پەرتووکخانە پەرتووکخانە
گەڕان

کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!


بژاردەی گەڕان





گەڕانی ورد      کیبۆرد


گەڕان
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆمارکردنی بابەت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
ئامرازەکان
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
زمانەکان
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
هەژماری من
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
گەڕان تۆمارکردنی بابەت ئامرازەکان زمانەکان هەژماری من
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 دەربارە
 بابەت بەهەڵکەوت
 چالاکییەکانی ڕۆژی
 ڕێساکانی بەکارهێنان
 ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
 بیروڕاکانتان
 دڵخوازەکان
 کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
 چالاکییەکان - کوردیپێدیا
 یارمەتی
بابەتی نوێ
پەرتووکخانە
شارستانیی کۆلاپس، ژیان و خۆشەویستی لە سەردەمی سەرمایەدارییدا
27-03-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
وێنە و پێناس
تیپی وەرزشی گوندی کارێز لە کفری ساڵی 1993
27-03-2024
زریان عەلی
پەرتووکخانە
بە ئەوینت رابردووم بسڕەوە
27-03-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
وێنە و پێناس
ئەسحابەسپی-سلێمانی ساڵی 1968
27-03-2024
زریان عەلی
پەرتووکخانە
بە تیشکی ئیشقت ئەدرەوشێمەوە
27-03-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
پەرتووکخانە
دووبارە پێناسەکردنەوەی کوردبوون، ئاوڕدانەوە لە دوێنێ.. هەنگاوێک بۆ سبەی
27-03-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
وێنە و پێناس
نەورۆزی ساڵی 1959ی سلێمانی
27-03-2024
زریان عەلی
وێنە و پێناس
جگەرخوێنی شاعیر لەناو خۆپیشاندەران
26-03-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
وێنە و پێناس
گەڕەکی سابونکەران ساڵی 1987
26-03-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
ژیاننامە
هاشم غانم عەباس خەلەف
26-03-2024
سروشت بەکر
ئامار
بابەت 514,784
وێنە 104,248
پەرتووک PDF 18,881
فایلی پەیوەندیدار 94,709
ڤیدیۆ 1,232
ژیاننامە
کەرەمێ سەیاد
ژیاننامە
سمکۆ عەزیز
شەهیدان
ژینا ئەمینی
ژیاننامە
سەید ئەحمەد حەسەنی فەرد
وێنە و پێناس
جگەرخوێنی شاعیر لەناو خۆپیش...
ئەنجام: 22 تۆمار دۆزرایەوە، لاپەڕە 1 لە 3
















نوێکردنەوە
Export Page to MS Excel
Facebook
Twitter
Telegram
LindedIn
Viber
Whats App
Facebook Messenger
Email
Copy Link

ئەرمەن
بە ڕێنووسێکی پوخت لە ماشێنی گەڕانەکەماندا بگەڕێ، بەدڵنیاییەوە ئەنجامێکی باش بەدەست دەهێنیت!
پۆل: وشە و دەستەواژە | زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست
بەشکردن
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
عربي0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0
ئەرمەن
وشە و دەستەواژە

ئەرمەن
وشە و دەستەواژە

ئەم بابەتە بەپێی ستانداردەکانی کوردیپێدیا هێشتا ناتەواوە و پێویستیی بە داڕشتنەوەی بابەتی و زمانەوانیی زۆرتر هەیە!

تێبینی: کوردیپێدیا بەهیوایە تەواوی وشە و دەستەواژە کوردییەکانی هەموو شێوەزمانەکان بە پێناسی ڕێزمانییان و خستنە ڕستەیانەوە کۆبکاتەوە و وێنەی پێویستیش بۆ زۆریان پەیدابکات، تکایە یارمەتیی کوردیپێدیا بدە...
ئەم بابەتە 1,139 جار بینراوە
هاشتاگ
سەرچاوەکان
[1] ماڵپەڕ | کوردیی ناوەڕاست | ماڵپەڕی ئی-فەرهەنگ
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
خاوەنی ئەم بابەتە بەسوپاسەوە، مافی بڵاوکردنەوەیی بە کوردیپێدیا بەخشیوە! یان بابەتەکە کۆنە، یاخود بابەتەکە موڵکی گشتییە.
کوالیتیی بابەت: 62%
62%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( هاوڕێ باخەوان )ەوە لە: 10-01-2011 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە بۆ دواجار لەلایەن: ( ڕێکخراوی کوردیپێدیا )ەوە لە: 02-09-2012 باشترکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە بەپێی ستانداردەکانی کوردیپێدیا هێشتا ناتەواوە و پێویستیی بە داڕشتنەوەی بابەتی و زمانەوانیی زۆرتر هەیە!
ئەم بابەتە 1,139 جار بینراوە
ئەرمەن گەلێکی ستەملێکراو
هاوکارانی کوردیپێدیا، لە هەموو بەشەکانی کوردستانەوە، زانیارییە گرنگەکان بۆ هاوزمانانیان ئەرشیڤدەکەن.
پۆل: کورتەباس | زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست
بەشکردن
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
عربي0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0

ئەرمەن گەلێکی ستەملێکراو

ئەرمەن گەلێکی ستەملێکراو
ئەرمەن گەلێکی ستەملێکراو!
#نیازی برایم#
دیسان مۆدێلی کۆنفیدراڵیزمی دیموکراتی وەک ئەلتەرناتیڤ (جێگرەوە) .
-لە کەمتر لە دوو ڕۆژ، ئازەربێجان بە پشتیووانی تورکیا و ڕووسیا و بێدەنگی ئەمەریکا و ئەوروپا، چارەنووسی دەڤەری ناگۆڕنی قەرەباغ یەکلا کردەوە، داگیریکرد.
ڕاستە ئەم شەڕە درێژکراوەی شەڕی مانگی 9 ی 2020 ە، لێ ئازەربێجان تەواو هەلومەرجەکەی قۆزتەوە، توانی دەست بوەشێنێت.
-پەیوەندی مێژوویی ئەرمەن و کورد ، ئەگەر بمانەوێت شرۆڤەی بکەین سێ ئاستی بەخۆیەوە دەبینێت.. ئاستی پەیوەندی کورد و ئەرمەن، ئاستی دووەم بەکاربردنی دەوڵەتی عوسمانی بۆ هەریەکە لە ئەرمەن و کورد دژ بەیەک ، ئاستی سێیەم بەکابردنی ڕووسیا و ئەوروپا بۆ ئەرمەنەکان دژی کورد بە ناراستەوخۆ بەوەی وڵاتی ئەوانە هیی کوردان نییە.
لە دوای کۆدەتاکەی 1908، تورک و ئەرمەن هاوپەیمانیان دژی کورد لە باکووری کوردستان دورستکرد، کوردان بەتەنیا مانەوە هیچ دۆستێکیان نەما نە لەناوەوە و نە لەدەرەوەش.. لەلایەک ئەرمەن لەناوخۆ لەگەڵ تورکان، لە لایەکی دیکەوەش لەدەرەوە ڕۆژاوا پشتیووانیان بوو. ئەرمەنەکان باکووری کوردستانیان بە ئەرمینیا ڕۆژاوا دادەنا و دەیانویست لەبەر دەست کوردان دەربهێنن.. ئەرمەنەکان لە ڕووی بازاڕاوە کۆنترۆلی دەڤەرەکەیان کردبوو، لێ بەهۆی ژمارەی زۆری کوردان نەیاندەتوانی بەهاسانی کۆنترۆڵی سیاسی و بەڕێوەبەریش بکەن.
پێش دەستوەردانی ڕووس و ئەوروپییەکان بە ناوخۆی ئیمپراتۆریەتی عوسمانی بەتایبەتیی نێوان کوردان و ئەرمەن، هەر دوو گەل لەنێو کۆنفیدراڵییەکی سەرەتایی ژیانیان دەکرد. لێ دوایی ئەو دەستوەردانانەی ڕووسیای قەیسەری و فەرەنسا و بەریتانیا، ئیدی ڕەوشەکە بەخراپ کەوتەوە.
یەکێتی سۆڤیەت کە میراتگرەوەی ئیمپراتۆریەتی قەیسەری ڕووس بوو، ناوچەی ناگۆرنۆ قەرەباغ کە زۆرینەی ئەرمەنن لە جیاتی ئەوەی بیخاتە سەر ئەرمینیا، کەچی بۆ ئەوەی هەمیشە ناکۆکی هەبێت، خستییە سەر ئازەربێجان. دوای لاوازبوونی یەکێتی سۆڤیەت و شەڕ لە سەرەتای نەوەدەکان لەنێوان ئازەربێجان و ئەرمینیا، ناگۆرنۆ قەرەباغ بە پشتیووانی ئەرمینیا دەڤەرێکی سەربەخۆیان دامەزراند، تا ساڵی 2020 و 2023 ئازەربێجان ئەو دەڤەری داگیرکردەوە و خستییە سەر جوگرافیاکەی. لە ڕووی یاسای نێودەوڵەتییەوە مافی ئازەربێجانە، لێ ئەو یاسایە یاسایەکە مافی گەلی ئەرمەن لەو دەڤەرە دەخاتە ژێر پێ، تەنانەت ناکۆکیشە لەگەڵ بەندی مافی چارەنووسی گەلان کە نەتەوە یەکگرتووەکان دانی پێدادەنێت.
ئەوەتا بە دەیان هەزار کەس لە ناگۆرنی قەرەباغ لە ترسی وەحشیگەری سوپا و مێلیشیاتەکانی ئازەربێجان ڕادەکەن بەرەو ئەرمینیا.
ئەرمینیا کە وڵاتێکی سەربەخۆیە بۆچی نەیتوانی ئەو دەڤەرە بپارێزێت؟ چونکە دەوڵەتی نەتەوەیی بۆخۆی کێشەیە. دەوڵەتی نەتەوەیی لەناو هەناوی خۆیدا دەیان گرفتی سەرەکی تێدایە کە ناتوانێت لەناو ناکۆکییەکانی نێو سیستەمی سەرمایەداری، داکۆکی لە هاونەتەوەکەی بکات.بە واتایەکی دیکە لەو جەنگەڵستانە ئەگەر ستاتیۆیەک هێزی نەبێت، با دەوڵەتی سەربەخۆش بێت، بەهاسانی بێکاریگەر دەکرێت.
-دەتوانم بە کوورتی بڵێم: دەوڵەت بەواتای چارەسەریی نییە، ئەوەتا بەدەیان هەزار لە ژن ومنداڵ و پیروپەککەوتە لە ترسی دڕەندەیی دەوڵەتێکی نەتەوەیی وەک ئازەربێجان لە کۆڕەو دان، لە هەمان کاتیشدا دەوڵەتی نەتەوەیی ئەرمینیا ناتوانێت بیانپارێزێت، چونکە هەر دوو دەوڵەت ئەرکدار کراون تا نوێنەرایەتی ئەجندای سیستەمی کاپیتالیستی جیهانی لەسەر حسابی بەرژەوەندی گەلان، بکەن.
تاکە چارەسەرێک کە ئەگەر گەلان بخوازن بێ خوێنڕشتن بەردەوامی بە ژیان بدەن، کۆنفیدراڵیزمی دیموکراتی، دۆستایەتی و پێکەوەژیانی گەلانە. کەی ئەو شۆڕشە ڕوودەدات؟ پێموانییە کاتی نزیک بوبێتەوە، لێ بێچارەیی تەواوی سیستەمی جیهانی بۆ ئاریشە و ناکۆکییەکان، لە مەودای ناوەڕاست یا دووردا ئەو سیستەمە خۆی دەسەپێنێت و دەبێتە ئەلتەرناتیڤ.
-وێنەکە: گەلی ئەرمینیا لە ساڵی 1915 و 2023، کارەسات و کۆمەلکوژیی بەردەوامە.
[1]
ئەم بابەتە 229 جار بینراوە
هاشتاگ
سەرچاوەکان
بابەتە پەیوەستکراوەکان: 2
ژیاننامە
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا)
زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست
ڕۆژی دەرچوون: 30-09-2023 (1 ساڵ)
پۆلێنی ناوەڕۆک: مێژوو
جۆری دۆکومێنت: زمانی یەکەم
جۆری وەشان: دیجیتاڵ
زمان - شێوەزار: کرمانجیی ناوەڕاست
وڵات - هەرێم: ئەرمەنستان
وڵات - هەرێم: باکووری کوردستان
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
کوالیتیی بابەت: 96%
96%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( ڕاپەر عوسمان عوزێری )ەوە لە: 03-10-2023 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە لەلایەن: ( زریان سەرچناری )ەوە لە: 04-10-2023 پێداچوونەوەی بۆکراوە و ئازادکراوە
ئەم بابەتە بۆ دواجار لەلایەن: ( زریان سەرچناری )ەوە لە: 04-10-2023 باشترکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە بەپێی ستانداردەکانی کوردیپێدیا هێشتا ناتەواوە و پێویستیی بە داڕشتنەوەی بابەتی و زمانەوانیی زۆرتر هەیە!
ئەم بابەتە 229 جار بینراوە
فایلی پەیوەستکراو - ڤێرشن
جۆر ڤێرشن ناوی تۆمارکار
فایلی وێنە 1.0.2189 KB 03-10-2023 ڕاپەر عوسمان عوزێریڕ.ع.ع.
فایلی وێنە 1.0.1192 KB 03-10-2023 ڕاپەر عوسمان عوزێریڕ.ع.ع.
ئەرمەنۆساید؛ سەدەیەک لە پەیوەندییەکانی کورد و ئەرمەن
مێگا-داتای کوردیپێدیا، یارمەتیدەرێکی باشە بۆ بڕیارە کۆمەڵایەتی، سیاسی و نەتەوەییەکان.. داتا بڕیاردەرە!
پۆل: پەرتووکخانە | زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست
بەشکردن
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp2
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
عربي0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0

