەنە حوجرەو فەقیانی پەی وانای. ئی شاعېرەما فرەو شۊنگاکا هۆرامانی گېڵان،
سەرئەنجام جە شارو (سنە)ی، ودمی مەڵڵاییش وەرگېرتەن و دماتەر گېڵانۆ پەی زاڎگا و مەڵبەڼەکەو وېش و دمادماکانو ژیوایش بە وانە واتەیۆ و مۊچیاریکەرڎەی خەڵکی گوزەرنان، تاکو ساڵەو (1844ز.) کۊچی دمایینش کەرڎەن، یانەئاواییش جە ژیوای کەرڎەن و هەر ئەچاگەیچ بە خاکیشان ئەسپاران.
شېخ ئیماموددین، یۊن جە هۊنیارا کورڎی، هۊنییەکېش ناسکۍ و تەڕ و پاراۋېنۍ، منیشانە دڵ. هەرچن هۊنییەکېش جەمۍ نەکریێنێ و فرېشان دلېنە شیېنۍ، بەڵام ئا چن شېعرېشە هەکە پەی ئېمە مەنېنێ پېسە یاڎگاریێ، پلە و پایەو ئاڎیمان جە بەهرەی شېعرینە نیشانە مڎان. یۊ چا شېعراشە کە ئینا وەردەسمانە کە پەی کۊچکەرڎەو (شېخ غەفوور)ی، جە دەگاو (کاشتەری پەی دەگاو هەجیج) واتېنەش.

نموونێ جە شېعرەکانو شېخ ئیماموددینی مەردۆخی:
ڕاگەی حەق ناسان:
عەرضە داشت بەندەی مەحزوون مەهجوور
وە خزمەت مەخدووم کاکە شېخ غەفوور
(أحبُ الأحباب) خوېشان و ئەقوام
مورشد ئەنام، خەواص و عەوام
ڕەفێق شەفێق ئی بەندەی حەزین
بە گەزاف مەشهوور بە ئیماموددین
مونهی ڕای مونیر مەخدووم مەدارۊ
ئەر پەرسی ئەحواڵ موخصلت ئارۊ
جەو دمای سەفەر مەعهوود مەعلووم
باز وەشار ئامام وە ئی مەرز و بووم
شنەفتم چۊڵەن تەکیەکەی کاشتەر
هەر دەم وە جگەر مەدۊم صەد نەشتەر
ئەیوانچەی یانەت جای مەکروو ڕێوەن
حەوز و موسەڵڵات مەملو جە دێوەن
نە سەدای ئاذان، نە قەد قامەتەن
چېش واچوون یا شێخ یە قیامەتەن
بە مەرگت قەسەم دەرد کاری وېم
پەی ئی بازاڕە گشت جە دڵ بەرشێم
ئیسە ئیستدعام جە گردین خاسان
پیران پڕ دین ڕاگەی حەق ناسان
خوصووص ئەو بوزورگ پەنات پێ بەردەن
هیممەتش حازر ئەرصەد کە مەردەن
خوڎاوەند بە خێر ڕەحمێ بکەرۊ
تەفرەقەی یاران گشت جەم بدەرۆ
بەڵکەم ئی مەحزوون مەرگ نازاران
دڵش هەر شاڎ بۊ بە دین یاران
وەرنە ڕۊ بە ڕۊ خەمان لێش کۆوەن
نیدای شادی و زەوق پەی ئەو ڕۊ ڕۊوەن.
ماناو شېعرەکۍ:
ئەی کاکە شېخ غەفوور، گلەیېم هەنۍ جە خزمەتتەنە، هەرچن تۊ ئینای یاگۍ قۆم و کەسوکاریمەنە، یار و یاوەری قەڎیمیمەنی.
دماو بارکەرڎەیت، لوای پەی زاڎگا و مەڵبەڼەکەیت و دیم کاشتەر چۊڵەن. هەیوانۆ یانەکەیت بیېنە یاگۍ دیوانی، ئیتر نە دەنگو بانگی مەی و چېش واچۊ ئەی شېخ، ئینە ڕۊ پەسڵانییەن، بە مەرگت قەسەم دەردی کاریمەن. ئیسە من داوا جە گرڎو پیاخاسا و پیرا مەکەروون بە تاییبە جەنابت کە پەنات بەردېنە لاو سوڵتان عوبەیدوڵڵای، یانی (کۊسەو هەجیجی)
خوڎا بەزەییش بێوە پۊرەما و گرڎو یارانی جەمۍ بکەرۊوە، بەڵکوم کەمێ دڵم شاڎ بۊوە، ئەگینا ڕۊ بە ڕۊ فېشتەر پەژارۍ دڵم مەگېرارە و خەمۍ و خەفەتۍ مەکوشام.
ئەسعەد ڕەشید.[1]

