نانیشانی بابەت: #کاشییەکان# دەوڵەتێکی کوردی چوار سەدە فەرمانڕەوایی میزۆپۆتامیا دەکەن
ئامادەکردنی: سارا سەردار
کاشییەکان یەکێکی ترن لە پێکهاتەکانی گەلی کورد کە لە سەدەی شازدەی پێش زایین حوکمی وڵاتی (نێوان دوو ڕووبار – #ڕافیدەیین#)یان کردووە و ئەوان بە یەکەم گەل دادەنرێن کە گرنگیی تەواویان بە ئەسپ و نەوەکانی داوە و گالیسکەیان درووست کردووە، ﮪاوکات کچی خۆیان بە فیرعەونەکانی #میسر# داوە.
پاش ئەوەی #گوتییەکان# لە شەڕی (ئوتوحیگال) شکستیان هێنا، بەهۆی نزیکی شوێنی نیشتەجێبوونیان لە #بابل# و پێوەندی هەمیشەیی لەگەڵیان و دەسەڵاتی #حەموڕابی# لە بابل، کاشییەکان گرنگیی تایبەتیان پەیدا کرد و بەهێز بوون.
کاشییەکان لە کۆمەڵێک ﮪۆز و عەشیرەتی بچووک پێکهاتبوون کە یەکەمجار لە ڕۆژهەڵاتی #زنجیرە چیای زاگرۆس# دەسەڵاتیان هەبووە، بەڵام بەﮪۆی سیاسەتی زیرەکانە و درووستکردنی پێوەندیی باش لەگەڵ خەڵکی ناوچەکانی ژێر دەسەڵات و ناوچەکانی دەوروبەریان، توانیان بۆ ماوەی چوار سەدە حوکمی ناوچەکانی بابل بکەن.
$کاشییەکان کێن؟ $
هۆزێکی کوێستاننشین بوون کە پیشەیان ئاژەڵداری و بە زمانێک قسەیان دەکرد زۆر لە زمانی #ئیلامی# چووە، زۆربەی سەرچاوەکان لەسەر ئەوە کۆکن کە ناتوانین مێژوویەکی دیاریکراو بۆ نیشتەجێبوونی کاشییەکان لە زێدی ڕەسەنیان دیاری بکەین، لەبەرئەوەی ڕابوردووی ئەم تیرە زاگرۆسییە کوردە، زۆر کۆنە و تەنانەت هەندێ لە مێژوونووسان لەو بڕوایەن کاشییەکان خاوەنی ڕاستەقینەی ئەو خاکەن و پێش (ئاریاییەکان) لەوێ نیشتەجێ بوون.
ناکۆکی زۆر هەیە لەنێوان سەرچاوەکان کە ئایا کاشییەکان لە تیرەی هیندوئەورووپین یان نا؟ بەڵام #دیاکۆنۆف# لە پەڕتووکی (میدیا)دا دەڵێ: سەردەمێک وایاندەزانی و دەیانگوت کاشییەکان هیندوئەورووپی بوون، بەڵام هەندێک سەرچاوە کە زۆرترین پێوەندییان بە بوارەکانی هیندوئەورووپی و کاشییەکانەوە هەیە، ئەوەندە سستن بە هیچ جۆرێک بەڵگەیەکی بە کەڵک لەبارەی پێوەندی کاشییەکان بە گەلانی هیندوئەورووپییەوە نادەن بە دەستەوە و بە هیچ جۆرێک باسیان لێوە ناکەن.
لەسەر شوێنی نیشتەجێبوونی کاشییەکان، زۆربەی سەرچاوەکان هاوڕان لەسەر ئەوەی زێدی سەرەکییان ناوچەی #لوڕستان# بووە، بەڵام دواتر گەشەی کردووە و لە زاگرۆسی ڕۆژاوا واتا لوڕستان تا #دەریاچەی قەزوین# لەخۆ دەگرێ.
شپایزەر دەڵێ: ئەگەری زۆر هەیە ناوی شار و دەریاچەی قەزوین کە لە سەرچاوەکان بە (کاسپین(هاتووە، لە ناوی کاسییەکان، یان هەمان (کاشییەکان)ەوە هاتبێت.
کاشییەکان هۆزێک بوون گرنگییان بە ئاژەڵداری داوە و لەو سەردەمە سامانی ڕەسەنی خەڵک ئاژەڵ و ئاژەڵداری بووە، ئەوەی شایانی باسە ئەوەیە کە لەو سەردەمەدا ژمارەی ئاژەڵە وردەکانی وەک بەراز و بزن بە تایبەتیش مەڕ، بەرەبەرە لە ئاژەڵە گەورەکان زۆرتر دەبوون و ئاژەڵداری وردە وردە لەگەڵ ژیانی خەڵکیدا دەقی دەگرت و خەڵکیش هاوینان ئاژەڵەکانیان بردووە بۆ کوێستان.
پێ دەچێت لێرەوە ژیانی کۆچەری دەستی پێکردبێت و کاشییەکان بە یەکەم گەل دادەنرێن کە نەژادی کۆنی ئەسپیان هێنایە ناوچەی دۆڵی ڕافیدەین، هەروەﮪا چەندان یاسا و نووسین لە پاش خۆیان بەجێماوە کە باسی چۆنیەتیی پەروەردەکردنی ئەسپ دەکات.
لەلایەکی ترەوە، هەندێک لە ﮪۆزەکان خەریکی بەرهەمهێنانی هەموو جۆرە کەرستەیەکی سەرەتایی پیشەسازی لە کانزا بوون و بەو هۆیەوە پیشەی هەمەجۆریان هەبووە و گەلێکی بەرهەمهێن بوون.
[1]