ئەرمەنۆساید؛ سەدەیەک لە پەیوەندییەکانی کورد و ئەرمەن

ئەرمەنۆساید؛ سەدەیەک لە پەیوەندییەکانی کورد و ئەرمەن
ناونیشانی پەرتووک: ئەرمەنۆساید، سەدەیەک لە پەیوەندییەکانی کورد و ئەرمەن
نووسەر: #مامەند ڕۆژە#
لە بڵاوکراوەکانی مەڵبەندی کوردۆلۆجی – زنجیرە 22
چاپی یەکەم – 2008
چاپخانەی تیشک – #سلێمانی#
خوێندنەوە / داونلۆدکردنی پەرتووکی: ئەرمەنۆساید؛ سەدەیەک لە پەیوەندییەکانی کورد و ئەرمەن
ژمارەی داونلۆد: 1,396 جار
داوا لە نووسەر، وەرگێڕ و دەزگای پەخشەکان دەکەین ئەگەر پێیان باش نییە ئەم پەرتووکە لێرەوە داونلۆدبکرێت! ئەوا پێمانی ڕابگەیەنن.
ئەم بابەتە 8,005 جار بینراوە
هاشتاگ
سەرچاوەکان
بابەتە پەیوەستکراوەکان: 4
زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست
پۆلێنی ناوەڕۆک: مێژوو
جۆری دۆکومێنت: زمانی یەکەم
زمان - شێوەزار: کرمانجیی ناوەڕاست
شار و شارۆچکەکان: سلێمانی
فایلی PDF: بەڵێ
وڵات - هەرێم: باشووری کوردستان
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
کوالیتیی بابەت: 99%
99%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( هاوڕێ باخەوان )ەوە لە: 18-08-2016 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە بۆ دواجار لەلایەن: ( ڕۆژگار کەرکووکی )ەوە لە: 17-01-2022 باشترکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە 8,005 جار بینراوە
فایلی پەیوەستکراو - ڤێرشن
جۆر ڤێرشن ناوی تۆمارکار
فایلی وێنە 1.0.138 KB 17-01-2022 ڕۆژگار کەرکووکیڕ.ک.
فایلی PDF 1.0.12 MB 226 18-08-2016 هاوڕێ باخەوانهـ.ب.
بە زۆری پەنجەی عەشقێکی خایەن شیرینی ئەرمەن کەوتە مەدایەن
کوردیپێدیا، گەورەترین پڕۆژەی بەئەرشیڤکردنی زانیارییەکانمانە..
پۆل: هۆنراوە | زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست
بەشکردن
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
عربي0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0
بە زۆری پەنجەی عەشقێکی خایەن شیرینی ئەرمەن کەوتە مەدایەن
هۆنراوە

بە زۆری پەنجەی عەشقێکی خایەن شیرینی ئەرمەن کەوتە مەدایەن
هۆنراوە

لە پەندەکانی پیرەمێرد[1]
ئەم بابەتە 558 جار بینراوە
هاشتاگ
سەرچاوەکان
[1] پەرتووک | کوردیی ناوەڕاست | سەرجەم پەندەکانی پیرەمێرد
بابەتە پەیوەستکراوەکان: 1
زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست
پۆلێنی هەڵبەست: پەندە هۆنراوە
زمان - شێوەزار: کرمانجیی ناوەڕاست
وڵات - هەرێم: باشووری کوردستان
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
خاوەنی ئەم بابەتە بەسوپاسەوە، مافی بڵاوکردنەوەیی بە کوردیپێدیا بەخشیوە! یان بابەتەکە کۆنە، یاخود بابەتەکە موڵکی گشتییە.
کوالیتیی بابەت: 72%
72%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( زریان سەرچناری )ەوە لە: 20-09-2019 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە لەلایەن: ( ڕێکخراوی کوردیپێدیا )ەوە لە: 20-09-2019 پێداچوونەوەی بۆکراوە و ئازادکراوە
ئەم بابەتە بۆ دواجار لەلایەن: ( ڕێکخراوی کوردیپێدیا )ەوە لە: 20-09-2019 باشترکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە بەپێی ستانداردەکانی کوردیپێدیا هێشتا ناتەواوە و پێویستیی بە داڕشتنەوەی بابەتی و زمانەوانیی زۆرتر هەیە!
ئەم بابەتە 558 جار بینراوە
بە نام ئەو کەس شیرین ئەرمەن
خانمانی کوردیپێدیا، ئازار و سەرکەوتنەکانی ژنانی کورد لە داتابەیسی نەتەوەکەیاندا هاوچەرخانە ئەرشیڤدەکەن..
پۆل: هۆنراوە | زمانی بابەت: هەورامی
بەشکردن
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
کوردیی ناوەڕاست0
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
عربي0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0

بە نام ئەو کەس شیرین ئەرمەن

بە نام ئەو کەس شیرین ئەرمەن
بە نام ئەو کەس شیرین ئەرمەن
پەیدا کەرد، فەرهاد پەیش بی بە کۆکەن
هەر سوب تا ئێوار نە پای بێستوون
تەققەی قۆڵنگش یاوا بە گەردوون
نەڕاش چەندین جەور، چەند جەفا بەردش
ئاخر بە ناکام ئەروا سپەردش
«تعالىٰ» جە سونع پەروەردگاریش
جە کار شیرین شیرین کرداریش
ساقیی تەقدیرش بە شیشەی لەبڕێز
گەردەن بە شەراب عەشق شۆرئەنگێز
پەی نەزەربازان جە عەرسەی زەمین
ئاراست بیساتێ بە زەوق شیرین
منۆشان پێشان پەیاپەی پەیوەست
بەتەرتەر جە قەیس فەرهاد موان مەست
ئافەرین جە زات بەخشەندەی بەخشان
چ خاس بە خاسان خاس پێ مبەخشان
سەعی سەد ساڵەی شێخان کامڵ
به نیم نیگاهێ مکەران باتڵ
ئەگەر ڕەزا بۆ سۆفیان ساف
ماوەرۆ بە دەس بێ درۆ و گەزاف
بەو دەستوور کەردەن شیرین شێوەشان
سەد کەس چۆن فەرهاد بیەن لێوەشان
وستەن نە عاڵەم شۆر عەشقشان
هەر جەفا و جەورن دایم مەشقشان
دیدەی مەستشان نە ڕووی عەرسەی دەور
ڕشتەن بەی سورمەی نەزاکەت بەی تەور
شەرابێ بەی تەور خانای مەینەتبار
جە مەیخانەی عەشق خانەی مەینەتبار
جه لوتف و ئیحسان شەهریاریی وێش
منۆشا بادەی خۆش گەواریی وێش
دەرحاڵ جە شادی مەست مبۆ سەرشار
ماوەرۆ بە ڕەقس خامەی عەنبەربار
تا کە بوازۆ جە مەحشەر شەفاش
نەدەران بە نار جەهەننەم سزاش
***
یاران نمەز کۆن میشکین خامەیێ
کۆن قەڵەم بە دەس، بۆ شانامەیێ
جە مەدداحیی زات شای «خَيرالبَشَر»
شەفاخوای ئوممەت ڕۆی دەشت مەحشەر
چون شاپوور چین نەقش عەنبەرین
شیرینتەر جە خاڵ بۆ میشک شیرین
بکێشۆن بە ناز ئارۆ بە زەروور
جە سەواد میشک، جە لەوح کافوور
مەعلووم بۆ جەلای ڕەهڕەوان دین
عولەمای ئوممەت «فَخرالعالَمين»
هەر کەس چون خوسرەو تەبعش لاڵ پۆشەن
جە مەیخانەی پیر موغان مەی نۆشەن
ئیسا هەرکەسێ گەوهەر فرۆشەن
جە وەسڵ شیرین وێش شەربەت نۆشن
گا چون نیزامی، گا چون مەولەوی
گا وێنەی خوسرەو، شوعەرای دەهلەوی
مکەرۆ جە وەسف «خَيرالمرسَلين»
میخلات پڕ میشک خەتا خەت چین
بە شنۆی نەسیم خامەی بۆ سونبوڵ
مشکاوۆ غونچەی تەعریقش چون گوڵ
جە وەنەوشەی وەسف زات ئەو سەروەر
مکەرۆ پڕ عەتر عەرسەی هەفت کیشوەر
پەی چێش؟ ئەو ڕەسوول قورەیشی لەقەب
خەتیب سەرخێڵ خوتەبای عەرەب
کەعبەی موعەزەم عەرسەی ئافاقەن
هەشت بەهەشت بە دین دیدەش موشتاقەن
جێ وەرتەر گرتەن عەسای موسەوی
وە گێسووش ئیعجاز زانای مەعنەوی
«لَيلة المِعراج» ئەو «قرةالعَين»
کەرد بە تاج عەرش موعەزرەم نەعلین
شەمیم گوڵزار شەرعش بێ خیلاف
موعەتەر کەردەن جە قاف تا بە قاف
چون تەنتەنەی تەپڵ شاهان جەم تەرز
سەدای دارو گیر نە عاڵەم بی بەرز
نەعرەتەی «لَولاک» شەرەفنامەی ئەو
بەرزەن چون سەدای کووس کەیخەسرەو
عەزیزەن بە نەس «لعمرک» زاتش
نمەیۆ بە وەسف قەڵەم سیفاتش
خانا بە سەرگەرد بەرز پایەش بۆ
بە فیدای ڕەوزەی فەڵەک سایەش بۆ
عەڕز وەسف زات «خَتم الأنبيا»
تا بە ئینقیراز ئەی دەور دنیا
نمەیۆ نە زەبت خامەی خۆش تەقریر
پەی چێش؟ کە زاتش نەدارۆ نەزیر
ئیسە تۆیچ هەردەم شوعەرای دڵ پەسەند
سوخەن سەنج، نەزم شیرینتەر جە قەند
جە شەربەت خانەی مەدح ئەو سەروەر
تووتیی خامەی وێت شەکەر سوخەن کەر
با جەلای شیعرت شیعرت شیرین ڕەونەق بۆ
چون دوعای خاسان مەقبوڵ حەق بۆ
عَزيزالقَدرێ ئەو چون نیزامی
بپەرسۆ تەئرێخ ئەی نامەی نامی
«غەین» و «قاف» و «نوون»، «جێم» کەرۆ حیساب
لێش مبۆ ڕەوشەن چون قورس ئافتاب
#خانای قوبادی# [1]
ئەم بابەتە بەزمانی (هەورامی) نووسراوە، کلیک لە ئایکۆنی بکە بۆ کردنەوەی بابەتەکە بەو زمانەی کە پێی نووسراوە!
ئی بابەتۍ بە زۋانی (هەورامی) نۋیسیێنە، پەی ئەۋەکەرڎەی بابەتەکۍ بە زۋانېۋ کە نۋیسێنە، سەرو ئایکۆنو ی کلیک کەرە!
ئەم بابەتە 247 جار بینراوە
هاشتاگ
سەرچاوەکان
[1] ماڵپەڕ | کوردیی ناوەڕاست | vejin.net
بابەتە پەیوەستکراوەکان: 1
زمانی بابەت: هەورامی
پۆلێنی هەڵبەست: عیرفانی
جۆری هەڵبەست: کلاسیک
کێشی هەڵبەست: عەروز
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
خاوەنی ئەم بابەتە بەسوپاسەوە، مافی بڵاوکردنەوەیی بە کوردیپێدیا بەخشیوە! یان بابەتەکە کۆنە، یاخود بابەتەکە موڵکی گشتییە.
کوالیتیی بابەت: 96%
96%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( ڕۆژگار کەرکووکی )ەوە لە: 05-10-2022 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە لەلایەن: ( زریان سەرچناری )ەوە لە: 05-10-2022 پێداچوونەوەی بۆکراوە و ئازادکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە بەپێی ستانداردەکانی کوردیپێدیا هێشتا ناتەواوە و پێویستیی بە داڕشتنەوەی بابەتی و زمانەوانیی زۆرتر هەیە!
ئەم بابەتە 247 جار بینراوە
پەیوەندی کورد و ئەرمەن و بێتاوانی کورد لەجینۆسایدی ئەرمەن
زانیارییەکان لە هەردوو باری بابەتی و زمانەوانیدا پوخت و پۆلێن دەکەین و بەشێوازێکی سەردەمییانە دەیانخەینە بەردەست!
پۆل: پەرتووکخانە | زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست
بەشکردن
Facebook1
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
عربي0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0

پەیوەندی کورد و ئەرمەن و بێتاوانی کورد لەجینۆسایدی ئەرمەن

پەیوەندی کورد و ئەرمەن و بێتاوانی کورد لەجینۆسایدی ئەرمەن
ناونیشانی پەرتووک: پەیوەندی کورد و ئەرمەن و بێتاوانی کورد لەجینۆسایدی ئەرمەن
ناوی نووسەر: #ئارام مەجید شەمێرانی#
ساڵی چاپ: چاپی یەکەم 2014
[1]
هاشتاگ
سەرچاوەکان
بابەتە پەیوەستکراوەکان: 3
زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست
پۆلێنی ناوەڕۆک: دۆزی کورد
جۆری دۆکومێنت: زمانی یەکەم
جۆری وەشان: چاپکراو
زمان - شێوەزار: کرمانجیی ناوەڕاست
فایلی PDF: بەڵێ
وڵات - هەرێم: باشووری کوردستان
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
خاوەنی ئەم بابەتە بەسوپاسەوە، مافی بڵاوکردنەوەیی بە کوردیپێدیا بەخشیوە! یان بابەتەکە کۆنە، یاخود بابەتەکە موڵکی گشتییە.
کوالیتیی بابەت: 99%
99%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( ڕۆژگار کەرکووکی )ەوە لە: 01-05-2022 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە لەلایەن: ( زریان سەرچناری )ەوە لە: 01-05-2022 پێداچوونەوەی بۆکراوە و ئازادکراوە
ئەم بابەتە بۆ دواجار لەلایەن: ( ڕۆژگار کەرکووکی )ەوە لە: 06-06-2022 باشترکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە 1,769 جار بینراوە
فایلی پەیوەستکراو - ڤێرشن
جۆر ڤێرشن ناوی تۆمارکار
فایلی وێنە 1.0.1268 KB 01-05-2022 ڕۆژگار کەرکووکیڕ.ک.
فایلی PDF 1.0.1849 KB 80 06-06-2022 ڕۆژگار کەرکووکیڕ.ک.
جینۆسایدی ئەرمەن و گرتنی مار بە دەستی کورد
خانمانی کوردیپێدیا، ئازار و سەرکەوتنەکانی ژنانی کورد لە داتابەیسی نەتەوەکەیاندا هاوچەرخانە ئەرشیڤدەکەن..
پۆل: کورتەباس | زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست
بەشکردن
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
عربي0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0

جینۆسایدی ئەرمەن و گرتنی مار بە دەستی کورد

جینۆسایدی ئەرمەن و گرتنی مار بە دەستی کورد
$جینۆسایدی ئەرمەن و گرتنی مار بە دەستی کورد$
نووسین: #عەلی مەحمود محەمەد#

