شوێن: نەزانراو
رۆژ یان ساڵی گیرانی وێنەکە: 1987
کەسایەتییەکانی ناو وێنەکە: نەناسراو.[1]

یادەوەرییەکان
مستەفا چاوڕەش
داستانی ڕزگاری 13-04-1987
بڕیار بوو دەستێکی گەورە و سەرتاسەری لە دوژمن بوەشێنین. بەرنامەی بۆ دانرا. هەرکەسەش جێگەی شەڕەکەی بۆ دانرا، لە شاخی گوێژە و ئەزمڕەوە تاکو شاخی ئاسۆس و سنووری قەڵادزە. دیارە شەڕ لە نێوان عێراق و ئێراندا گەرم بوو. ئەوەندەی پێویستمان بوو، هێزی پێشمەرگەمان بۆ هەموو جەبهەکان کۆکردەوه.
ئەوانەی بەشدار بوون: (کاک وەهاب لەسەر شاخی ئەزمڕ، شێخ جەعفەر لە خەجە لەرزۆک و دووبرا بۆ لای خەمزه). زۆری تریش لە هەڤاڵەکان بەشدار بوون. شاخی زینوی سپی بوو، بە من سپێردرا، کە دەکەوێتە پشتی گەڵاڵە و سەفره و دەوری زەروون، کۆتایی شاخی ئاسۆس. تیپەکانی ئه و سنوورە و فەرماندەکانیانم کۆکردەوە. کۆبوونەوەم لەگەڵ کردن و بەرنامەی شەڕەکەم بۆ باس کردن. لەبەر پێویستی تیپی 99مان بانگ کردبوو، کە شەهید ئازاد حەمەی گەمحان سەرتیپ بوو و کەوتبووە لای ئێمە. لە دابەشکردنی هێزەکان بۆ داستانی ڕزگاری ئەم تیپانە بەشدار بوون: تیپی 63ی جوتیاران، تیپی 43ی ئاسۆس، تیپی 65ی بلفەت، تیپی 44ی چەکوچ، تیپی 68ی مامەنده، تیپی 99ی کۆیە، تیپی 61ی کوڕەکاژاو. مەبەستم بوو لێرەدا دوو خاڵ باسی بکەم:
1- سەرەتای بەهار بوو. بەهۆی بەفرەوە سەرکەوتن بۆ جێگەی مەبەست زەحمەت بوو، بەفر هەموو ڕێگەکانی گرتبوو. لە پشتی دێی کانی تووەوە کە ڕێگەی سەرکەوتنە لەلای کوڕەکوڕەوە، ماڵی حەسەن ئاغا لەوێ بوو و تەنها ماڵ بوو. باشە ئەم هێزە گەورەیە چۆن سەردەکەوێ؟ هاتین دێهاتەکانی سنووری مەرگە هەر لە شارستێنەوە هەتا چنارنە و مەرگە و کانی توو، بیوەکە و ئەوانی تر چەند کەسێکمان بانگ کرد بۆ ئەوەی هاوکاریمان بکەن ڕێگەکە بکەینەوه و بەفرەکە بشکێنین بۆ ئەوەی بتوانین سەرکەوین. دوو ڕۆژ پێش ئەوەی سەرکەوین، ئەمەمان جێبەجێی کرد. ڕێگەکەش ئەوەندە کرایەوە، کە تەنها زەلام بتوانێت پێیدا بڕوات و سەرکەوێ، ئەوەش بە خاکەناز پاک کرایەوە.
2- لەلایەن سەرکردایەتیی خۆمانەوە پێیان وتین هاوکات لەگەڵ هێرشی ئێمە بۆ سەر ڕەبایەکان لە زینوی سپی ئێرانییە کان و سوپای پاسدارانیش هێرش دەکەنە سەر شاخی گردە ڕەش و دەیگرن. ئەمە بۆ ئێمە باش بوو ئەگەر جێبەجێ بکرایە، ئیتر خۆمان ساز دا، ڕەبیەکان دەستنیشان کران. هەر تیپەی بەشی خۆی بۆ دیاری کرا و لێی بەرپرسیار کرا. ڕۆژی پێش هێرشکردن سەرتیپەکان چوونە نزیک ڕەبیەکان. له و جێگەیەی بۆی دیاری کرابوو، بە دووربین تەماشایان کرد و ئه و جێگەیانەیان دەستنیشان کرد، کە بۆی دەچن.
