ل گەل دانانا زانکۆیا #دھۆک#ێ ھژمارەکا مامۆستایێن عەرەب تێدا ھاتینە دامەزراندن، بەردەوامن ل سەر گۆتنا وانان، لێ ھەتا نوکە ئەو حەز ل دەف ڤان مامۆستایان پەیدانەبوویە خوە فێری زمانێ کوردی بکەن، بەرامبەر قوتابی فێری زمانێ عەرەبی دبن، د دەمەکی دا کرێکارێن بەنگلادشی ماوەیەکە ل کوردستانێ کاردکەن و دوور ژ کەلتورێ کوردی نە، بەلێ نوکە باراپتر ب زمانێ کوردی دئاخڤن. پێشبینی بەر ب ھندێ ژی دچن کو ژبلی ھندێ مامۆستایێن عەرەب حەزا فێربوونا زمانی نینە، لێ قوتابی و مامۆستایێن کورد ژی د ھاریکارن کو ئەو فێرنەبن، دەمێ ب زمانێ عەرەبی ل گەل وان دئاخڤن.
د. لوقمان محەمەد سالح، ھاریکارێ زانکۆیا دھۆکێ بۆ ئەڤرۆ دیار کر، ژ نەبوونا مامۆستا ل زانکۆیا دھۆکێ ل دەسپێکێ نەچاربووین مامۆستایان بینین و مووسل نێزکترین دەڤەر بوویە بۆ دھۆکێ ژ ھەولێرێ و سلێمانیێ و مامۆستایێن عەرەبێن ھاتینە دھۆکێ سوپاسیا وان دکەین و کارەکێ باش بۆ مە کر.
د. لوقمان محەمەد سالح گۆت: دەم ھاتیە چاڤخشاندن بھێنەکرن و پێداچوونێ بکەین، چونکو نوکە گەلەک بسپۆری ل دەرڤە دخوینن، ھەتا نوکە مە چو ئاریشە ل گەل مامۆستایێن عەرەب دا نەبووینە و ب تنێ ئاریشە ئەوە خوە فێری زمانێ کوردی ناکەن، دەمێ وانێ شرۆڤەدکەن پێدڤیە ھندەک تشت ب زمانێ کوردی بھێنە شرۆڤەکرن، چونکو قوتابی ھەنە د زمانێ عەرەبی ناگەھن، دڤێت بزاڤا بکەین پتر گرنگی ب کورێن باژێری بھێتە دان.
د. لوقمان محەمەد سالح گۆت ژی: مە وەک زانکۆ پێشتر چەندین جاران خۆلێن فێربوونا زمانێ کوردی ڤەکرینە، لێ ھەکە حەز نەبیت گەلەک ب زحمەتە و ھەنە فێربووینە، لێ باراپتر فێر نەبووینە، ناڤبری ئاشکراکر کو ئاریشا زمانی ئنگلیزی و کوردی و عەرەبی ھەیە و دڤێت ل سەر ئاستێ ھەرێمێ ڕێگە چارە بۆ بھێنە دیتن، چونکو قوتابیێ ل شەشێ دەردچیت کوردی خواندیە و دھێتە زانکۆیێ یان عەرەبی یان ئنگلیزی یە و ب ھەر دو زمانان یێ لاوازە و گەلەک نزانن.
ھاریکارێ سەرۆکێ زانکۆیێ گۆت ژی: مامۆستایێن عەرەب نوکە یێ ل زانکۆیا دھۆکێ دامەزراندینە و ئەڤە ژ مێژە و یێن گرێبەست نینن و ھەموو ھاتینە ھەلوەشاندن، عەرەب بەر ب کێمبوونێ نە.
مێھڤان ئەحمەد یاسین، بەرپرسێ دووڤچوونا کارێ کۆمپانیا ئەرتووش ل دھۆکێ بۆ ئەڤرۆ ئاشکراکر، ل سالا 2007 کرێکارێن بیانی ئیناینە پارێزگەھێ و ئێکەم دەستپێک 400 کرێکار بووینە، ھەموو بزاڤ ھاتنەکرن کو بکەڤنە سەر داب و نەریتێن کوردەواری و دیسا زمانێ کوردی بزانن، چونکو کارێ ڤان ل ناڤ دھۆکێ و دەردوران بووینە، ژ حەزژێکرنا ڤان کرێکاران بۆ کارێ وان ھێدی ھێدی فێربوون و پەیوەندی ل گەل خەلکێ دھۆکێ گرێدان و نوکە پتر ژ نیڤا ڤان کرێکاران زمانێ کوردی باش دزانن، مە کرێکار ھەنە ھەتا پەیوەندیێن خوە ژی ل گەل کرێکارێن ھەڤالێن خوە ل ھەولێر و زاخۆ و ھەتا د ناڤا کارێ خوە ژی دا ھەر ب زمانێ کوردی دئاخفن.
مێھڤانی گۆت: ڕاستە مفا ژ شیانێن ڤان کرێکاران دھێتە وەرگرتن، لێ مە ڤیا دەمێ دچنە وەلاتێ خوە ژی دیرۆک و کەلتورێ کوردی بگەھینە وی وەلاتی و بۆ کەس و کارێن خوە شرۆڤە بکەن کا کورد کینە.