لە لایەکەوە دەیانەوێت زۆرینەی سوارەی حەمیدییە بکەنە کوردو لەوێوە تاوانی کۆمەڵکوژی ئەرمەنیەکان بەسەریدا ساغ بکەنەوە 1, واتە مارەکە بەدەستی کورد بگرن, لە لایەکی دیکەوە کەوتونەتە هۆنینەوەی مێژوویەک کە تا ئێستا بۆ ئێمە نەزانراو بوو, سێ سەدە دوای نووسینەوەی شەرەفنامە1596- 1597, کۆمەڵێک تاوانی گەورە, دەجار بە ئەندازەی #ئەنفال# , لەو دەڤەرە گوایە ڕویداوە, بەڵام هیچ شوێنەوارێکی لە نووسین و یاداشتی خودی هاووڵاتیانی ناوچەکە دیار نییە, سەیرەکە لەوەدایە مێژووەکەشی تەنها 3 بۆ 4 نەوە دوورە.
لە ساڵی 2016 نووسەری میسری ئەحمەد عەبدالواحید شەرقاوی نزیک لە ڕژێمی ئیسلامی تورکیا, پەرتوکێکی بەناوی “مزابح الأرمن چد الاتراک فی الوثائق العثمانیە والروسیە واڵامیرکیە” نووسی, وەک پەرچەکردار بەرامبەر بەو هەڵمەتە جیهانیەی بۆ پشتیوانی لە دۆزی جینۆساید ئەرمەن بەڕێکرا, ئەم پەرتووکە بووە مانفیستۆی وەڵامدانەوە بەدەستی ئیسلامی سیاسییەوە بەرامبەر جینۆسایدی ئەرمەن, چونکە ئەوان لەم بەرەیە هەموو لە سەنگەری عوسمانییەکانەوەن, نووسەر لە پەرتوکەکەیدا باسی کۆمەڵێک پێشێلکاری دەکات کە بەشی زۆری ناوچە کوردییەکانی باکوری کوردستان دەگرێتەوە, کە گوایە ئەرمەن و سوپای ڕوسیا ئەنجامیان داوە, وەلێ لە ڕاستیدا سوپای ڕوسیا نەک تەنها گەیشتە #بەتلیس# و #قارس#, بەڵکە شاری #خانەقین#نیشی داگیرکرد نەخوازەلا ڕۆژهەڵات و #مەریوان# و # ڕەواندز#یش, بۆیە دەبێت لە هەموو ئەو شوێنانە بەدوای پێشێلکارییەکاندا بگەڕێین, ئەمە مێژووە.
ترک پرێس وەک سەرچاوەیەکی باوەڕ پێکراو ئاماژە بە پەرتوکەکەی الدکتور أحمد عبدالوهاب الشرقاوی دەکات , گوایە لە نێوان ساڵانی 1914 بۆ 1921دا, چەکدارە ئەرمەنەکان 518105 ژن و منداڵی تورکیان کوشتووە , بەشی زۆری کورد بوونە 2؟, ئامارێکی سەیرە؟؟, گرنگی ئامارەکە لەوەدایە کۆتاییەکەی ئەمجارە بە کۆمەڵە سفرەکان نایات, ئێمە لەم سەردەمە, لە وڵاتی خۆمان لە مێژووی دووری تەنها نەوەیەک, لەناو ماڵەکەی خۆمان هێشتا نەمان توانیووە ئاماری قوربانیانی #هەڵەبجە#و ئەنفال و بارزانی و فەیلی بکەین, ئەویش لە دوری هەزاران کیلۆمەترو میل و ماوەی زیاتر لە سەدەیەک ئەم ژمارەیەمان پێشکەش دەکات, لە دڵسۆزییەوە نا, بەڵکە دەیەوێت مارێکی دیکە بە دەستمان بگرێت و بمانکات بە گژی ئەرمەنەکانا.
کەچی کاندیدێکی دکتۆرای کوردیش لە یاسا, ژمارەکە بەرز دەکاتەوە بۆ پێنج ملیۆن کەس, تەنها قوربانیانی ناوچەی بەتلیس دەگەیەنێتە 400000 کەس بە هیچ شێوەیەک ئامادە نین باس لەو قەتڵوو عامەی بکەن کە ئەرمەنەکان بە یارمەتی ڕووسیا بەرانبەر بە موسڵمانان وە گەلی کورد ئەنجام دا لە ساڵی 1823 تا 1921. لەو 5 ملیون موسلمانەی کە ئەرمەن قەتڵوو عامی کرد، نزیکەی یەک ملیونو نیو بۆ دوو ملیونی کورد بوون.
تەنها لە ناوچەی بەتلیسی باکووری کوردستان زیاتر لە 400 هەزار کورد کوژران؛ وە ژنە کوردەکان یەکەم دەست درێژی یان دەکرایە سەر دواتر دەکوژران؛ منداڵ، پیر، جوان. ئەمە شتێک نی یە کە تێروانینی خۆم بێت؛ بەڵکوو بەڵگەکانی وڵاتانێ ڕووسیا؛ فەرەنسا؛ بەریتانیا وە ئەمریکا؛ ئاماژەیان بەو قەتڵوو عامە کردوە لەلایان ئەرمەنەکانەوە. لە شەری جیهانی یەکەمدا؛ لە کۆی دانیشتوانی شاری #وان# تەنها 6٪‏ لە دانیشتوانی ئەو شارە ڕزگاریان بوو. هەموویان لەلایان ئەرمەنەکانەوە قەتڵوو عام کران.
3, لێ کە پشکنین بۆ ژمارەی دانیشتووانی شاری بەتلیس دەکەیت لەو مێژووانەدا, ژمارەی دانیشتووانەکەی لە 12000 بۆ 30000 تێپەڕی نەکردووە, لە ساڵانی نێوان 1800 بۆ 1900 4 , تەنانەت لە بەشە تورکیەکەی ویکپیدیاشدا ئاماژە بە کۆکوژی وا هەر نەکراوە 5 , ئەمەیە لە مەلەکی مەلەکی تر.
کەچی لەو بەروارانەدا ناوچەی بەتلیس دوو ڕاپەڕینی دژ بە عوسمانلییەکان بەخۆوە بینیووە #شەرەفخان# لە بەتلیس 1831 و یەزدانشیر 1851 6.

هەرچەندە شەڕە ئاینی و نەتەوەییەکان ناوچەکە لە لایەن ئەرمەنیشەوە, ئەوکاتەی دەسەڵاتداربوونە لە پێشێلکاری زەق بێبەری نەبووە, شەڕەکانی قەرەباغ لە گەڵ ئازەرباینجان کە پارساڵ ڕویدا, سوتاندنی ئەو شارو گوندانەی بەجێیان هێشت دەچنە چوارچێوەی تاوانە زەقە نێودەوڵەتیەکانەوە, ئازەریەکانیش بەهەمان شێوە تاوانی مەزنتریان ئەنجامدا لە هەمان جەنگدا, دەشێت لەوکاتانە پێشێلکاری زەقتر ئەنجامدرابێت, چونکە شەڕە ئاینییەکان و شوێنەوارەکانی جەنگی جیهانی یەکەم گوڵ دابەش نەکراوە, بەلکە ئەو سوراییە خوێن بووە جیهانی داگرتووە نەک گوڵ, لێ ئەمە پێویستی بە لێکۆڵینەوەی وردو پشکنینی بەڵگەنامەکان هەیە, بێ ئەوەی دەست بۆ مارێک ببەین وەک تەڵە نراوەتەوە بە دەستی ئێمە بگرترێت.

$رێگا ڕاستەکە کامەیە؟$

دان نان بە حەقیقەتی یاسایی هەر تاوانێک لە هەر کونجێکی جیهان بگوزەرێت, ئەرکێکی ئەخلاقی و ویژدانییە, ئەگەر هەل نەمابێت بۆ ڕاگرتنی, هەنگاوێکە بۆ بەرەو ڕوبونەوەی تاوانە مەزنەکان لە جیهاندا بۆ ئایندە , نموونە ئۆرۆگوای وەک یەکەم وڵات لە ساڵی 1965ەوە دانی ناوە بە کۆمەڵکوژی ئەرمەنیەکان، کە هیچ پەیوەندیەکی بە دۆسیەکەوە نییە. یان کۆریای باشورو سوئید و کەنەداو هۆڵەنداو... کە هەڵوێستی باشیان لەسەر دۆسیەکانی ئەنفال و هەڵەبجە هەبووە, یاخود هۆڵەندا بازرگانێکی چەکی کیمیاوی هاووڵاتی خۆی بەناوی فرانس ڤان ئانرات لە بەرامبەر هاوبەشیکردنی لە تاوانی هەڵەبجە سزای 16,5 ساڵ زیندانی دەدات, بەهۆی ئەوەی چەکی کیمیاوی فرۆشتبوو بە ڕژێمی پێشووی عێراقی, ئەم هەنگاوە وەک ئەرکێکی دادپەروەرانەیە. تاوانی کۆمەڵکوژی ئەرمەنیەکانیش هیچ نەبێت ئەوەندە بە کوردەوە دەبەسترێتەوە، کە لەسەر خاکی ئێستای کوردستان ئەنجام دراوە,چۆن قوربانیانی تاوانی کۆمەڵکوژی ڕۆهینجا دوای ئاوارە بوونیان بۆ بەنگەلادیش دۆسیەکەیان جوڵێنرا لە لایەن دادگای تاوانی نێودەوڵەتییەوە, چونکە ئاوارەی وڵاتێکی ئەندامی دادگاکە بوون. بۆیە ئەرکی ئەخلاقی گەلی کوردە وەک گەلێکی جینۆسایدکراو دان بەو تاوانەدا بنێت وەک تاوانی جینۆساید, چۆن ئێمە خۆمان سواڵی ئەم داوایە لە جیهاندا دەکەین, پێویستیشە وەک دانان بە هاوشێوەکانی لە جیهان بەرەو ڕوی ببینەوە.

$جینۆسایدی ئەرمەن و بەرپرسیارێتی کورد$
رێگات بکەوێتە مۆنمێنتی جینۆسایدی ئەرمەنەکان لە شاری یەریڤانی پایتەختی ئەرمینیا, تژییە لە وێنەی ئەفسەرو سەرۆک عەشیرەتە کوردەکان, کە بەشێوەی دڕندنە و وەک جەلادی دڵڕەق دەرکەوتوون و وێنا کراون, وەک بەشداربوویەکی چالاک لە جینۆسایدکردنیان نیشان دراون, ئەم وێنانە بونەتە بەشێک لە یاداوەری ئەو گەلە, ڕۆژانە نیشان دەدرێت و لە گەڵیدا تەبلیغ دەکرێت, وێنەی دەرەبەگ و سەرۆک خێڵ و شێخە کوردەکان, کە هیچ پەیوەندیەکان بە خەڵکە عامیەکەوە نییە و هەمیشە کەمینەی چەوسێنەرن بەرامبەر بە زۆرینەی خودی نەتەوەکەی خۆشیان, بەڵام دەسەڵاتدار و قسە ڕۆیشتوو یبوون, بە هەمان شێوە زۆرینەی ناوانی ئەنفالچی داواکراوی کورد ئاغاو شێخ و سەید و کوێخا و سەرەک خێڵن ئەم یاداوەرییە ڕەشە بە سانایی لە بیری ئەرمەنەکان ناسڕدرێتەوە, بە دیدار و مجامەلەی کاتی دوژمنی دوژمنەکەم دۆستمە کۆتایی نایات, لەبەردەم هەڵوێستدا ڕامان دەگرێت, نابێت تا کۆتایی سەرمان لە ژێر لمدا بشارینەوە لە ترسی هەڵوێست دەربڕین و خۆ شاردنەوە لە ڕاستییەکان, نابێت باجی دڕندەیی و تاڵان و بڕۆی ئەو ئاغاو دەرەبەگ و پیاوانی ئاینی و سەرۆک خێڵانە, زۆرینەی خەڵک بیدات, نابێت باجی تاوانەکانی سەردەمی شەڕی دڵڕەقانەی ئاینەکان ئێمە بیدەین, پێویستە هەنگاو بنێین بۆ سڕینەوەی شوێنەوارەکان ڕابردوو, ئەویش داننانە بە ڕاستییەکان وەک ئەوەی لە حەقیقەتدا هەیە, نەک وەک ئەوەی دەمانەوێت و پینەو پەڕۆی بکەین, یاخود ناسیۆنالستە توندڕەوەکانی ئەوان دەیانەوێت بیسەپێنن, یان وەک ئەوەی ناسیۆنالستەکان هەردوولا کردویانە بە مەیدانی شەڕی موقەدەسە پوچونەکانیان, هەمیشە دیلی خەونی مەزن خوازین, یان ئەوانەی دەیانەوێت شەڕی ئاینەکان هەڵگیرسێننەوە, لە بری مرۆڤایەتی بمانکەنە دیلی هەڵوێستی هاوئاینی و بمانبەنە سەنگەری تاوانکارانەوە, دەبێت ڕێگا لە دەمارگیرە ئاینی و نەتەوەییەکانی هەردوولا بگرترێت, نەوەکو نەوت بە ئاگری ڕابردوودا بکەن, ئێستامان بسوتێنن.
ئەرمەنەکان لە پاڵ دەوڵەتی تورکیا سەرۆک عەشیرەتە کوردەکانی باکور و سەرۆک عەشیرەتە عەرەبەکانی سوریاو تورکمان و چەرکەس و قەرەجەکان بە هاوبەشی تاوان دەزانن, بەڵام لە ڕاستیدا ئەوان بەشداری تاوانن نەک هاوبەش, چونکە بڕیار بە دەست و نەخشە داڕێژەر نەبوونە, تەنها جێبەجێکار بوونە, ئەدی ئێمە وەڵاممان چییە لە بەرامبەر ئەم تۆمەتبارکردنە کە پێگەکانی ئەنتەرنێت و ویکپیدیا پڕ کراوە لەم زانیاریانە ؟.

وەڵامی سۆزداری چارەسەر نییە, لێرە یاسا, مێژوو و ئامار کاری خۆی دەکات,
هەروەها نکۆڵیکردن درێژەدانە بە تاوان, ڕێگە گرتنە لە سارێژ بوونی برینەکانی ڕابردوو, درێژەدانە بە شەڕی باوباپیران و گواستنەوەیەتی بە نەفەقێکی تاریکدا بۆ نەوەی نوێ.
گەلی کورد بەرپرسیارێتی یاسایی هەڵناگرێت بەرامبەر بە تاوانی جینۆسایدی ئەرمەنەکان, چونکە هاوبەش نییە لە بڕیاری تاوان, خاوەند دەوڵەت نەبووەو بڕیار بەدەست نەبووە, سوارەی حەمیدیەش لەسەر خواست و داوای ئەو دروست نەکراوە, گروپێکی چەکداری بچووکی کرێگرتە بوونە, لە پێکهاتەی جیا پێک هاتوونە, بڕیارەکانیشی بە دەست خۆیان نەبووە, جێبەجێکار بوونە, بەڵام دەبێت دان بەوەدا بنێین هەزاران هاووڵاتی کورد لە ڕیزی سوپای عوسمانیدا بوونە بەشداری تاوان بوونە, هاوشێوەی جاشە کوردەکان لە باشوور کە بەرپرسیاری ڕاستەوخۆی زۆرینەی تاوانەکانی ئەنفالن, ئەو ئاغاو دەرەبەگانە وەک بەشێک لە سوپای عوسمانی بەشدار بوونە لە تاوانەکە, بەشێکیان ناوی خۆیان ناوە سوارەی حەمیدییە, وەک کەس بەرپرسیارێتی دەکەوێتە ئەستۆیان, لە چەشنی جاشە کوردەکانی ئەنفال, لەوانەیە ئەم بۆچونەش جێگای ڕەزامەندی بەشێک لە ئەرمەنەکان نەبێت, کە خەون بە خاکێکەوە دەبینن بەشێک لە دانیشتووانەکەی کە هاونەتەوەی ئەوانن قڕ کراون, واقعێک تازە لەسەر زەوی هاتۆتە پێشەوە, پەرتووکە مێژووییەکان ناتوانن چارەسەری بکەن, چۆن ناسیۆنالستێکی کورد خەون بە کورد بوونی شاری کەرکووکەوە دەبینێت, بەردەوام لە گێڕانەوەی حەکایەتە مێژوییەکاندایە, بەڵام ڕەقیبی بەهێزی لەمڕۆدا بۆ خاوەنداری شارەکە بۆ پەیدا بووە, بارودۆخ واقعێکی نوێی هێناوەتە پێشەوە.