کە سەرکەوتینە سەر شاخ، زۆر سارد بوو، سەر شاخ بەفر بوو، نمەنمەش باران دەباری. ئه و شەوەمان بە هەزار دەردەسەری بەسەر برد. نەشمان دەتوانی ئاگر بکەینەوه و خۆمان گەرم بکەینەوە، بۆ ئەوەی دوژمن پێمان نەزانێ. لە شەوی 13-14/04/1987 سەعاتی سفرمان دیاری کرد. لە نیوەشەودا دەستمان کرد بە پەلاماردانی ڕەبیەکان. من خۆم لە ڕەبیەی یەکەمدا لەگەڵ شەهید ئازادی حەمەی گەمحان و تۆفیق کانی وەتمانی و باقیاتی تری هێزەکە بووم.
لە هەموو لایەکەوە بوو بە تەقه، لە ماوەی چەند سەعاتێکدا توانیمان سیانزە ڕەبیە بە شاخی زینوی سپییەوە بگرین، پێشمەرگەکان و لێپرسراوەکانیان بەڕاستی دەورێکی مەردانەیان بینی، هەر لە یەکەم تەقەدا جیهازەکەم کردەوە، وا ڕێکەوت کاک وەهابم وەرگرت، چونکی هەر هەموومان سەعاتی سفرمان لە هەموو قوڵەکانەوە لەیەک کاتدا بوو. لەگەڵ کاک وەهاب دۆخی شەڕەکەمان بەیەک وت و باسی سەرکەوتنمان کرد.
چەکێکی زۆرمان دەست کەوتبوو، لە ڕەبیەکان ئەفسەری ڕەبایەکە لەگەڵ چەند سەربازدا کوژرا، حەوت کەسیشمان ئەسیر کرد. هەویەی کوژراوەکەم لەگەڵ ئەسیرەکان نارد بۆ لای سەرکردایەتی بۆ سجنی بۆ بەرگەڵوو، سجنەکەمان لەوێ بوو.
هەموو ئه و جێگەیانەی گرتبوومان، نەمانتوانی تێدا بمێنینەوە، لەبەر ئەوەی ئێرانییە کان وەعدەکەی خۆیان نەبردە سەر و پەلاماری گرده ڕەشیان نەدا. گرده ڕەشیش بەسەر ئێمەدا زاڵە، لەژێر ڕەحمەتی گولەی دوژمندا دەبێ، لەبەر ئەوەی ئەوان بەرزتر بوون لە ئێمە و پەلاماریش نەدرابوون. بۆ ئەوەی شەهیدی زۆرمان نەبێ، ئاگادارم کردن بکشێنەوە. تەنها یەکەم ڕەبیەمان چۆڵ نەکرد، لەسەری سەرەوە بوو و گولەی دوژمن نەیدەگرتەوه. تێیدا ماینەوە، بەڵام شاخەکە زۆر ڕووت بوو، نەهاتنی ئێرانییە کان پرتەوبۆڵەی خستە ناو پێشمەرگەکان، حەقیان بوو، چونکی ئێمەش بەرنامەی خۆمان لەسەر هاتنی ئەوان داڕشتبوو. ئیتر کشاینەوە و چەند شەهیدێکمان هەبوو 1- ئەحمەد حەسەن خەڵکی هێرۆ بوو 2- ڕەسوڵ قەندۆڵی 3- ڕەسوڵ ئیسماعیل خەندان. چەند ڕۆژێک له و سەرماوسۆڵەیە سەرشاخدا، کە هیچ ئاوەدانیی تێدا نییە، ماینەوە. بنبەردێکی بچوکی لێبوو، پێیان دەوت ئەشکەوتی بەرخان، چەند کەسێکی دەگرت، لەوێ بە پاڵکەوتنەوه ئاگرمان کردەوه. دوکەڵ هەر کوێری کردین. دوای ئەوە مانەوەمان دەورێکی ئەوتۆی نەبوو، چونکی هەرچی گرتمان، بەجێمان هێشت. لەگەڵ فەرماندەی تیپەکان لەسەر وەزعی سەرکەوتن و کشانەوەمان کۆبوونەوەیەکم کرد.