د. سەردار موسا شەریف بسپورێ پەیوەندیێن دەرڤەیی ھەرێمێ ل دۆر بابەتی گۆت: مەعقول نینە مامۆستایەکێ عەرەب 15 سالان ل زانکۆیەکا ھەرێما کوردستانێ وانان بێژیت و بزاڤێن جدی بدەت قوتابیێن خوە فێری زمانێ عەرەبی بکەت، بەس ئەو ب خوە فێری کوردی نەبیت! مەعقول نینە ل زانکۆیەکا کوردی، زمانێ دانوستاندن عەرەبی بیت، نەک کوردی، مەعقول نینە، قوتابیێ کورد 12 سالان ب کوردی بخوینیت و بھێتە زانکویێ و زانکۆ سەر ژ نوو ڤە وی فێری زمانێ عەرەبی بکەت و دەما قوتابیێ کورد گلە و گازندان بکەت، کو ئەو تێناگەھیت، زانکۆیێ چو بەرسڤ نەبن، مەعقول نینە ھەتا نوکە حوکمەتا ھەرێما کوردستانێ کێشا زمانێ زانستی و پەروەردەێ ل ھەرێما کوردستانێ چارەسەر نەکریە، ڤێ ژی کێشەیەک مەزن ژ بۆ قوتابی و مامۆستا و ڤەگوھستن و فێرکرنا زانستی دروست کری یە.
د. سەردار زێدەتر گۆت: ئێک ژ ھەرە مەزنترین کارەساتێن نوکە ئەم ل سیستەمێ خواندنا بلند وەکی تەحەدا دبینین، کێشەیا زمانی یە کو پێدڤیە ب ئێکجاری بریارەک ل سەر بھێتە دان ژ ئالیێ حوکمەتا ھەرێما کوردستانێ. مەعقول نینە وەکی زانکۆ و مامۆستا ئەم تومەتان بدەینە پال قوتابی و بێژین یێ کسلانە، تەمبەلە و ناخوونیت، بێ کو بزانین کێشا سەرەکی یا قوتابی چیە؟ بەلێ، دەما قوتابی ل قوناغێن بەری زانکۆ ب زمانێ دایک بھێتە پەروەردەکرن و ل زانکۆیێ زمانێ فەرمی عەرەبی بیت، دێ قوتابی تووشی ئێک ژ ھەرە مەزنترین کێشان بیت، کو ئەو ژی سەرەدەریکرن ل گەل زمانەکی یە، کو وی چو تێگەھیشتنەک بۆ نینن.
ل دور ڕێیێن چارەسەریێ ناڤبری دیار کر، کار بھێتە کرن ژ بۆ کێمکرنا ھەیمەنەت و زالبوونا زمانێ عەرەبی وەکی زمانێ زانستی و پەروەردە ل ناڤ زانکۆیا دھۆک، چونکو بەردەوامیا ڤێ یەکێ باشترین خزمەتە بۆ زانست و ڕەوشنبیریا عەرەبی، د ھەمان دەما دا داگیرکرنا مێشک و ھزرا کوردی و ل داوی ژی بێ بنەما و بێ بایەخکرنا زمانێ کوردی ل دەڤ قوتابی و وەلاتیێ کورد. زانایێن سیاسی و پەروەردەیی ئاماژە ب ڤێ یەکێ دکەن، ئەگەر دەسەڵاتدارەکێ یان ژی نەتەوەیەکێ بڤێت ب سەر نەتەوەیەێن دی دا زالبیت، دڤێت یەکەم بەرنامە ئەو بیت کو نەتەوەیا داگیرکراو فێری زمانێ دەسەڵاتێ داگیرکەر بکەن.
د. سەردار خویا کر، ل دەستپێکا زانکۆیا دھۆک ئەم پێدڤی ب ماموستایێن عەرەب بووینە، بەلێ نوکە پێدڤیا مە یا کێمتر بووی، لەورا دڤێت ئەم پێنگاڤێن جدی پاڤێژین کو ئێدی خوە ژ زمانێ عەرەبی ل سەر ئاستێ خواندنا بلند ڕزگارکەین. چو زانکۆیەک عەرەبی ل سەر ئاستێ جیھانێ نە د وی ئاستی دا یە کو پێویست بیت. ل سەر ئاستێ ڕوژھەلاتا ناڤین 15 ئێکەمین زانکۆیێن ڕۆژھەلاتا ناڤین یێن ئیسرائیل، ئیران و تورکی نە.
ھێشتا گۆت: دڤێت ئاماژە ب ڤێ ئێکێ ژی بھێتە کرن کو ماموستایێن عەرەب ڕۆلەکێ بەرفرەە ھەبووینە د ئاڤاکرن و گەھاندنا زانکۆیا دھۆک بۆ ڕۆژا نوکە، بەلێ نوکە پرسیارەک ھەیە و دڤێت ئەز یان ژی گەلەک ماموستا و قوتابیێن مە یێن کورد ڕۆژانە ئاماژە پێ دکەن. ئەو ژی ھەبوونا ئاستەنگانە ل ھەمبەر ” تێگەھیشتن و ڤەگوھاستانا زانستی” یان ھەروەھا گرنگیدان ب پەروەردەکرنا قوتابی کو ئەرکێ ئەخلاقیێ ماموستایێ زانکۆیێ یە.[1]