وەک ئەرکێکی ئەخلاقی کورد دەبێت دان بە حەقیقەتی یاسایی تاوانەکە و ڕاستی مێژویی تاوانەکان بنێت, وەک چۆن ئێمە داوادەکەین کەیسەکانی جینۆسایدمان بە جیهان بناسرێت, ئەوانیش مافی خۆیانە داوامان لێبکەن, هەرچەندە ئێمە دەستپێشخەریمان کرد لە یادی 100 ساڵەی تاوانەکە, 49 پەرلەمانتاری کوردستان دانیان نا بە حەقیقەتی یاسایی تاوانەکە کە جینۆسایدە, شانازیشە کە من هەڵمەتەکەم ئەنجامدا”, پێویستیشە ڕاستیەکان دەربخرێن ئەو کوردە خۆفرۆشانەی بەشدار بوونە لە تاوانەکە بناسرێن, ئەگەر نەوەکانیشیان وەک بەشێک لە نەوەی نازییەکان کە داوای لێبوردن دەکەن بەرامبەر تاوانەکانی باو باپیرانیان, ئەوە هەنگاوێکی مرۆڤدۆستانەیە, وە پێویستە ئەوانە ئاماژەیان وەک بەشداربووی تاوان پێبدرێت, لە مێژوودا وەک تاوانبار بناسرێن, دەبێت جێگاو ڕێگای مرۆڤەکان لە مێژوودا وەک خۆی نیشان بدرێت, ئیتر سەردەمی بە پیرۆزکردنی پاشا کۆرەکان بە کۆتا گەیشتووە, ئێستا سەردەمی دادگاییەکانی تاوانەکانی ڕابردووە و داوای لێبوردنکردنە لە دڕندەییەکان نەوەکانی پێشوو, هەڵتەکاندنی نووسینەوەی مێژووەکان ڕابردووە, داڕشتنەوەیەتی لەسەر بنچینەی مرۆڤایەتی, ئەوێ ڕۆژێ هەندێک جەنگ بە پیرۆز دەزانرا, ئێستا بە پێی بنەما کانی مافی مرۆڤ تاوانی قێزەونن, تاوان پیرۆزی نەماوە, بە هەمان شێوە بۆ سارێژ بوونی برینەکانی ڕابردوو کە زادەی شەڕە ئاینی و نەتەوەییەکان بوونە, پێویستە ئەوانیش دان بنێن بەو پێشێلکاریانەی لە لایەن ئەوانەوە کراوە, دوور لە دروستکردنی مێووی ساختە, خوێندنەوە بۆ ڕوداوە تاڵەکانی سەردەمی شەڕی ئاینەکان بکرێت, هەر لایەنە بە پێی بەشی خۆی بەرپرسیارێتی هەڵبگرێت.
بە پێی بۆچونی کوردبێت چەکدارانی کورد لە ڕیزی سوپای حەمیدییە ڕێژەیان لە نێوان 10 بۆ 15% بووە, وەک ئاماژەی پێ دراوە: “لەمێژوودا ئەرمەنەکان چەند جارێک کەوتونەتە بەرشاڵاوی لەناوبردن و جینۆسایدکردن کەدیارترینیان لەساڵی (1915) لەلایەن تورکە عوسمانیەکانەوە ئەنجام دراوە. کورد هەرچەندە خۆشی بەرشاڵاوی لەناوبردن و جینۆساید کەوتووە، بەڵام تێوەگلاوە لەجینۆسایدکردنی ئەرمەنەکان بەهۆی بەکارهێنانیان وەکو جاش و بەکرێگرتە لەلایەن عوسمانییەکانەوە (نزیکەی لە%15 سوارەی حەمیدیە کورد بووە).هەرچەندە کورد بەتایبەتی کۆنگرەی نەتەوەیی و پەکەکە چەند جارێک داوای لێبوردنیان لەئەرمەنەکان کردووە، بەڵام ئەرمەنەکان بەتایبەتی لەئەرمینیا زۆر دەمارگیرو ڕەگەزپەرستن بەرامبەر بەکورد- لاپەڕە هەڵنەدراوەکان هەر جارەی لاپەڕەیەک-ئەرمەنەکان و گولەنییەکان-ئامادەکردنی: مامۆستا پێشڕەو (پێشڕەو ئیسماعیل)” ,”سوارەی حەمیدییە کە لە ساڵی 1891بە فەرمانی سوڵتان پێکهێنرا لە (ئەلبان و چەرکەس و کورد) نەک بەتەنیا کورد، لە باسکردنی ژماەی سوارەی حەمیدیدا زۆر نووسەر کەوتوونەتە هەڵەوە دەڵێن: سوارەی حەمیدی هەمووی کوردبوون، ئەمەش بەپشتبەستن بە سەرچاوە تورکەکان بووە، بەڵام ئەمە دوورە لەڕاستییەوە، ڕاستییەکەی ئەوەیە کە ڕۆبەرت ئۆڵسن باسیکردووە کە دەڵێت: ژمارەی سەربازی سوارەی حەمیدی بریتیبوو لە (53) هەزار، محەممەد ڕەسوڵ هاوار لەکتێبەکەیدا (کورد و باکووری کوردستان بەرگی یەکەم) ناوی نووسەرێک بەناوی (مەروان ئەلمدەوەر) دێنێت و دەڵێت: نووسەر ئاماژە بەوەدەکات کۆی ژمارەی کورد لە سوارەی حەمیدی تەنها (10) هەزار کەسە نەک هەمووی کورد بووبن، ئەمەش کەسانی ماستاوچی و بەرتیلخۆری وەک(ئاغا و دەرەبەگی دژە کورد و ئەرمەن) ئەمانە چەند زیانیان بە ئەرمەن گەیاند زۆر لەوەزیاتر زیانیان بەخودی کوردەکان گەیاندووە، -پەیوەندی کورد و ئەرمەن-بێتاوانی کورد لە جینۆسایدی ئەرمەن-نووسینی: ئارام مەجید شەمێرانی”., ئەرمەنەکان بۆخۆشیان هەموو سوارەی حەمیدییە بە کورد نازانن, بەڵکە بە زۆرینەی دەزانن لەناو پێکهاتەکان, دان بەوەشدا دەنێن ئەو هێزە بۆ بەرەو ڕوبونەوەی ڕوسیا پێک هاتووە, بە تایبەت لە جەرگەی جەنگی جیهانی یەکەمدا, نەک بۆ گیان ئەوان, گوایە لە کورد و چەرکەس و تورک و تورکمان و قەرەج پێک هاتووە, ڕۆڵیان زیاتر لە ڕۆڵی جانجویدەکانی دارفۆر دەچێت”https://ar.wikipedia.org/wiki “., هەندێک لە فەرماندەو سەرۆک عەشیرەتە کوردەکان لە چوارچێوەی ئەو پرۆسەیەدا تاوانی قێزەونیان ئەنجامداوە وەک بەشێک لە سوارەی حەمیدیە, بەڵام بەشێوەی سستامتیک وەک بڕیاردەر کوردەکان بەشداریان نەکردووە لە تاوانەکە, چونکە دەوڵەتیان نەبووە و بڕیار لای ئەوانەوە دەرنەچووە, ئەوەی کراوە وەک نۆکەری و بەشداری بووە لە تاوانەکە, یاخود لە ژێر کاریگەری بیری ئاینیدا وەک بەشێک لە بڕیارەکانی خەلافەت لە ئەستانەوە ئەنجامدراوە, کە دواتر پەلامارەکان سەرجەم کریستان و ئێزیدیەکانی هەرێمەکەی گرتۆتەوە, بۆیە تاک لایەنە نابێت سەیری ڕوداوەکان بکرێت.
نابێت هەڵوێستی ناسیۆنالزمە ڕاستگەراکانی پۆڵەندا و فەرەنساو.... هتد دوبارە بکرێتەوە لە نکۆڵیکردن, دەبێت بە سنگێکی فراوانەوە ئامادەی دیالۆگ بین, لە کاتێکدا خۆمان قوربانی جینۆسایدین,” دامەزرێنەری بەرەی نیشتمانی فەرەنسی نکۆڵی هۆلۆکۆست دەکات, دەڵێت بە بەشێک لە وردەکاری جەنگی جیهانی دووەمی دەزانین, تەنانەت لە یاداشتەکانی بە توندی داکۆکی لە فلیپ بیتان سەرۆکی حکومەتی فیشی پاشکۆی هیتلەر دەکات لە فەرەنسا, حکومەتی ڕاستگەرای پۆڵەنداش بڕیاری 3 ساڵ زیندانی بۆ ئەوانە دەرکردووە کە هەندێک لە هاوکارانی پۆڵەندی نازیەکان بە هاوبەش دادەنێن لە تاوانی هۆلۆکۆست, ئەمەش وەک داکۆکیکردن لە کەرامەتی نیشتمانی دەزانن, ئەمە بۆخۆی نکۆڵی تاوانی هاوبەشانی نازییەکانە و داکۆکیە لە هاوبەشانی تاوانەکانی نازیەکان, دەسەڵاتی شاری سربرنیتشا بەرزترین ڕێز لێنانی بەخشی بە میلواراد دودیک سەرۆک ئەرکانی سوپای بۆسنە کە نکۆڵی کۆمەڵکوژی سربرنیتشا دەکات, نەتەوەپەرستی و ئاین پەرستی ئەمانەی دەوێت, لە کوردستانیش بهانە بۆ تاوانەکانی پاشای کۆرە دەهێنرێتەوە بەرامبەر بە ئێزیدییەکان, تاوان لە چ ژینگەو چوارچێوەی بەهانەیەک ئەنجام بدرێت تاوانە, دادپەروەری مامەڵە لە گەڵ ئەنجامەکان دەکات نەک بهانەکان.
نکۆڵیکردنی تاوان, بۆخۆی درێژە دانە بە تاوان بەشێوەی نەرم, مرۆڤایەتی ڕۆژ لە دوای ڕۆژ دەگات بە حەقیقەتەکانی ڕابردوو, سەردەمی شاردنەوەی زانیاری و حەقیقەتەکان بەسەر چووە, پیرۆز کردنی دڕندەیی لە هیچ چوارچێوەیەکی ئاینی یان ناسیۆنالستی جێگای نەماوە, بۆیە ڕۆژێک زووتر دان نان بە حەقیقەت ئارام بەخشترەو جوانکردنی سیمای گەلە, کریس ئەندەرسن سەرنووسەری گۆڤاری وایەرد دەڵێت “زانیارییە زۆرو زەبەنەکان لە سەردەمی ئەنتەرنێت, هەموو ڕاستیەکان ئاشکرا دەکات, پێویست بە زانست و تیۆری ناکات”, بۆیە نکۆڵی کردن وەک سەرکردنە ژێر لمە لە سەردەمی ئەنتەرنێت و زانیارییە بێ کۆتاکاندا.
نەتەوەپەرستی و ئاین پەرستی چاوی مرۆڤەکان لە ئاست دانان بە ڕاستیەکان و حەقیقەتی مێژویی کوێر دەکات, مرۆڤایەتی لە بیرکردنەوەدا دەکوژێت, هەڵوەدای پاکیزەیی نەتەوەو ئاینە, بۆیە بە نەنگی دەزانێت دان بە ناشرینیەکان ڕابردوودا بنێت, مەلای خەتێکان تازە پاکژ نابنەوە لە هەمبەر مێژووی کورددا بە گزگلەکان.
سەیری هەڵوێستی ناسیۆنالیزمی تورک موتوربە کراو بە ئاین بکەن, بڕواننە هەڵوێستە شەرمەزاریەکانیان نەک لە شاری قۆنیای, بگرە لە لاهای و برۆکسل,لە 2ی حوزەیرانی 2016 دا, بۆندستاغی ئەڵمانیا دانی نا بە تاوانی جینۆسایدی ئەرمەنەکان, پێشتریش بەلجیکا هەمان هەنگاوی نابوو, ئەوەی لای من گرنگە لە پرۆسەی دان نان بە تاوانی جینۆسایدی ئەرمەنەکان لە پەرلەمانی ئەڵمانیا و بەلجیکا, بۆچونی دوو پەرلەمانتاری تورکە لە پەرلەمانی ناوەندی ئەڵمانیاو پەرلەمانی هەرێمی برۆکسل لە بەلجیکا, هەردووک بە پاشناوی ئۆزدەمیر ناوەکانیان هاتووە, یەکیان پیاو چەپی ژینگە پارێز و ئەوی دیکە ژنی حیجاب نەتەوەیی ئیسلامی, هەردوکیان لە دایک بووی دەرەوەی تورکیا و پەروەردەی ژینگەی ڕۆژئاوان, ئەم دوو ئۆزدەمیرە بە دوو هەڵوێستی پێچەوانە سەبارەت بە دۆسیەی جینۆسایدی ئەرمەن دەناسرێنەوە, یەکیان پێشەنگ لە بواری ناساندنی, بیرکردنەوەیەکی مرۆڤدۆستانەی ئەنتەرناسیۆنالستانە, ئەوی دیکە سەرسەخت لە ئاست ڕەتکردنەوەی حەقیقەتەکان, بە بۆچونی ئاینی و ناسیۆنالیزمەوە لە ئاست ئەو هەموو وێنە پڕ تاوانە قێزەون و ئێسک و پروسکە هەژێنەرە هەڵوێست وەردەگرێت و ئینکاری تاوان و عەدالەت و حەقیقەت دەکات, چاو دادەخات و کاروانی قوربانیەکان نابینێت.
جیم ئۆزدەمیر لە دایک بووی 21ی دیسەمبەری 1965ی شاری باد ئۆراخی ئەڵمانیا, بنەچە چەرکەسی تورکیا, سەرۆکی لیستی سەوزەکان لە پەرلەمانی ئەڵمانیا, کە پێشتر لە ساڵی 2007 بە پێی بڕگەی 301ی دەستوری تورکیا سزا درابوو, بە تاوانی پێشێلکردنی (یاسای سوکایەتی بە ناسنامەی تورکی) بە پێی یاساکە تاوانە دان بە کۆمەڵکوژی لە تورکیا بنرێت وەک ئەوەی لە پۆڵەندای ناو یەکێتی ئەوروپا پەسەندکرا, ج ئۆزدەمیرو و چەند پەرلەمانتارێکی پارتەکەی تۆمەتبارکران بە پێشێلکردنی ئەو بڕگەیە لە دەستوری وڵات, بەهۆی هەڵوێستیانەوە لە سەر دۆزی ئەرمەن و عەلەویەکان کە هەیانبوو, کە پێشتر بەهەمان تاوان و پێشێلکردنی هەمان بڕگەی دەستوری تورکیا نووسەری گەورەی ئەرمەنی هرانت دینک سزا دراو دواتر تیرۆر کرا, هاوکات ڕۆمانووسی ناسراو ئۆرهان بامۆک هەڵگری خەباتی نۆبڵی ئەدەب بەهەمان بڕگەی دەستور سزادراوە, واتا ئەوەی جیناتی مرۆڤبوونی هەڵگرتبێت دەبێت سزاکەی بخوات, ج ئۆزدەمیر پارتەکەی بە بۆنەی یادی 101 ساڵەی وەبیرهێنانەوەی تاوانەکەوە لە 24ی نیسانی 2016 دا, پرۆژەی ناساندنی تاوانی کۆمەڵکوژی ئەرمەنیەکانی لە تورکیا بە جینۆساید پێشکەش بە پەرلەمانی ئەڵمانیا کرد, لە ڕۆژانی پێش دەنگدانەکە جیم ئۆزدەمیر بەهۆی هەڵوێستە شێلگیرانەکەیەوە لەسەر دۆسیەکە, دەکەوێتە بەر هەڕەشەی تورکە ئیسلامی و ناسیۆنالیستەکان, لێ گوێی نەدا بە هەڕەشەکان لە وتەکەیدا لە پەرلەمان لە چرکە ساتی پێش دەنگدانەکە وتی: (80-90%ی سەرجەم هاووڵاتیانی ئەرمەن, 98%ی پیاوانیان,100%ی پیاوانی ئاینیان لەناو براون لەو تاوانە) هاوکات لە بەشێکی دیکە لێدوانەکەی هەمان ڕۆژی لە پەرلەمانی ئەڵمانیا وتی: هەموو ئەو تاوانانەی ئەڵمانیا بەرامبەر بە گەلانی ئەوروپا ئەنجامی داوە دەبێت بە جینۆساید بناسرێت, ج ئۆزدەمیر لە درێژەی بۆچونەکەیدا ڕایگەیاند گرنگە دان بە ڕابردووماندا بنێن, نابێت تورکیا شانازی بە ڕابردووی خۆیەوە بکات, دەبێت ڕابردوو قەبوڵ بکرێت وەک خۆی.
تەواو پێچەوانەی ئەم هەڵوێستە ئەخلاقیانەیەی ج ئۆزدەمیر بەرامبەر بە کۆمەڵکوژی گەلێک کە وڵاتەکەی خۆی ئەنجامی داوە, خاتوو ئۆزدەمیر لە دایک بووی 7ی دیسەمبەری 1982ی شایربێکی بەلجیکا, یەکەم پەرلەمانتاری حیجاب لەسەر لە ئەوروپا, پەرلەمانتار لە پەرلەمانی هەرێمی برۆکسل لەسەر لیستی پارتی ناوەندی دیموکراسی مرۆڤایەتی CDH هەڵوێستێکی دژ بە هەڵوێستەکەی ج ئۆزدەمیر وەردەگرێت, نکۆڵی تەواو لە بوونی تاوانەکە دەکات, ئەو لە یادی 100 ساڵەی ئەم تاوانە قێزەونەدا, لە بەرامبەر ئەوەی ڕەتی کردەوە وەڵام بە پرسیارەکانی کەناڵی ئاڕ تی ئێڵ بداتەوە سەبارەت بە پرسی جینۆسایدی ئەرمەنەکان لە تورکیا, لە بەرواری 29ی ئایاری 2015 لە پارتەکەی دەرکرا, ئەمەش ڕوداوێکی گرنگ و هەنگاوێکی ئەخلاقیانەی دڵخۆشکەر بوو, لیژنەی ئەخلاقی پارتی ناوبراو نای.
هەر لەم پەیوەندیەدا لە ڕێکەوتی 24ی نیسانی 2015 کە یادی 100 ساڵەی تاوانی کۆمەڵکوژی ئەرمەنەکان, 6 پەرلەمانتاری بەلجیکی بە ڕەگەز تورک ئەو ڕۆژە ئامادەی پەرلەمان نەبوون, بۆ ئەوەی بەشداری نەکەن لەو خولەکە بێدەنگیەی لە پەرلەمانی بەلجیکا ڕاگەیەنرا بۆ گیانی قوربانیانی ئەرمەنی لە یاداوەری 100 ساڵەی تاوانەکە, خۆیان لە دانیشتنەکە دزییەوە, ئەمە چ کارێکی نا ئەخلاقیانەیە, سەیر کەن ئاین شەو ڕۆژ ئیدعای ڕەوشت دەکات, کەچی هەندێک جار دەبێتە فاکتەر بۆ کاری نا ئەخلاقانە, بە دوای دەرکردنی خاتوو ماهینۆر ئۆزدەمیر لە پارتەکەی, تورکە ئیسلامی و ناسیۆنالستەکان لە برۆکسل و ئەستەمبوڵ خۆپیشاندانی ناڕەزایەتیان بۆ پشتیوانیکردن لە هەڵوێستەکەی بەڕێوەبردو وەک قارەمان ناساندیان, تەنانەت ئەردۆگان و کچەکەی سومەیە هاتنە سەرخەت بە توندی ڕەخنەیان لە دەرکردنی ناوبراو لە پارتی ناوەندی دیموکراسی مرۆڤایەتی CDHگرت, خۆپیشاندەران لەسەر لافیتەکانیان نوسیبوویان “ماهینۆر ئۆزدەمیر شەرەفمانە” شەرەف لای ئەوان داکۆکیکردنە لە دڕندەییەکانی ڕابردوو و غروری نەتەوەیی و ئاینی.
هەر لەم بارەیەوە ڕۆژی پێنج شەممە بەرواری 22ی شوباتی 2018, پەرلەمانی هۆڵەندا بە زۆرینەی 142 دەنگ لە کۆی 150 دەنگ, بڕیاری بە جینۆساید ناسینی کەیسی جینۆسایدی ئەرمەنی دا, هاوکات بڕیاری دا وەزارەتی دەرەوەی هۆڵەند 5 ساڵ جارێک بەشداری مەراسیمی ساڵوەگەڕی تاوانەکە بکات, لە پڕۆسەی دەنگدانەکە 3 پەرلەمانتار دژ بە بڕیارەکە وەستانەوە, ئەوانیش هەر سێکیان بە ڕەگەز تورک بوون” Farid Azarkan, Tunahan Kuzu, Selçuk Öztürk” لە پارتی ” DENK “, , لە کاتێکدا پارتی ناوبراو خۆی بە چەپ و سۆسیال دیموکرات دەزانێت و لە 9ی فیبریوەری 2015 لە پارتی کاری هۆڵەندی جیابوەوە, سەرجەم چەپەکانی دی ناو پەرلەمان دەنگیان بە بەڵێ بوو بۆ بڕیارەکە, ئەم بەناو سۆسیال دیمکراتانە وابن, ئەدی دەبێت هەڵوێستی ناسیۆنالست و ئیسلامیەکان چۆن بێت؟.
نموونە جوانەکانیش هەن وەک ئاماژەمان بە هەندێکین کرد, دنیا هەمووی ڕوە تاریکەکە نییە, ئەگەر کەمینەش بن, وەلێ بەڵگەو داکۆکیەکانیان دەرخەری ڕاستیەکان و دادپەروەرییە, نموونەیەکی دی لەو جوانیانە هەیە, لە سەرەتای ساڵی 2020 سەرۆکی فەڕەنسا دەستخۆشی لە تانەر ئەکچام مێژووناسی تورک کرد, کە لە پەرتوکێکدا بە بەڵگەوە سەلماندویەتی دەوڵەتی عوسمانی فەرمانی دابوو بە جینۆسایدی ئەرمەنەکان”, ئیمانۆئێل ماکرۆن وتی:” پەرتوکەکەی ئەکچام دانپیادانانێکی زانستیانەیە بەو تاوانە کە بە ڕێکخراوەیی ئەنجام درابوو، وە ئەو ڕاستیانەی ئاشکراکرد کە هەندێک دەیانویست ونی بکەن و نکۆڵی لە مێژوو بکەن, مێژوو لەسەر بنەمای درۆ نانووسرێتەوە.” ئەنجومەنی ئەرمەنەکان CCAF لە میانەی کۆنگرەکە مەدالیای ئازایەتییان بەخشییە تانەر ئەکچام.
پرۆفیسۆر تانەر ئەکچام زیاتر لە 35 ساڵە لەسەر پرسی جینۆساید کارە کات, مێژوونووس و سۆسۆلیجستە, لە زانکۆی کلارک لە ئەمەریکا کار دەکات, توێژەری باڵایە لە سەنتەری هۆلۆکۆست, دوو پەرتوکی لەسەر جینۆسایدی ئەرمەن نووسیووە ” اوامر قتل و الفعل المشین ”, بابەتی لەسەر جینۆسایدی کوردیش هەیە, دامەزراندنی دەوڵەتی کوردی بە تاکە ڕێگای دوبارە نەبوونەوەی جینۆسایدی کورد دەزانێت, هاوکات 9 ساڵ لە زیندانەکانی تورکیا بووە بە تۆمەتی سەرنووسەری گۆڤاری لاوانی شۆڕشگێڕی چەپگەرا.
رۆژی سێشەمە بەرواری 17ی یەنایەری 2018, پەرلەمانی ئەرمینیا دانی نا بە جینۆسایدی ئێزیدیەکان, دەکرێت ئەم هەنگاوە بکرێتە سەرەتایەک بۆ دان نان بە حەقیقەتەکانی ڕابردوو و سارێژ کردنەوەی برینە قولەکان, هەرچەندە ئەوان بۆچوونی تایبەتیان لەسەر دۆزی ئێزیدی هەیەو دای دە بڕن لە کۆی گەلی کورد.
لە کۆتادا دەڵێم ئایا دەمانەوێت ببین بە ئیسماعیل بێشکچی و هادی عەلەوی و کازم حەبیب و ئەحمەد تورک و ئەحمەد ئاڵتان و تانەر ئەکچام و ئۆرهان بامووک و...., یان باخچەلی و میشل عەفلەق.....و نموونەکانیان, مێژوو پڕە لە هەڵوێستی بەشی دووەم, وەلێ داهاتوو بۆ نموونە دگمەنەکانی بەشی یەکەمە, لە کردنەوەی گرێکانی گرێ کوێرەکانی مێژوو, زۆر لە مرۆڤە موقەدەسەکانی ڕابردوو وردو خاش دەکات, مرۆڤە پیرۆزەکانی ڕابردوو زۆریان وەک پاشای کۆرە لە ئاست گەورەیی تاوانی کۆمەڵکوژی ئێزیدیەکان لە پیرۆزی دادەماڵرێن و چاوەڕوانی دادگایی مێژوو دەکەن, بۆیە با چاوەڕوان بین مێژوو خوێندنەوەی تازەی بۆ بکرێت و سەرلەنوێ بنووسرێتەوە, با ئێمەش بچینە پاڵ ئەو گەل و وڵاتانەی دانیان ناوە بە جینۆسایدی هۆلۆکۆست و ئەرمەنەکاندا, نکۆڵی لەوتاوانانە سزا بدرێن, گوڵ هەر لەوێیە با سەمای بۆ بکەین, وەلێ ئەستەمە جارێ بتوانین, چونکە تا هەنووکە نکۆڵیکردن لە جینۆسایدی ئەنفال و ئێزیدی و بارزانی و هەڵەبجە ئاساییە لە کوردستان.