ساڵی 1942 لەگەڕەکی جەوراوای شاری سنەی ڕۆژهەڵاتی کوردستان هاتۆتەدنیا. خوێندنی 6 ساڵی سەرەتایی لەقوتابخانەی "15ی بەهمەن" تەواو کرد، پاشان خوێندنی دواناوەندی لەقوتابخانەی "هیدایەت" و "شاپوور"ی ئەو شارەتەواو کردو بڕوانامەی دیپلۆمای ڕیازی وەرگرت. ئینجا هەر دوو بڕوانامەی بەکالۆریۆس و ماستەری بەشی ئابووری لەکۆلێژی ئابووری زانکۆی تاران وەرگرت.
ساڵی 1967 بۆ خوێندنی باڵا بەرەو ئیالەتی مێریلەند لەوڵاتی ئەمەریکا سەفەری کردو بڕوانامەی دکتۆرای ئابووری لەزانکۆی مێریلەندی ئەو وڵاتەوەرگرت. تێزی دکتۆراکەشی سەبارەت بە"گەشەپێدانی ئابووری و پیشەیی لەئێران" بوو.
ساڵی 1970 گەڕایەوەبۆ ئێران و لەرێکخراوەی گەڵاڵەدارشتنی ئێران دەستی بەکارکرد. ئەم ڕێکخراوەیەچەندین دەرفەتی خوێندنی بۆ دکتۆر "بایەزید مەردۆخی" پێکهێنا. لەئاژانسی بەرنامەدارێژی ژاپۆن بەماوەی 6 مانگ کاری دەکردو دەرسیشی دەخوێند. ئینجا لەزانکۆی تاران و لەزانکۆی کالیفۆرنیای باشوور لەئەمەریکا خولێکی فێربوونی بەڕێوەبەرایەتی باڵای گوزەراند.
هەروەها لەرێکخراوەی بەرنامەی ئێران لەبەشی "پیشەسازی و کانزاکان" لەبواری بەرنامەدارێژی گەشەپێدانی پێشەیی دەستی بەکار کرد. لەرێکخراوەی بەرنامەی ئێران هەر لەو بەشەدا بوو بەبەڕێوەبەری بەرنامەرێژی گەشەپێدانی پیشەیی و کانزاکانی ئێران. پێش شۆرشی گەلانی ئێران بووەجێگری ئەو بەشە. لەدوای شۆرشیش بۆ ماوەی 3 ساڵ بووەبەڕێوەبەری "پیشەسازی و کانزاکان"ی ئێران.
هەروەها بۆ ماوەی 3 ساڵ بەڕێوەبەری نووسینگەی "ئابووری کەلان"ی ئێران بوو. پاشان لەرێکخراوەی بەرنامەدا بووەراوێژکاری جێگری کاروباری ئابووری و هەماهەنگی و بەرنامەو میزانییە. ئینجا بوو بەراوێژکاری سەرۆکی ڕێکخراوەی بەڕێوەبەرایەتی بەرنامەدارێژی. هەر لەو کاتەشدا بووەبەرپرسی ژمێریاری زەخیرەی ئەرزی ئێران. لەساڵی 2006 خانەنشین کرا.

لە ڕاستەوە: جەمیل مەردۆخی، ئەحمەد تۆفیق، سڵێمانی موعینی، عارف قەرەچەتانی، مەلا مستەفا بارزانی، قادر شەریف، ئەسعەد خۆشەوی و ڕەشیدی فەلاحیان
شوێن: بارزان
کات: 1961
سەرچاوەی وێنە: فەیسبووکی قەیس قەرەداخی

دیوانی مەلا حەسەنی دزڵی مەردۆخی
کۆکردنەوە و لێکدانەوە: ئەحمەد نەزیری [1]

ناو: عەبدولڕەحمان
نازناو: عەبدولڕەحمان مەردۆخی
شوێنی لەدایکبوون: شاری #سلێمانی#
پیشە: مامۆستا
$ژیاننامە$
بەڕێوبەری خوێندنگەی #نەجمەدین مەلا# یە، کەسایەتییەکی زۆر لێهاتوو، دڵسۆز و چالاک خەمخۆر بۆ خوێندنگەکەی لە سەرەتای درووستبوونی خوێندگاکە وەک بەڕێوبەر کاری کردووە.
[1]

ناڤ: عەبدولڕەحمان
ناڤێ بابی: عەبدولڕەحمان مەردۆخی
جهێ ژدایکبوونێ: #سلێمانی#
$ژیاننامە$
ڕێڤەبەرێ خواندنگەها #نەجمەدین مەلا# یە. کەسایەتییەکێ ژێهاتی، دڵسۆز، چالاکە بۆ خواندنگەها خوە و هەر ل دەستپێکا چێبوونا وی خواندنگەهێ وەک ڕێڤەبەر کار کرییە. [1]

هۆزو تیرەو لقەکانی کورد بریتین لە نزیکەی (500) بەش لە کوردستان و دەورو بەری هەندێ وڵاتی دراوسێ بڵاو بوونەتەوە. مێژوو ناسەکان هەموویان بە شێوەیەکی گشتی باسی هەموو تیره و هۆزەکانیان نەکردوە. هەر یەکەیان ناوی هەندێکیانی بردوە.ئەو کەسانەی ئەیانەوێ لە هۆزو تیرەکانی کورد شارەزا بن سەیری ئەم سەرچاوانە بکەن: (مجموعە ملاحظات واخبار حول کردستان ل 686 میسیۆ ئەلەکسەندەر ژابا، کتێبی مسیو نیکیتین و بەرگی بیست و یەکەمی ئینسکلوپیدیای گەورە کتێبی (هانری)و (کاپتان های)و (مێجەرسۆن)و کتێبی (سیرمارک سایکس، پیسین میران خلیفە)و پرۆفیسۆر (ئاکیازارۆ) دکتۆر (ریچ)، (ئارکالیان) و (مورگان)و شرەفنامە....هتد[1]

یەک لە شاعیرانی کلاسیکی کوردییە. ساڵی 1902 لە گوندی #تەکیە#ی #قەرەداغ# لەدایکبووە، ساڵی 1973 لە #سلێمانی# کۆچی دواییکردووە.