زیادەڕۆیی و ڕاکێشانی نایاسایی کارەبا لە #هەولێر# وەزارەتی کارەبا تووشی شۆک دەکات و سمپڵی ئاشکرابوونەکە لەسەرووی چاوەڕوانییەوەیە و نزیکەی 13 هەزار سەرپێچی ئاشکرا کراوە و تەنیا 157 ماڵ سزا دراون، ئەندامی لیژنەی وزە و سەرچاوە سرووشتییەکانی پەرلەمانی کوردستان ئاشکرای دەکات کە زۆربەی سەرپێچییەکانی کارەبا بەرپرسی باڵا و دەستڕۆیشتوون.
بە گوێرەی ئەو زانیارییانەی ״ئاژانس״ لە کارەبای هەولێر دەستی کەوتووە، زیاتر لە 12 هەزار سەرپێچی و زیادەڕۆیی لەسەر هێڵەکانی کارەبا لابراون، کە سەرپێچیکاران خۆیان لە وادەی دیاریکراوی مۆڵەتی لابردنی زیادەڕۆییەکان بڕیویانە، کە 7 هەزاریان لەو شوێنانە بوون کە بەبێ مۆڵەت کارەبایان ڕاکێشاوە و 5 هەزاریشیان سەرپێچییان کردبوو، هەروەها 300 کەس سەرپێچی و غەرامەیان بۆ کراوە، کە ئاشکرابوون کارەبایان بە فێڵ و نایاسایی ڕاکێشاوە.
حسێن حەمە قادر، بەڕێوەبەری گشتیی کارەبای هەولێر بۆ ״ئاژانس״ وتی: ״زیاتر لە 517 هەزار هاوبەشی کارەبا لە پارێزگای هەولێر هەن، کارەبای ئەو کەسانەی کە بە نایاسایی ڕاکێشراون و فێڵیان لە حکومەت کردووە دەبڕدرێن، سزای ئەو کەسانەش دەدرێت.״
״ئەوانەی کە شوێنی بازرگانین بڕی 200 هەزار غەرامە دەکرێن و پارەی دوو ساڵ کارەباشیان لێ وەردەگیرێت بە شێوەی خەمڵاندن بۆ ئەو پێوەری کارەبایە کە چەند کارەبا سەرف دەکات.״
غەرامەی ماڵان بۆ زەیادەڕەویی کارەبا بە 60 بۆ 120 هەزار دینار دیاری کراوە و دووکانیش 200 هەزار دینارە.
بەڕێوەبەری کارەبای هەولێر بە ״ئاژانس״ی وت: ״غەرامەی ماڵ 60 بۆ 120 هەزار دینارە و بە هەمان شێوە خەمڵاندن بۆ ماڵێک کە لە ماوەی دوو ساڵ چەند کارەبای سەرف کردووە ئەوەندە پارەشیان لێ وەردەگیرێت، کە لە ماوەی ئەم چەند ڕۆژەدا، پشکنین بۆ هەزار و 600 ماڵ کراوە لەو ژمارەیە 300 ماڵیان ڕاکێشانی کارەباکەیان نایاسایی بووە.״
بە گوێرەی خەمڵاندن بۆ ئەو 300 ماڵەی ئاشکرا بوون و بە نایاسایی کارەبایان ڕاکێشاوە، ئەوا کۆی غەرامەکەیان دەگاتە 18 ملیۆن بۆ 36 ملیۆن دینار و تا ژمارەی سەرپێچیکار ئاشکرا بێت، بڕی غەرامەکەش زیاد دەکات.
״شێوازی ڕاکێشانی کارەبای نایاسایی زیاتر لە جۆرەکانی نەبەستنی پێوەری کارەبا، خاوکردنەوەی پێوەری کارەبا، ڕاکێشانی کارەبا لە پشتەوەی پێوەرەکەوەن، هەندێک ماڵ دەستکاریی پێوەرەکەی کردووە و وەستاوە، یان لەگەڵ ماڵی دراوسێیەکی ئاڵوگۆڕی کارەبایان کردووە و کارەباکانیان جیایە، یان ڕاکێشانی کارەبا لە فەرمانگە حکومییەکانەوە، ئەمانە هەموو ئەو شێوازانەن کە کارەبایان پێ ڕاکێشراوە و دزی دەکرێت لە کارەبای نیشتیمانی״، بەڕێوەبەری کارەبای هەولێر وای وت.