سەرچاوەکان :
1- https://muslims-res.com/%D9%82%D8%B6%D9%8A%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D9%85%D9%86-%D9%81%D9%8A-%D9%81%D8%AA%D8%B1%D8%A9-%D8%AD%D9%83%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%B7%D8%A7%D9%86-%D8%B9%D8%A8%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%AD/
2- 2https://www.turkpress.co/node/58066
3- 3- https://www.facebook.com/soran.khedri/posts/10158337404797318
4- https://wikiwic.com/%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D8%A9-%D8%A8%D8%AA%D9%84%D9%8A%D8%B3-%D9%81%D9%8A-%D8%AA%D8%B1%D9%83%D9%8A%D8%A7/
5- https://tr.wikipedia.org/wiki/Bitlis_(il)
6- https://www.peyserpress.com/detail/3811

مێژووی کورد و کوردستان لە توێژینەوەی زانایانی ڕوسدا
پەیسەر
نووسینی: ئەسعەد ڕەشیدی
وەرگێڕانی: شەهرام عەبدوڵڵا

کۆمەڵێک لینکی دیکە بۆ ئاگادار بوون لەم هەوڵەی حکومەتی تورکیا بۆ تێوە گلانی کورد https://www.facebook.com/Turkey.Ottomany.Kurdish/photos/242515084202953 https://www.facebook.com/Turkey.Ottomany.Kurdish/photos/242832900837838
https://tr.agency/news-95194
https://www.youtube.com/watch?v=LKP2grda5uU
[1]
ئەم بابەتە 943 جار بینراوە
هاشتاگ
سەرچاوەکان
[1] تۆڕی کۆمەڵایەتی | کوردیی ناوەڕاست | فەیسبووکی بەڕێز (عەلی مەحمود محەمەد)
بابەتە پەیوەستکراوەکان: 3
زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست
پۆلێنی ناوەڕۆک: دۆزی کورد
پۆلێنی ناوەڕۆک: مێژوو
جۆری دۆکومێنت: زمانی یەکەم
زمان - شێوەزار: کرمانجیی ناوەڕاست
شار و شارۆچکەکان: سلێمانی
وڵات - هەرێم: تورکیا
وڵات - هەرێم: باشووری کوردستان
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
خاوەنی ئەم بابەتە بەسوپاسەوە، مافی بڵاوکردنەوەیی بە کوردیپێدیا بەخشیوە! یان بابەتەکە کۆنە، یاخود بابەتەکە موڵکی گشتییە.
کوالیتیی بابەت: 99%
99%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( سەریاس ئەحمەد )ەوە لە: 24-04-2022 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە لەلایەن: ( ئاراس ئیلنجاغی )ەوە لە: 24-04-2022 پێداچوونەوەی بۆکراوە و ئازادکراوە
ئەم بابەتە بۆ دواجار لەلایەن: ( هاوڕێ باخەوان )ەوە لە: 24-10-2023 باشترکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە بەپێی ستانداردەکانی کوردیپێدیا هێشتا ناتەواوە و پێویستیی بە داڕشتنەوەی بابەتی و زمانەوانیی زۆرتر هەیە!
ئەم بابەتە 943 جار بینراوە
جینۆسایدی ئەرمەن و ڕۆڵی کورد تێیدا
خانمانی کوردیپێدیا، ئازار و سەرکەوتنەکانی ژنانی کورد لە داتابەیسی نەتەوەکەیاندا هاوچەرخانە ئەرشیڤدەکەن..
پۆل: پەرتووکخانە | زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست
بەشکردن
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber1
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
عربي0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0