جیهازمان پێبوو، بەڵام لەبەر ئەوەی هیچمان پێنەبوو شەحنی بکاتەوە، پاتریەکەی مرد. لەبەر بەفرەکە وڵاخ دەرنەدەچوو. بەکۆڵ ئەم باتریمان ناردە خوارەوە بۆ سیروان بۆ ئەوەی شەحنی بکەن و ئاگاداری بەرەکانی تریش بین. لەبەر بەفر و دووریمان لەوێوە ڕۆیشتن و گەڕانەوە ڕۆژێکی دەویست. پاش شەحنکردن هەرکەسێک پێشمەرگە بووایە یان هاووڵاتی، تا دەگەیشتەوە لامان، ئەوەندە دەکەوت و تێزاب و ئاوی پاترییەکەی پێدا دەڕژا، حاڵی خراپ دەبوو. تێزابی ناو پاترییەکه قەمسەڵەی چەندین کەسی سوتاند. کێشەی پەیوەندیمان گەورەترین کێشەبوو، بەڵام هەر جێبەجێمان کرد.
پاش ئه و چەند ڕۆژەی سەر شاخ نەوزادی کاک حسێن و ئامانجی محەمەدی حاجی تاهیر لەسەر جیهازەکە بوون، بەداخەوە نەوزاد لەم ساڵانەی دواییدا بە نەخۆشی کۆچی دوایی کرد. دەوری باشیان هەبوو. وتیان مام جەلال لەسەر بێسیمە و داوات دەکات. چووم قسەم لەگەڵ کرد، وەزعی لای خۆمانم بۆ باس کرد، وتی بچن زەرون بگرن. وتم ناکرێ، هەموو سەرتیپەکانم کۆکردووەتەوه، ئەوە زەحمەتە. لەم قسانەمان زۆر کرد، وتی گوێچکە ساغەکەتم بدەرێ چونکی من گوێچکەیەکم ئیش دەکات، ئەوی تریان 12/5/1966 لە شەڕە گەورەکەی هەندرێن فیشەکی بەرکەوتووه، لەوکاتەوە یەک گوێچکەم کار دەکات. منیش وەزعەکەی لای خۆمانم دەزانی. وتم تۆش باش گوێم لێبگرە لەسەر ئەوەی من لە مەیدانەکە بووم، دەمزانی چی دەکرێ و چی ناکرێ. دوای ئەوەی بروسکەی کرد هێزەکەمان هەندێکی بەجێ بهێڵم و هەندێکیش لەگەڵ خۆم ببەم بچم و بۆ جەبهەی لای کارێزە. جێبەجێم کرد و جارێکی تر چوومە وە بۆ جەبهەی کارێزە.