زیاتر لە 20%ی کارەبای نیشتیمانیی هەرێم بە هۆی زیادەڕۆییەوە دیار نامێنێت و پەرلەمانتارێکیش ئاشکرای دەکات کە دەستڕۆیشتووەکان زیادەڕۆیی دەکەنە سەر کارەبا.
شێرکۆ جەودەت، ئەندامی لیژنەی وزە و سەرچاوە سورشتییەکان لە پەرلەمانی کوردستان بۆ ״ئاژانس״ وتی: ״دەبوایە زووتر هەوڵی چارەسەری زیادەڕۆیی سەر کارەبا بدرایە و سزای ئەوانە بدرێت کە زیادەڕۆییان کردووە، چونکە زیاتر 20%ی کارەبای هەرێم بەو هۆیەوە دیار نامێنێت.״
״ئەو شوێنانەی کە بە نایاسایی کارەبایان ڕاکێشاوە، کەسانی دەستڕۆیشتوو و باڵادەستی ئەم هەرێمەن، بۆ ماڵ و ڤێللاو باخ و کۆمپانیا و کارگەکانیان دەبەن، کەمترینیان خەڵکی ئاسایین و نزیکەی 40%ی کارەبای هەرێم دیار نامێنێ، کە 20%ی بە هۆی ڕاکێشانی بە نایاسایی و دانەنانی پێوەرەوەیە و 20%یش لە کاتی گواستنەوەی هێڵەکان ون دەبێت״، شێرکۆ جەودەت وای وت.
پارێزگای هەولێر 517 هەزار هاوبەشی کارەبای هەیە و لە وەرزی زستان خواستی کارەبا دەگاتە 2 هەزار و 700 مێگاوات، بەڵام تەنها هەزار و 200 مێگاواتی بۆ دابین دەکرێت، لەو ڕێژەیەش 30%ی بە هۆی ئەو ڕاکێشانە نایاساییانەوە سەرف دەبێت.
نافیز ناوپردانی، سەرۆکی لیژنەی پیشەسازی و وزە لە ئەنجوومەنی پارێزگای هەولێر بە ״ئاژانس״ی وت: ״دیارنەمانی کارەبای هەرێم هۆکارە سەرەکییەکەی ڕاکێشانی نایاسایی و لە پشت پێوەر و بەبێ پێوەرە بۆ کارگە و دووکان و ماڵەکان، چەندین جۆر فێڵ کراوە و زیاتر لە 30%ی کارەبای هەولێر دیارنامێنی.״
״نابێت جیاوازی بکرێت لە نێوان ماڵی خەڵکی ئاسایی و بەرپرسان، دەبێت دەست ببرێت بۆ هەموو ئەو نایاساییانە، چونکە زۆربەی کەسانی دەوڵەمەند و دەستڕۆیشتوو کارەکەیان کردووە״، ناوپردانی وای وت.
بڕیارە ئەم هەڵمەتە پارێزگاکانی دیکەی هەرێمیش بگرێتەوە و بەشێکی کارەبای نیشتیمانی بگەڕێتەوە و لۆد کەم بکرێتەوە وەک چۆن لە مانگی 12ی ساڵی پارەوە هەڵمەتی بڕینی کارەبای زیادەڕۆ لە هەولێر دراوە و ئاگاداری هاوبەشەکان کراوە و لە 2ی مانگی 1ی ئەمساڵیشەوە قۆناغی دووەم کە بڕینی کارەبا بوو لە لایەن پارێزگاری هەولێرەوە دەستی پێ کرد.
ئومێد ئەحمەد، وتەبێژی وەزارەتی کارەبای هەرێم بە ״ئاژانس״ی وت: ״بە پێی ئەو سامپڵەی لەم چەند ڕۆژە لە هەولێر دەستکەوتووە، زیادەڕۆیی و فێڵکردن لە ڕاکێشانی کارەبا زۆر زیاترە لەوەی کە چاوەڕوانمان دەکرد، چونکە پێشتر پێشبینیی دەکرا 20%ی کارەبا بە هۆی ڕاکێشانی نایاساییەوە دیار نەمێنێ، ئێستا ئەو ڕێژەیە دەگاتە 30% و هەڵمەتی لابردنی زیادەڕۆیی کارەبا هەموو پارێزگاکان دەگرێتەوە.״
بە پێی ئامارەکانی وەزارەتی کارەبای حکومەتی هەرێم، لە هەرێمی کوردستان نزیکەی 3700 مێگاوات کارەبا بەرهەم دەهێنرێت، لە کاتێککدا پێویستیی هەرێم گەیشتووەتە 6800 مێگاوات کارەبا.[1]
#13-02-2020#