جینۆسایدی ئەرمەن و ڕۆڵی کورد تێیدا

جینۆسایدی ئەرمەن و ڕۆڵی کورد تێیدا
ناونیشانی پەڕتووک: جینۆسایدی ئەرمەن و ڕۆڵی کورد تێیدا
ناوی نووسەر: #محەمەد حەمەساڵح تۆفیق#[1]
خوێندنەوە / داونلۆدکردنی پەرتووکی: جینۆسایدی ئەرمەن و ڕۆڵی کورد تێیدا
ژمارەی داونلۆد: 279 جار
ئەم بابەتە 1,511 جار بینراوە
هاشتاگ
سەرچاوەکان
[1] تۆڕی کۆمەڵایەتی | کوردیی ناوەڕاست | کتێبخانەی PDF
بابەتە پەیوەستکراوەکان: 3
زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست
پۆلێنی ناوەڕۆک: مێژوو
جۆری دۆکومێنت: زمانی یەکەم
جۆری وەشان: چاپکراو
زمان - شێوەزار: کرمانجیی ناوەڕاست
فایلی PDF: بەڵێ
وڵات - هەرێم: باشووری کوردستان
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
خاوەنی ئەم بابەتە بەسوپاسەوە، مافی بڵاوکردنەوەیی بە کوردیپێدیا بەخشیوە! یان بابەتەکە کۆنە، یاخود بابەتەکە موڵکی گشتییە.
کوالیتیی بابەت: 99%
99%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( ڕۆژگار کەرکووکی )ەوە لە: 03-04-2022 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە لەلایەن: ( هاوڕێ باخەوان )ەوە لە: 03-04-2022 پێداچوونەوەی بۆکراوە و ئازادکراوە
ئەم بابەتە بۆ دواجار لەلایەن: ( هاوڕێ باخەوان )ەوە لە: 03-04-2022 باشترکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە 1,511 جار بینراوە
فایلی پەیوەستکراو - ڤێرشن
جۆر ڤێرشن ناوی تۆمارکار
فایلی وێنە 1.0.123 KB 03-04-2022 ڕۆژگار کەرکووکیڕ.ک.
فایلی PDF 1.0.1471 KB 44 03-04-2022 ڕۆژگار کەرکووکیڕ.ک.
داوای لێبووردن لە ئەرمەن
زانیارییەکان لە هەردوو باری بابەتی و زمانەوانیدا پوخت و پۆلێن دەکەین و بەشێوازێکی سەردەمییانە دەیانخەینە بەردەست!
پۆل: کورتەباس | زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست
بەشکردن
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
عربي0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0

داوای لێبووردن لە ئەرمەن

داوای لێبووردن لە ئەرمەن
ناونیشان: داوای لێبووردن لە ئەرمەن
نووسەر: #هێمن عەبدوڵڵا 2#
ڕۆژی دەرچوون: #27-04-2015#

لە جینۆسایدکردنی ئەرمەنەکاندا کوردیش بەشداربوون. ئەمە گومانی تێدانییە، بەڵام بۆ دەبێ بەهۆی کردەوەی دزێوی کۆمەڵێک جاشی سوڵتانی عوسمانی داوای لێبووردن لە ئەرمەنەکان بکەین؟ خۆ لەنێو #داعش#یش کوردی زۆر هەن کە بەشداریی قەتڵوعامەکانی ئەمدواییەیان کردووە. ئەگەر سبەی داعش نەما، دەبێ داوای لێبووردن لە عەرەبەکانی سووریا و شیعەکانی ئێراق و کوردە ئێزدییەکانیش بکەین؟
ئەرمەنەکان سەت ساڵە خەریکی ئەوەن دنیا قایل بکەن کە جینۆسایدیان بەرانبەر کراوە. سەرەڕای ئەوەی لۆبییەکی بەهێزیشیان لە واشنتن و برۆکسەل هەیە، بەڵام هێشتا ویلایەتە یەکگرتووەکان دانی بەو جینۆسایدەدا نەناوە. دەوڵەتی تورکیاش لە سەردەمی ئەتاتورکدا کە بەحیساب ڕووخێنەری دەوڵەتی عوسمانلی بووە و دەوڵەتێکی نوێی لەسفرەوە دامەزراندەوە، ئامادە نەبوو و نییە قبووڵ بکات کە ئەرمەنی بەدەستی عوسمانییان قڕکراون.
کورد، کە ئەوکات کیانی خۆیان نەبووە، ڕۆڵیان هەبووە لە قڕکردنی ئەرمەنەکاندا، بەڵام تاوەکوو ئێستاش ڕوانگەیەکی ڕوونیان نییە کە چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەو ڕابردووەیاندا بکەن. چونکە کەس گومانی نییە کە ئەو کوردانەی بەشێک بوون لە سوارەی حەمیدییە بەشدار بوون لەو جینۆسایدەدا. واتە ژن و منداڵ و پیر و گەنجی گەلێکیان بە برسێتی و بێدەرەتانی کۆمەڵکوژ کردووە. درووست وەک ئەوەی لە سەت ساڵی ڕابردوودا بە شێوازی جیا بەسەر نەتەوەکەی خۆیان هات.
هەن دەڵێن مادام کوردی نێو سوارەی حەمیدییە فەرمانیان لە دەوڵەتی عوسمانلی وەرگرتووە، کەواتە تەنیا سەربازی جێبەجێکار بوون و هیچ گوناهێکیان نییە. بۆیەش داوای لێبووردن لە ئەرمەنەکان بە پێویست نازانن. بەڵام هەر هەمان ئەو کەسانە چاوەڕوانییان هەیە عەرەبەکانی ئێراق لەسەر جینۆسایدەکانی ڕژێمی سەدام بەرانبەر کورد داوای لێبووردن لە کورد بکەن.
هەندێکی دیکە هەن دەڵێن ئەرمەنەکان بە پشتیووانیی ڕووسیای بەر لە کۆمۆنیزم، کە دەوڵەتێکی گەورەی کریستیانی بوو، هێرشیان هێناوەتە سەر کوردستان و لە زۆر ناوچە، بەتایبەتیش لە باکوور و باشوور و ڕۆژهەڵاتی کوردستان سووکایەتییان بە ژن و کچی کورد کردووە. بۆیە، بەقسەی ئەوان، ئەوەی دواتر ڕوویداوە و کورد بەشداریی لە قەتڵوعامی ئەرمەنەکاندا کردووە، کاردانەوە بووە. کەواتە بۆ دەبێ داوای لێبووردن بکەین؟
بەڵام ئەگەر بڕیاروابێت هیچ گەلێک بەرپرسیار نەبێت لە تاوانەکانی نەوەی پێش خۆی، ئەوکات هیچ واتایەک بۆ نووسینەوەی مێژوو و شانازیکردن یان شەرمکردن لە مێژووی گەلاندا نامێنێتەوە. واتە پێویست ناکات ئەڵمانەکان بۆ کردەوەکانی هیتلەر داوای لێبووردن لە کەس بکەن. هەروەها ئێراقییەکانیش پێویست ناکات بەهۆی ئەنفال و کیمیابارانی کوردستانەوە هەست بە شەرمەزاری بکەن. بەڵام ئەمە ڕاستە و دادپەروەرییە؟ بەدڵنیاییەوە نا.
لە ئاییندەدا بۆ ئەو کردەوانەی داعش دەیانکات ناچارنین داوای لێبووردن لە کەس بکەین. چونکە ئێستا کورد شەڕی داعش دەکات. بەڵام لە کەیسی وەکوو ئەوەی ئەرمەنییەکاندا دەبێ بوێر بین و خاوەنی مێژووی چاک و خراپی خۆمان بین. بۆیەش وەکچۆن شانازی دەکەین کە بارزانییەکان فریای ئەرمەنەکان کەوتوون و هەندێکیان ڕزگارکردوون، دەبێ ئاواش شەرمەزار بین کە سەرکردە و سەرۆک خێڵەکانمان بەشداربوون لەو جینۆسایدەدا. پێویست ناکات حکومەتی کوردستان بەفەرمی داوای لێبووردن لە ئەرمەنەکان بکات، چونکە ئەوکات ئەو حکومەتە نەبووە، بەڵام ئەگەر بۆ ڕێزگرتن لە هەستی ئەو ژمارە کەمە ئەرمەنییەش بێت کە لە کوردستان دەژین، گرنگە بڵێین: شەرم دەکەین ڕۆڵەی وامان هەبوون دەستیان لە قڕکردنی گەلێکی دیکەدا هەبووە. [1]
ئەم بابەتە 58 جار بینراوە
هاشتاگ
سەرچاوەکان
[1] ماڵپەڕ | کوردیی ناوەڕاست | ماڵپەڕی ڕووداو 27-04-2015
بابەتە پەیوەستکراوەکان: 1
زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست
ڕۆژی دەرچوون: 27-04-2015 (9 ساڵ)
پۆلێنی ناوەڕۆک: ڕاپۆرت
پۆلێنی ناوەڕۆک: ڕەخنەی سیاسی
جۆری دۆکومێنت: زمانی یەکەم
جۆری وەشان: دیجیتاڵ
زمان - شێوەزار: کرمانجیی ناوەڕاست
شار و شارۆچکەکان: هەولێر
وڵات - هەرێم: باشووری کوردستان
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
کوالیتیی بابەت: 98%
98%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( هومام تاهیر )ەوە لە: 26-05-2023 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە لەلایەن: ( ئاراس ئیلنجاغی )ەوە لە: 26-05-2023 پێداچوونەوەی بۆکراوە و ئازادکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە بەپێی ستانداردەکانی کوردیپێدیا هێشتا ناتەواوە و پێویستیی بە داڕشتنەوەی بابەتی و زمانەوانیی زۆرتر هەیە!
ئەم بابەتە 58 جار بینراوە
دیوی شاردراوەی پەیوەندیی ئەرمەن و زازا
هاوکارانی کوردیپێدیا، بابەتییانە، بێلایەنانە، بەرپرسانە و پیشەییانە، ئەرشیڤی نەتەوەییمان تۆماردەکەن..
پۆل: کورتەباس | زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست
بەشکردن
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
عربي0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0

