21 ی شوبات ڕۆژی جیهانیی زمانی دایکە. کاتێک کە وڵاتی بەنگلادیش لەژێر دەسەڵاتی دەوڵەتی پاکستان دا بوو و بە ڕۆژهەڵاتی پاکستان ناودەبردرا. لەلایەن دەسەڵاتداریی ئیسلامابادەوە بڕیار درا کە زمانی ئوردۆ ببێتە زمانی فەرمی گەلی بەنگالی. بەهۆی ئەوەوە بەنگالیەکان ناڕەزایی خۆیان دەربڕی و زنجیرەیەک مێتینگ و خۆنیشاندانیان ئەنجام دا. لە چالاکیەکانی 21 ی شوباتی 1952 دا لە دەککای پایتەختی بەنگەلادیش پێنج چالاکوانی خوێندکاری کولیژی پزیشکی داککا بەدەستی پۆلیسی دەوڵەتی پاکستان کوژران. هەروەها بۆ یاد و بەبیرهێنانەوەی ئه و جەوانانە و گرینگیی زمانی دایک، لەلایەن سازی نێونەتەوەیی یونسکۆ وە 47 ساڵ دوای ڕووداوەکە و له 17 ی گەڵاڕێزانی 1999 دا 21ی شوبات کرایە ڕۆژی جیهانی زمانی دایک. لە ساڵی بۆ2000 جاری یەکەم ئەم ڕۆژە لە هەموو جیهان یادیکرایەوە و پیرۆزکرا.
ئه و زمانەی کە بە تایبەتی مرۆڤ لە دایکیەوە و لە ناو کۆمەڵگای مرۆڤایەتیدا ئەیبیستێ و فێری دەبێ، پێی دەگوتر زمانی دایک. زمانی دایک کەسایەتی کۆمەڵایەتی مرۆڤ دەئافڕێنێ. ئەوەی هەرە پێویستە ئەوەیە کە نەتەوە و هۆشمەندی نەتەوەیی بە هاوکاری ئه و زمانەوە پەیوەستە و بناغە دەگرێ. لە جیهان دا هەر نەتەوەیەک بە زمانی دایکیی خۆی دەناسرێت. کورد بە کوردی، تورک بە تورکی، فارس بە فارسی و عەرەب بە عەرەبی دەئاخڤن و دەناسرێن. بۆ ئەوەی نەتەوەکان بتوانن بوونی خۆیان بەردەوامی پێ بدەن، دەبێ زمانی دایکیی خۆیان بپارێزن و لە هەموو سەکۆ و کەناڵەکانی ژیاندا بەکاری بهێنن.
بەپێی ڕاپۆرتێکی یۆنیسکۆ، لە جیهاندا نزیکەی 6000 زمان هەیە. لەم سەدساڵەی دواییدا 2500، لەوانە 18 ەیان‌ لە تورکیا لە مەترسیی لەناوچووندان. یەکێک له و 18 ەیە زاراوەی کرمانجکی _ زازاکی یە. ئەم زاراوەیە یەکێکە لە ستوونەکانی زمانی شیرینی کوردی.
ونبوون و مردنی زمان، بزربوونی کەلتور، کۆمەڵ، گەل و نەتەوەکانە! زمان و نەتەوە بەیەکەوە گرێدراون و هەبوون و نەبوونی یەکترین. هەرچەندە مرۆڤ زمانی خۆی بپارێزی، ئەوندەش هەبوونی خۆی دەپارێزێ. چەندە نرخ و گرنگی بە زمان بدەین ئەوندەش دەدەین بە کەسایەتیی و نەتەوە. کاتێک کە زمان لە ژیانی ڕۆژانە و لە کەلتور، نووسین و لە کەناڵە زانستیەکان دا دەردەکەوێ و لادەدا، ئەوکات بەره و نەمان و مردن دەڕوات. زمان زیندووە و ب ژیان کۆمەڵگا دا دەبزێ و ژیان دەکات. زیندوویی زمانەکەمان تەنها دەتوانێ بە ئاخاوتن، نووسین و ژیانێکی کوردەواریانە بەردەوام بێت. لە پاراستن و دەوڵەمەندکردنی زمانی کوردیدا هەر ئەرکێک بکەوێتە سەر شانی هەر کەسێکی کورد، پێویستە ئه و کەسه ئەم‌ ئەرکە نەتەوەییە بەجێ بگەیێنێ وهەر هاوڵاتیەک، دەزگا و سازیەک خەبات و تێکۆشان و تواناکانی خۆیان نابێت خەمسار بێت.
سەدان ساڵە، لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست کورد لەژێر کاریگەری ئینکار بژاوتن (اسیمیلاسیۆن) و لەناوبدندا یە. بەڵام بە هاوکاری بەرهەمەکانی فۆلکلۆر (ئەدەبیاتی زارەکی) یەوە بە دووان، ئاخاوتن و لاواندنەوەی دایکان لەسەر پێ ماوەتەوە و من نەبووە. بۆیە، ئێمە لە بەرامبەر ئه و هەموو کەسانەی کە لە ماڵ و لەناو خێزاندا کوردی بەکاردێنێ و هێناویەتی بە ڕێز و حورمەت و پیرۆزیەوە دەنرخێنین. زمانی کوردی چەندە قەدەغه ‌بووە، ئەوەندەش بە ڕەنج و کۆڵنەدان و هاوکاری دایکەکان و گەلەکەمان بە ڕێکاری سرووشتی دەوڵەمەندیەکەی خۆی بەردەوام کردووە و پارێزراوە.