هێمن عومەر خۆشناو

هێمن عومەر خۆشناو
#هێمن عومەر خۆشناو#
ئەم نووسینە خوێندنەوەیەکی شیکارییانەیە بۆ پەیوەندیی ئەرمەن و کوردانی زازا، یان بە واتایەکی دی هەوڵ و چاوتێبڕینی ئەرمەنەکانە بۆ زازاکان، کە وێڕای پەیوەندیی خراپکراوی هەردوو نەتەوەی کورد و ئەرمەن بەگشتی، بەڵام هەڵبژاردنی زازا لەناو ئەم چوارچێوەیەدا جێگەی هەڵوەستە لەسەرکردنە و ئاسۆی باشی و خراپی پاشەڕۆژی پەیوەندییەکە لە دونیای تێگەیشتنی ئەم سەردەمەدا چۆن لێکدەدرێتەوە و مەودای دووريی و قووڵییەکەی، چارەنووسی خاک و زمان بەرەو کوێ دەبات و، دەخاتە ڕوو.
زازایيەکان کێن؟
زازا یان دیملی شێوە ئاخاوتنێکی زمانی کوردییە و بەگوێرەی بۆچوونی لێکۆڵەرانی کورد، ئەم شێوەزارە سەر بە دیالێکتی گۆرانە و وەک هەورامی سەر بە یەک زارن. بەڵام بەشێک لە لێکۆڵەرانی نا کورد بە زمانێکی سەربەخۆی ئێرانی دادەنێن، هەروەک هەندێک لە زازاییەکانیش وەها خۆیان دەناسێنن کە زمانێکن لە زمانی کوردی جودان (1) .
بەشێک لە ڕۆژهەڵاتناسانیش لەوانە (مەکەنزی) ، هەروەها (هادانک) لەژێر کاریگەریی (ئۆسکارمان) پێیوایە کە دیملی یان زازایی لە ناوچەی دیملی ئێرانەوە هاتوون و پەیوەندییان لەگەڵ زمانەکانی تاتی و تاڵشی و مازەندەرانی هەیە. هەر بۆ ئەوەش بەشێک لە توێژەران ڕیشەی زمانی زازایی بە بەشێک لە کرمانجی دانانێن و پێیانوایە (زازايیەکان لەوانەیە لە کەناری باشووری دەریای خەزەرەوە کۆچیان کردبێ، هەندێکیش لەوانە خۆیان بە دیمیلی دادەنێن کە دەلالەتە لە گرووپێک لە خەڵکی پارێزگای گەیلان دیلیمان/ ناوچەی دیلمان، هەندێک لە زمانەوانانیش پەیڤی دیمیلی یان دیلمیان پەیوەست دەکەن بە چیاکانی ئەلبورزی نزیک کەناری دەریای خەزەر لە ئێران و پێیانوایە کە دیمیلییەکان/ زازایيەکان لە دەیلەم دیلمانەوە هاتوون و وەک زمانەکانی ئێستای باشووری کەناری دەریای خەزەر لە وێنەی زمانەکانی خزری/ کاسپین، سنگسری، مازندەرانی، تاتی /هەرزەندی، سەمنانی، تاڵشی/ گەیلەکی....ن. کە پێیانوایە ئەم زمانانە زۆر لە زازایی نزیکن. ئەگەرچی ئەم بۆچوونە لە ڕوانگەی نەسلناسی پاڵپشت ناکرێ، لێکۆڵینەوە تازەکانیش ئەوە نیشان دەدەن کە ڕەگ و ڕیشەی دیمیلی/ زازایيەکان ئەنادۆڵی بووە و لە ڕوانگەی نەسلناسی دراوسێی کرمانجەکانن و تەنیا لە ڕووی زمانییەوە لەگەڵ باشووری دەریای خەزەر پەیوەندیدارن) (2) .
بەڵام ئەوەی جێی سەرنجە ئەم ڕۆژهەڵاتناسانە یان بە مەبەست ئەو ئاماژانەیان کردووە و یانیش هاتوون بۆ ماوەیەکی کەم لەناو زازاییەکان ماون و وایان هەست کردووە کە لەگەڵ زمانەکانی باکووری ئێران نزیکییان هەیە، بۆیە ئەو بڕیارەیانداوە.
لە زانستی زماندا ئەوەی زۆر گرنگە ئەوەیە کە خەڵکەکە خۆیان چى دەڵێن، ئەوە حسێب دەبێ، بۆیە بەگوێرەی لێکۆڵەران پێش ئەوەی زازاییەکان ببنە شارستانی و ئەو کاتەی کە ئەو ڕووداوە سیاسییانەی سەدەی بیستەم ڕوویان نەدابوو، زۆرینەی هەرە زۆری زازاییەکان لە گوندان بوون، بەڵام بەهۆی خاپوورکردنی زۆربەی گوندەکان و بە هۆکاری تر ڕوویان لە شارەکان کرد، لە شاردا وەزیفە و ئەرکیان گۆڕدرا، چونکە پێش هاتنیان بۆ شار، هیچ زازاییەک نەیگوتووە من زازاییم، بەڵکوو هەموویان دەیانگوت من کردم، یان من کیردم، بە کرمانجەکانیشیان گوتووە کردیسی، واتە کوردئاسا، یان وەک کوردان (3) .
تەنانەت خەڵکی پارچەکانی تری کوردستانیش تائێستاش نەیانزانیوە شێخ سەعیدی پیران و سەید ڕەزای دەرسیمی زازان، ئەوە لەکاتێکدایە ئەوانیش بە زاریاندا نەهاتووە کە زازان. لەبەرئەوە ئێمە پشتگیری ئەو بۆچوونە دەکەین کە نەک هەر ناکرێ بە دیملی ناوببردرێن، بەڵکوو زازابوونەکەش لە کرمانجییەکە جوێ نابێتەوە وەک نەتەوە، ئەوەندە هەیە دەکرێت ئەویش وەک شێوە ئاخاوتنێکی کوردی تەماشا بکرێت، چونکە کۆنترین دەقی ئەدەبی زازاکی، مەولوودنامەی (ئەحمەدێ خاسێ) یە، ئەویش نووسیویەتی مەولوودا کردی و بە هیچ جۆرێک ئاماژەی بۆ زازاکی نەکردووە.
(جەلادەت عالی بەدرخان) لە گۆڤاری هاواردا لەژێر ناوی (زاری دوملی و مەولوودا عوسمان ئەفەندی) ، بابەتێکی نووسیوە و لە ناساندنی زازا دا دەڵێت: ( زاری دوملی: ئەڤ زار زمانی کوردین، دوملی ئان زازانە، کوردێن دوملی د وڵاتێ ژۆرین د ڕۆژاڤایێ وی وڵاتێ دە ڕونشتینە. ب پڕانی تەڤلی کوردمانجانن و ژێ زارێ خوە پێڤە ب کوردمانجی ژی دزانن) (4) .
خاڵێکی تر هەیە پێویستە بخرێتە ڕوو، ئەویش ستراتیژییەتی ئەو خاکەیە کە زازاکییەکانی لەسەر نیشتەجێن، بەتایبەت بۆ ڕۆژاواییەکان یان بە دەربڕینێکی تر بۆتە جێی سەرنجی ڕۆژهەڵاتناسەکان، ڕەنگە هەر ئەمەش بووبێتە هۆی ئەوەی ئەوان حەزیان بەوە کردووە زازا لە کرمانج دابڕنن. بەوەی ناوچەکە بۆ ئەرمەنەکان زۆر گرنگە و لە هەندێک شوێندا لە کاتی خۆیدا ئەرمەنی لێ نیشتەجێ بووە، بۆیە ئەرمەنەکان و ڕۆژاواییەکان ئەو هیوایەیان هەر ماوە کە لە داهاتوودا قەوارەیەک بۆ ئەرمەنەکان درووست بکرێت، یان ئەو دەوڵەتە مەزنەی ئەوان خەونی پێوە دەبینن، باشترین شوێنیش کە دەکەوێتە سەر سنووری ئەو دەوڵەتە، خاکی زازاییەکانە. هەر لەبەرئەوەشە ئێستا لە ئەرمینیا و یەریڤان هەوڵی ئەوە دەدرێت بایەخ بە زازاییەکان بدرێت، لەم ڕووە تائێستا لە ماوەی ساڵانی (2012- 2014) دوو کۆنفڕانسی زانستی تایبەت بە زازاییەکان سازکراوە. ئەم هەوڵە بۆ مێژوومان دەگەڕێنێتەوە کە شاعیرێکی وەک حاجی قادری کۆیی هەر ئەو کات هۆشیاری ئەوەی دابوو، کە نیازێکی وەها هەیە و ئەرمەنەکان بەتەمان جێی کوردان بگرنەوە، بۆیە دەڵێت:
خاکی جزیرە و بۆتان
یەعنی وڵاتی کوردان
سەد حەیف و سەد مخابن
دەیکەن بە ئەرمەنستان
ئەرمەنەکان چاویان لە خاکی زازاکانە
زازايیەکان بە پەرش و بڵاوی لە زۆر لە ناوچەکانی باکووری کوردستان بڵاوبوونەتەوە، بەتایبەتی لە بەشێک لە پارێزگای ئامەد و تەواوی پارێزگاکانی بنگۆل و ئەلعەزیز و هەندێ لە شارۆچکەی موش و دەرسیم و ئورفاش بە زازاکی قسە دەکەن. وردتر بڵێین (کوردی زازا، کرمانجکی یان کردکی، دملکی، شوێنی نیشتەجێبوونیان باکووری ڕۆژهەڵاتی کوردستانی بن دەستی تورکیایە. ئەم بنکەیەش لە باکووری ئەرزەڕۆم و ئەرزنجان لە باشوور تا دەگاتە گەرگەر و ئەدیامان و ناو سوێرک و شارۆچکەی ئورفا و گوندەکانی باکووری ئورفایە. هەروەها لەناو سەنتەری قەزاکانی ئامەد وەک چەرموک و چەنگوش و پیران و هێنی و هەروەها لە چەند گوندێکى مەزنی ئەو قەزایانە وەک لیجە و حەزرۆ چنار و قولپ، وێڕای شارۆچکەی گمگم و شارۆچکەی موش و چەند گوندێکی قەزاکانی ئەرزەڕۆم وەک خنووس و تەکمان هەن. هەروەک لەناو ئەرزنجان و هەندێ لە گوندەکانی و لە دوو شارۆچکەی سیواس و گوندەکانی. شاری دەرسیم و قەزاکانی وەک بولومۆر و نازمییە و ئۆقاچیخ و خۆزات و جەمیشکەزەک و لە تەواوی (ئەلعەزیز) و قەزاکانی وەک مادەن و پالۆ و لە ناوەندی شارۆچکەی قەرەقۆجان و لە شاری بینگۆل و هەموو قەزاکانی و لە زۆربەی شارۆچکەی سۆلخان و قارلی جاف، ئەمانە بە زازاکی دەپەیڤن) (5) .
ئەم ناوچە جۆربەجۆرانەی کە زازایان لێ نیشتەجێن، باشترین دەرفەتە بۆ ئەرمەنەکان، چونکە ئەوان ناتوانن ئەو پەیوەندییە لەگەڵ کورد (کرمانجی) بەگشتی پەرەپێبدەن، دەبێ لەو خاڵەوە دەستپێبکەن کە زازایيەکان هەستی جیابوونیان لە کورد لەلا وروژێنراوە، کە ئەمە دەوڵەتی تورک و خەڵکێکی زازا ئەم بیرۆکە پەرە پێدەدەن و جگەلەمەش نزیک لە نیوەی زازایيەکان عەلەوین و ئەمەش دەرفەتێکی دیکەی پێکانی ئامانجەکەیە و لەلایەکی تریشەوە پچڕپچڕی ئەو دانیشتووانەی سەرەوە، قورسایی کرمانجی بەگشتی کەم دەکاتەوە و هەڵکەوتەی شوێنەکەش بۆ ستراتیژییەتی سنووری دەوڵەتی مەزنی ئەرمەن زۆر لەبارە.
هەوڵەکانی جیاکردنەوەی زازاکی لە کوردی
میشیل لیزینبێرگ لە پەڕتووکەکەی خۆیدا (کاریگەریی گۆرانی لەسەر کوردی ناوەڕاست) ناوی ئەو نووسەرانە دێنێت کە بۆچوونی تایبەتی خۆیان لەسەر زازایی هەبووە و دەڵێت: مان (1909-23ت) یەکەم کەس بووە تێبینی کردووە کە جیاوازیی نێوان زازایی و گۆرانی لەلایەک و کرمانجی و سۆرانیش لەلایەکی ترەوە، ئەوەندە گەورەیە کە ناتوانین بە زاری جیاوازی هەمان زمانیان دابنێین. سۆن (1921) دوای چەند ساڵێک، بە شێوەیەکی سەربەخۆ گەیشتۆتە هەمان ئەنجام. نووسەرانی پێشتر، بۆ نموونە: لێر چ (1857) و موولەر (1864) زازاییان بە یەکێک لە زارە کوردییەکان داناوە، ئەگەرچی ئەوانەی بە زارەکانی تر دەدوان بەزەحمەتییەکی تایبەتی لەم زارە دەگەیشتن. ڕیچ بە شێوەیەکی گشتی لای دەکرد بە لای ئەوەدا کە گۆران لە ڕووی ئیتنییەوە بخاتە ناو چوارچێوەی کوردەوە، ئەگەر چی هەندێک جار دوو دڵ بوو، چونکە چاک ئاگاداری جیاوازییە زمانەوانی و کۆمەڵایەتییەکانی بوو لەگەڵ جافەکانی کوردی زمانی دەوروبەرییان.
(مان) بۆچوونە زمانەوانییەکەی ڕێکخستووە و جەختی کردووە کە قسەی ڕاستت دەوێ زازایی و گۆرانی زاری کوردی نین، بەڵکوو لقێکی سەربەخۆن لە زمانە ئێرانییەکان. لەگەڵ ئەوەشدا، ئەو، جیاوازییەکە تەنیا بە زمانەوانی دادەنێت، نەک ئیتنی. ئەگەرچی هەندێک سیمای چاندیی جیاوازی تێبینی کردووە لەناو گۆرانەکان. ئەگەر زازایی و گۆرانی، تا سەردەمی (مان) و (تا ماوەیەکی زۆر دواتریش) لەلایەن خەڵکی ناوچەکەوە بە زاری کوردی دانرابن، ئەمە بەگشتی سەبارەت بەوە بووە کە گۆران و زازا زمانەکان، بەبێ دوو دڵی، لە ڕووی ئیتنییەوە بە کورد دانراون. بە جۆرێکی تر بڵێین زمان خۆی لە خۆیەوە پێوەرێکی ئیتنی جیاکەرەوەی زۆر گرنگ نەبووە، هەرچەندە ئەگەر هۆکاری تری ئایینی و خێڵەکی لەگەڵدابایە، وای لێ دەهات. ئەمەش ئەو کاتە باش دەردەکەوێت کە سەیرێکی سەرنج و تێبینی چاودێریکەرانی ڕووی دەرەوە بکەین.
ئەولیا چەلەبی، نووسەری گەشتنامەی سەدەی حەڤدەيەم، لە پەڕتووکی چوارەمی سیاحەتنامەکەیدا، زازایی بە یەکێک لە شازدە (لە شوێنی تر پازدە) زارەکانی کوردی دادەنێت. جێی بایەخە، ئەو، زمانی بارەگای ناوچەکەی، کە لە تبلیس قسەی پێ دەکرێت و پێی دەگوترێت (ڕۆژێکی) بە زارێکی کوردی داناوە، هەرچەندە نموونەکانی وادەردەخەن کە ئەم زارە زۆر ئاشکرایە تورکی بێ و زۆر شتی خوازراوەی ئەرمەنی تێدابێت. ئاشکرایە بەلای ئەولیا چەلەبییەوە پێوەری تری جگە لە پێوەری زمانەوانی هۆکاری یەک لاکەرەوە بوونە لە چەسپاندنی لکانی ئیتنییەوە.
بە هەمان شێوەش، توێژەری پێشەنگی دانیمارکی کارستێن نیبوور (1768) ، کە لە ناوەڕاستی سەدەی هەژدەدا گەشتێکی بە ناوچەکەدا کردووە و لە ڕێگەى خۆیدا، لە ئامەدەوە بۆ ماردین، ڕاستەوخۆ بەناو جەرگەی خاکی زازا زمانەکاندا تێپەڕیوە، بەڵام یەک تاکە جار چییە تێبینی نەکردووە کە ئەم خاکە کۆمەڵێکی ئیتنی جیای تێدابێت، لەبەرئەوەی خۆی نە کوردی دەزانی و نە تورکی. دیارە زانیاریدەرەکانی (کە دیارە جێی بڕوا بوون) باسی هیچ جیاوازییەکی زارەکی یان ئیتنی ئێرەیان بۆ نەکردووە. بە جۆرێکی تر بڵێین، دیارە لەوکاتەدا، ئەوانەی بە زازایی دواون (وەک هەن) لە کوردی تر جیانەکراونەتەوە. لەوماوەیەدا، ئایین سنوورێکی ئیتنی زۆر گرنگتر بووە لە زمان، بەڵام تەنانەت ئەم سنوورەش تەواو و کامل نەبووە. بە ئاشکرا باجەلان و لەک و سارلی بە کورد دادەنێت، بەمجۆرە، گۆرانی و زازایی لە ڕووی ئیتنییەوە، لە هەموو حاڵێکدا زمانی کوردی بوون. بەلایەنی کەمەوە، تا ناوەڕاستی سەدەی بیستەم، هیچ دەرک کردنێک بە ناسنامەی تایبەتی زازایی دیار نییە. لەوەدەچێت ئەوکات هۆکاری خێڵەکی و جوگرافی و بەتایبەتیش ئایینی لە هەموو کاتێک بەهێزتر بووبێت. مەکەنزی پێیوایە کە گەلی زازا، وەک گۆرانەکان، بنچینەیان بۆ کەناری باشووری دەریای قەزوين دەچێتەوە، واتە بۆ دەیلەم، کە ئەو (تاقمە کوردە سەرەکییانەی) دواتر گەیشتنە ئەوێ، ئەمانەیان بەرەو ڕۆژاوا ڕاماڵی (6) .
وەک باس کرا سەرەتای هەوڵەکان بۆ بەشێک لە ڕۆژهەڵاتناسان دەگەڕێتەوە، ئاشکراشە بەشێک لەم ڕۆژهەڵاتناسانە کەسانی سەر بە دەزگا هەواڵگرییەکانی وڵاتانی ڕۆژاوا یان نوێنەر و فەرمانبەرانی وەزارەتی کاروباری دەرەوەی ئەو وڵاتانە بوون و بەمەبەست و بۆ دواڕۆژێکی دوور ڕوانینەکانیان خستۆتە ڕوو. یەکەم هەنگاوی ئەرمەنەکانیش لە زمانەوە دەستپێدەکات و بە دووەم هەڵمەت دادەنرێت دوای ڕۆژهەڵاتناسەکان، ئەویش (هەندێ ئەرمەنی توندڕەو کە بیرۆکەی دەوڵەتی مەزنی ئەرمەنییان هەڵگرتووە و پێیانوایە ناوچەکانی باکوور و ڕۆژهەڵاتی کوردستان بەشێکن لەو دەوڵەتە و لە خاکی ئەرمینیای گەورە. ئەمانە دەزانن کە لە ناوچەکانی زازادا ئەرمەن نەماون و بەو خەیاڵە دەژیین کە زازا ڕەگەزێکی ئەرمەنین و بەتایبەتی زازایانی عەلەوی لە ناوچەکانی دەرسیم و شێوەئاخاوتنی زازاکیش بە شێوەئاخاوتنێکی نزیک لە ئەرمەنی دادەنێن. هەروەک چۆن بەشێک لە فارسەکانیش پێیانوایە کە کوردیی بەشێکە لە ئەوان. هەر لەو سۆنگەشەوە بووە بەشێک لە زانا و توێژەرانیش لەبن سێبەری ئەو هێرش و بۆچوونە توندڕەوانەیە بە هەڵە هەمان بۆچوونیان دووبارەکردوونەوە) (7) .
لە #پەیماننامەی سیڤەر#یش هاتبوو کە دەبێ ئەرمەنستان و کوردستان و حیجاز سەربەخۆیی خۆيان وەربگرن، لەو نێوانەدا سنووری هەریەکەشیان دیاریکرابوو، کە بۆ موجامەلەی داخوازییەکانی ئەرمەن ناوچەی (وان) لە کوردستان دوورخرایەوە، بەمەش ئەمین عالی بەدرخان نەخشەیەکی دیکەی پێشکەش کرد و وانی خستەوە ناو نەخشەی کوردستان و گفتوگۆکانی نێوان کورد و ئەرمەن بەردەوام بوو لەسەر ویلایەتی ئەرزەڕۆم و ساسۆن و هەروەها ئاگری و مووش، کە ئەوکاتیش ئەرمەنەکان بە هی خۆیانیان دادەنا (8) .
ئەم هەڵمەتە ئێستاشی لەگەڵ دابێت هەر لەبرەودایە و کارەکە لە ئاستی زمان دەرچووە و ڕووەو خاک هەنگاوی ناوە، بۆ وێنە (ریمون کیفورکیان) ی سەرۆکی توێژینەوەکانی زانکۆی پاریسی هەشتەم لە شوباتی 2015 وەها دەنووسێت کە: ( لە شەڕی ئەرمەن و عوسمانییەکاندا ئەرمەنەکان لە (شەش ویلایەتەکەی ڕۆژهەڵات بەتلیس، سیواس، ئەرزەرۆم، وان، ئامەد و ئەلعەزیز کۆچیان پێکراوە، ئەم ویلایەتانە نیشتمانی دیرۆکیی ئەرمەنەکانە) (9) ، دەبینین هەموو باژێڕە کوردییەکان بە هی خۆیان دادەنێن، تەنانەت ئەوەی کە کورد بە پایتەختی خۆی دادەنێت لە باکوور، ئەوان ئەویش دەخەنە ناو ویلایەتەکانی خۆیان.
مەزهەبی زازا
وەک سەرنج دەدرێ زازاییەکان بەشی هەرە زۆریان لەسەر ڕێڕەوی سوننە مەزهەبن و بەشەکەی تریشیان عەلەوین، ئەگەرچی بەلای هەندێ توێژەری فارسییەوە کە لەژێر کاریگەریی شیعەگەرایەتیدان، پێیانوایە نیوەيان عەلەوین و نیوەشيان سوننین، بەڵام وەک پرسی مەیدانیمان، بۆمان دەرکەوت کە بەشە زۆرەکە سوننین و ئەو بەشەشی عەلەوییە، وەک شیعەکانی لوبنان و تورکیا و ئیران نین، واتە خاوەنی حسێنییە و شوێنی پەرستش کردن نین، بەڵکوو تێیاندا هەیە وەک سوننییەکان دێنە مزگەوت و مەراسیمە ئایینییەکانیان جێبەجێ دەکەن و ئەوانی دیکەشیان نوێژ ناکەن، بەڵام ئەو سرووتە ئایینییانەی کە بوونەتە دابی کۆمەڵایەتی، وەک خەڵکی تر پێیەوە پابەندن. دیملییە عەلەوییەکان لە ناوچەکانی باکووری ناوەڕاست و دیمیلییەکانی سوننەش لە ناوچەکانی باشوور دەژیین. گوایە (مەزهەبی کۆنی زازاکان زەردەشتی بووە) (10) ، ئەمەش تائێستا بە بەڵگەیەکی زانستی پشتڕاست نەکراوەتەوە.
ئەرمەنەکان زیاتر مەزەبى عەلەویبوونی هەندێ لە زازاکانیان قۆستۆتەوە، بەوەی دەکرێ ئەگەر لەگەڵ سوننی بوونیش نەبن، بەڵام لەگەڵ ئەرمەنەکان هاوکاربن، لەبەرئەوە ئەو سنوورەی زیاتر عەلەوییەکانی لێ نیشتەجێن وەک شوورەیەک دەبێت بۆ سنووری ئەو دەوڵەتە مەزنەی ئەرمەنەکان کە خەونی پێوە دەبینن و لەو نێوانەدا کورد بەگشتی دەکەوێتە نێوان عەلەوییەکان و ئەرمەنەکان و بەوشێوەیەش سنوورێک دێتەکایەوە کە بە دڵی ئەرمەنەکانە.
زازا و شۆڕشەکانی کورد
بێگومان لە زۆر بواردا زازاییەکان پێشەنگ بوون، ئەم پێشەنگییەش دواتر وەک ناسنامەی زازاکی بوون نەناسێنراوە، بەڵکوو وەک کوردێک تەماشاکراوە، دیارترین نموونەش لەم بارەدا شۆڕشەکەی شێخ سەعیدی پیرانە، کە لەم بارەیەوە لیزینبێرگ دەڵێت: لە شۆڕشی شێخ سەعیددا، کە بە سەرکردایەتی کوردی سوننی زازایی زمان بوو، کۆنفیدراسیۆنی ملی کرمانجی زمان و خێڵەکانی جبران و حەسەنان بەشدارییان تێداکرد، بەڵام خێڵە عەلەوییە زازایی زمان و کرمانجی زمانەکان بەتوندی لە دژی شۆڕشەکە وەستان. لەم حاڵەتانەدا، سنووری ئایینی و خێڵەکی زیاتر لە زمانەوانی دەوریان هەبووە.. لە شۆڕشی دەرسیمی (1937-1938) ، تەنیا خێڵی عەلەویی بەشدارییان کرد (11) . ئەمە لە کاتێکدایە کە بۆچوونی تری پێچەوانە هەن نکۆڵی لەم ڕاماڵینە دەکەن، بۆ وێنە : (ڤان برۆنسن) هەوڵ دەدات بيسەلمێنێ کە ئەو بۆچوونەوەی دەڵێت خێڵە کوردی زمانەکان دانیشتووی ڕەسەنی گۆرانی زمانیان بەزاندبێ و ڕایانماڵی بن، کە ئەوانیش لە دەیلەمەوە هاتبن (ئەمە جگە لە دانیشتووانی تەواو ناخێڵەکی کە ئیدمۆنز باسیان دەکات زۆر سادە و ساویلکانەیە، هیچ کات کۆمەڵەی ئیتنی سەرلەبەری یەک پارچەیی monolithic نەبووە و سەرچاوەی مێژوویی هەن ئاماژە بۆ کردەوەی تر دەکەن. بۆ نموونە: مینۆرسکی باس دەکات کە گۆران، لە سەدەی نۆزدەمدا، وەک خێڵێکی شەڕاوی باس کراون (12) .
لە ئەنجامی ئەو خستنەڕووەی بنگە و بناغەی پەیوەندییەکە دەردەکەوێت کە وێڕای ئەوەی کوردانی ئەرمەنستان هەوڵی بەهێزکردنی پەیوەندیی کورد و ئەرمەنیان داوە و لەو ڕوانگەوە کوردانی ئەوێ ڕۆڵی باشیان لە پەرەسەندنی زمان و ئەدەبی کوردی گێڕاوە، بەڵام ئەوەندەی ئەرمەنستان بایەخی جددی بە کوردانی زازا دەدات، ئەوەندە بەگشتی بایەخ بە کورد نادات، تەنانەت لەناو هەموو ئەو کارەسات و قڕکردنانەی بەسەر کورددا هاتوون لە هەموو پارچەکاندا، نە ئەرمەنستان وەک حکومەت و نە لەسەر ئاستی گەلیش ئیدانە نەکراون و هێشتاش ئەو خەونەیان نەهاتۆتەدی کە پێیان وابوو لۆزان و سیڤەریش بەڵێنەکەیان نەهێناوەتەدی بەوەی کە بەشی زۆری خاکی کوردستان دەبێ بکەوێتە ژێر قەڵەمڕەوی ئەرمەنییەکان.
لەبەرئەوە ئەگەر لە مێژوودا هەردوو گەلی ئەرمەن و کورد تێوەگلاوی شەڕێکی نەگریس بووبن، ئەوا مانای ئەوە ناگەیەنێت کە کورد بە ستەم ڕازی بووبێ جا هەر کامیان کردبێتى، بەڵام ئەم دیوە شاردراوەیەش مەترسییەکی گەورەیە کە بە پەنهانی خاک و زمانی کوردان خەونی پاشەڕۆژی گەلێکی وەک ئەرمەنە کە بیخاتە ژێر ڕکێفی خۆی.
سەرچاوە و پەراوێزەکان
1 ئەم بۆچوونە لای هەندێک لە لووڕەکان و هەورامییەکانیش ئەم سەردەمە لە برەودایە.
2 زبان زازا (دیملی) ، دکتر سیاوش مرشدی، تهران موسسە نشر بلخ، 1391، ل12.
3 ئەم بۆچوونە نووسەری ناوداری زازا، محەمەد مالمیساژ لە کۆنفرانسی کوردۆلۆژی دەریبڕی لە زانکۆی دیجلەی شاری ئامەد لە ڕێکەوتی 22/9/2016.
4 زاری دوملی و مەولوودا عوسمان ئەفەندی، جەلادەت عالی بەدرخان، گۆڤاری هاوار، ژمارە2325، تموز 1933، ل1.
5 اللغة الکردیة، مراد جوان، ترجمة دلاور زنکی، مجلة افشین الالکترونیە، بتاریخ 24/2/2011 https://kurdsyria.wordpress.com
6 کاریگەریی گۆرانی لەسەر کوردی ناوەڕاست، میشیل لیزینبێرگ، و.عەزیز گەردی، سەردەم، سلێمانی، 2004، ل79.
7 اللغة الکردیة، مراد جوان، ترجمة دلاور زنکی، مجلة افشین الالکترونیە، بتاریخ 24/2/2011 https://kurdsyria.wordpress.com
8 بۆ زیاتر زانیاری بڕوانە سایتی ویکیپیدیا لەبارەی (پەیماننامەی سیڤەر)
9 مجازر الارمن وتفکک السلطة العوسمانیە الی دولة-أمة تبطن استبعاد غیر الاتراک، ڕیمون کیفورکیان، جریدة الحیاة، 8 نیسان/2015.
10 زبان زازا دیمیلی، دکتر سیاوش مرشدی، ل13.
11 کاریگەریی گۆرانی لەسەر کوردی ناوەڕاست، میشیل لیزینبێرگ، و.عەزیز گەردی، سەردەم، سلێمانی، 2004، ل64.
12 سەرچاوەی پێشوو، ل81.[1]
ئەم بابەتە 707 جار بینراوە
هاشتاگ
سەرچاوەکان
[1] ماڵپەڕ | کوردیی ناوەڕاست | www.xalkurd.org 01.02.2023
بابەتە پەیوەستکراوەکان: 10
زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست
ڕۆژی دەرچوون: 01-02-2023 (1 ساڵ)
پۆلێنی ناوەڕۆک: مێژوو
جۆری دۆکومێنت: زمانی یەکەم
جۆری وەشان: دیجیتاڵ
زمان - شێوەزار: کرمانجیی ناوەڕاست
وڵات - هەرێم: کوردستان
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
کوالیتیی بابەت: 97%
97%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( هەژار کامەلا )ەوە لە: 02-02-2023 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە لەلایەن: ( هاوڕێ باخەوان )ەوە لە: 04-02-2023 پێداچوونەوەی بۆکراوە و ئازادکراوە
ئەم بابەتە بۆ دواجار لەلایەن: ( هاوڕێ باخەوان )ەوە لە: 29-03-2023 باشترکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە بەپێی ستانداردەکانی کوردیپێدیا هێشتا ناتەواوە و پێویستیی بە داڕشتنەوەی بابەتی و زمانەوانیی زۆرتر هەیە!
ئەم بابەتە 707 جار بینراوە

ڕۆژەڤ
ژیاننامە
کەرەمێ سەیاد
08-03-2015
هاوڕێ باخەوان
کەرەمێ سەیاد
ژیاننامە
سمکۆ عەزیز
17-11-2012
هاوڕێ باخەوان
سمکۆ عەزیز
شەهیدان
ژینا ئەمینی
17-09-2022
شەنە ئەحمەد
ژینا ئەمینی
ژیاننامە
سەید ئەحمەد حەسەنی فەرد
25-03-2024
زریان سەرچناری
سەید ئەحمەد حەسەنی فەرد
وێنە و پێناس
جگەرخوێنی شاعیر لەناو خۆپیشاندەران
26-03-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
جگەرخوێنی شاعیر لەناو خۆپیشاندەران
 چالاکییەکانی ڕۆژی
بابەتی نوێ
پەرتووکخانە
شارستانیی کۆلاپس، ژیان و خۆشەویستی لە سەردەمی سەرمایەدارییدا
27-03-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
وێنە و پێناس
تیپی وەرزشی گوندی کارێز لە کفری ساڵی 1993
27-03-2024
زریان عەلی
پەرتووکخانە
بە ئەوینت رابردووم بسڕەوە
27-03-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
وێنە و پێناس
ئەسحابەسپی-سلێمانی ساڵی 1968
27-03-2024
زریان عەلی
پەرتووکخانە
بە تیشکی ئیشقت ئەدرەوشێمەوە
27-03-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
پەرتووکخانە
دووبارە پێناسەکردنەوەی کوردبوون، ئاوڕدانەوە لە دوێنێ.. هەنگاوێک بۆ سبەی
27-03-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
وێنە و پێناس
نەورۆزی ساڵی 1959ی سلێمانی
27-03-2024
زریان عەلی
وێنە و پێناس
جگەرخوێنی شاعیر لەناو خۆپیشاندەران
26-03-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
وێنە و پێناس
گەڕەکی سابونکەران ساڵی 1987
26-03-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
ژیاننامە
هاشم غانم عەباس خەلەف
26-03-2024
سروشت بەکر
ئامار
بابەت 514,784
وێنە 104,248
پەرتووک PDF 18,881
فایلی پەیوەندیدار 94,709
ڤیدیۆ 1,232

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.33
| پەیوەندی | CSS3 | HTML5

| کاتی ئافراندنی لاپەڕە: 0.672 چرکە!