بۆ ئەوەی زمانی کوردی بە هەموو زاراوەکانیەوە لەسەر پێ و بە زیندوویی بمێنێتەوە، ئەرکێکە لەسەر هەموومان کە لە هەموو بوارەکانی ژیانی ڕۆژانەماندا بەتایبەتی لەنێوان خێزاندا، لە ناو سازی و دەزگاکاندا لە گفتوگۆ و بازاڕدا بە کوردی بدوێین. زمانی کوردی زمانێکی دەوڵەمەندە بە زاراوە کانیەوە. بۆیە هەر ماوەتەوە و ون نەبووە. ئێمه لە‌ باپیرە و داپیرەکانمانەوه، لە دایک و باوکمانەوە‌ ئەم ئەمانەتەمان وەرگرتووه. ئه و ئەمانەتە بەنرخ و دەوڵەمەند و ڕەنگینە چۆن لەلای ئێمەیە دەبێ بە جوانتر و ڕەنگینتر بە خۆشەویستیەوە ڕادەستی نەوەکانی داهاتوو بکەین.
ئه و گەلانەی کە زمانەکەیان ناپارێزن و گرنگی پێ نادەن، لە ژێر کاریگەریی زمان و کەلتوری دەوروبەردا دەمێننەوە. لە کەلتور و هونەر و زمانی خۆیان دوور و نامۆ و بێگانە دەبن. کەسانی کە لە زمانی خۆیان دوور بکەونەوە لە کەلتور و بوون و کەسایەتی و ناسنامەی خۆیشی دوور دەکەوێ. بۆیە بەکارهێنان و زیندوو ڕاگرتنی زمان هەبوون و ترسی لەناوچوونی نەتەوەکەی مەحاڵ دەبێت.
لە هەر جێگایەک پەروەردە بە زمانی دایک، مافێکی بنەڕەتییە. زمان بۆ مرۆڤایەتی پێماییەکی هاوبەشی گەلانە. پێویستە له و گرنگیەی زمانی دایک خاوەنداری بکەین و بیپارێزین.
زمانی کوردیش وەکو خاکی کوردستان دێرینە و بەرخۆدێرە. بە هەزاران ساڵە، فەرهەنگ و زمان و بە گشتی بوونی کوردان لە بەرامبەر هێرشی داگیرکەران دایە و لە خەبات و تێکۆشاندایە.
لەم ڕۆژەدا کە ڕۆژی جیهانی زمانی دایکە، بەداخەوە دیساهنەوە، ئەمڕۆ لە ئافرین کورد و کوردستانی بکراوەتە ئامانجی هێرشە دڕنده و کۆنەپەرستی دەوڵەتی داگیرکەری تورکیا. لە ڕۆژی پیرۆزکردنی زمانی دایک دا منداڵانی کورد و کوردستانی لە ئەنجامی ئه و هێرشانەدا دەرفەتگەلی خوێندن و پەروەردە لاواز و بەرتەسک بووە. دایکانیشیان بە گولەی دوژمنانی مرۆڤایهتی دەبنە قوربانی و دەکوژرێن.
خۆشەویستی تێکۆشان و بەرخۆدانی زمان و فەرهەنگی کوردی، ئەمڕۆ لە بەرخۆدانی ئافریندا خۆی دەبینێتەوە. سەرفراز ڕاگرتن و پیرۆزی کێو و چیای کورمێنج بە قارەمانیەتیی لە جۆش و خوڕ دایە. ئێمە دوێنێ بەرخۆدانمان کرد، ئێستا لەبەرخۆ دەدەین و بەیانیش بۆ سەرفەرازی و گەیشتن بە ئامانجەکانمان ئاهەنگ و شایی دەگێڕین. هێزی ئه و بەرخۆدان و قارەمانیەتیەی کورد لە هەموو هێزی داگیرکەرە چەپەڵ و نامرۆڤانەیان بەهێزترە.
بە بیر و باوەڕیهێکی بەرزەوە 21ی شوبات، ڕۆژی جیهانی زمانی دایک بە گەرمی لە هەموو گەلانی ژێردەست و مرۆڤدۆست بە تایبەتی گاەلانی کوردستان پیرۆز دەکەین.‌
هەر بە سەرفەرازی بمێنێ زمانی شیرینی کوردی، بە هەموو زاراوە و دەڤۆکەکانیەوە.
گوڵستانی ڕەنگینی زمانی کوردی بە هەموو گوڵ و کوڵاڵەکانیەوە، دەکەینە هێز و توانا وموڕاڵ و ئاوێتەی گیانی بەرخۆدێرانی ئافرین دەکەین.
کۆمیسیۆنی زمان، فەرهەنگ و پەروەردەی
#کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان# ک ن ک
#21-02-2018# برۆکسەل