دوای ئەوەی ماوەیەک لە کارێزه بووم، گەڕاینەوە بۆ ناوچەی مەرگە کە بارەگای خۆم لەوێ بوو لە سیروان. ماڵی ملازم عومەر و قادری مامەند ئاغا و شێخ جەنگی برای مام جەلال و محەمەد سوڵتان کە ئیسلامییەکان دوای ڕاپەڕین شەهیدیان کرد و لێپرسراوی حیزبی بوو لەوێ، لەوێ بوو. لەگەڵ ملازم عومەر ماڵەکەمان چەند مەترێک دوور بوو لەیەکەوە. تەنیا ئەم چوار ماڵەی لێبوو، ئاوەدانیش نەبوو. ئەوەی لێی بوو، ماڵە پێشمەرگە بوو، ماوەیەکیش ماڵی نەوزادی نوری بەگ لەوێ بوو، لە ئیدارە ئیشی دەکرد. ناوبەناویش تەیارە دەهات و بۆردومانی دەکردین. ڕۆژێک تەیارە زۆر خراپ لێی داین. باش بوو زیانمان نەبوو. لاستیکی ئاوە کەی پچڕاند، کە له کانییە کەوە ڕامانکێشابوو. دەنگۆی ناوبەناویش هەبوو حکومەت هجوم دەکات. دەبووایە ئه و هێزانەی لەبەر دەستدا بوون، خۆمان ئامادە بکەین. من سەرشاخم دابەش کردبوو بەسەر تیپەکانی سنوورەکەی لای خۆمان، کە نزیکەی هەشت تیپ بوون. ئیشوکاری ڕۆژانەشم لەگەڵ جێبەجێ دەکردن و سەردانم دەکردن، شەوانیش لەگەڵ ملازم عومەر پێکەوە ئەبووین.

داستانی ڕزگاری
#13-04-1987#
ژیانی منداڵی و نیوسەدە خەبات: حەمەڕەزای کادر

زۆربەی زۆری هێزەکانی یەکێتی هی هەر چوار مەڵبەندەکە کۆکرایەوە ئامانج لێی پاکردنەوەی دەوروپشتی سلێمانی بوو بۆ پاراستنی سەرکردایەتی کە لە سەرگەڵوو و بەرگەڵوو بوو. ئه و شەوە لە سەعاتی سفردا دەستی پێ کرد، قەیوانی بچووک بۆ ئێمە دانرا بوو ئەوەی لە یادم بێت برای تێکۆشەر ڕەوفی یاسە ف.ک بوو، مامۆستا سۆران لێپرسراوی مالیەی تیپی 55ی قەرەداغ، شەهید کاوە سۆڵەیی و شەهید ئارامە بچووک کە دەورێکی زۆر قارەمانانەی بینی له و شەڕەدا. برادەرێکیان دا پێمان وەک دەلیل وابزانم ئامر مەفرەزە بوو لە تیپی 31ی سلێمانی و ناوی عەبدوڵڵا بوو. لە سەعاتی سفردا لە هەموو لایەکەوە پەلاماردان دەستی پێ کرد، سەرەتا کە ئێمە پەلامارمان دا ئاربیجیەک درا لە قولەیەک کە مابووی بۆ ڕەبایەکە، بۆیە تۆزێک زەحمەت بوو و درەنگ دەستی بەسەردا گیرا، ئه و پێشمەرگەیەی تیپی 31 بە داخەوە شەهید بوو و جوامێر دەرەویانیش ئەژنۆی بریندار بوو، پاش ماوەیەک دەستمان گرت بەسەر ڕەبایەکەدا و چەند جاشێکیش کوژرا و لاشەکانیان لەبەردەستدا بوو. بڕیار درابوو پاش 24 سەعات ئێمە واتە پێشمەرگە بەرگری بکات و پاسداری ئێرانی دێت لێمان وەردەگرێت. زۆر گەڕاین لە درزە بەردێکدا [RBG]ی یەک شاردرابۆوە بەبەرد داپۆشرابوو ئەوەی لە یادم بێت دوای کۆنترۆڵ کردنی شوێنەکان 5 شەهید و 7 بریندارمان هەبوو. ئه و ناوچانەش کە دەستیان بەسەردا گیرابوو 121 ڕەبایە و مەقەڕ سریە و مەقەڕ فەوج گیرابوون، زیاد لە 200-300 پارچە چەک گیرا و دیلێکی زۆریش هەبوو. چەند ڕۆژێک لەوێ ماینەوە و هێرش و تۆپ بارانی ڕژێم ئەوەندە سەخت بوو نە ئەتوانرا بەرگری زیاتر بکرێت، هەتا بە کیمیاویش لە دۆڵی قزلەر و ئه و شاخەشی دا، بۆیە بڕیاردرا پاشەکشێ بکەینەوە، چەندین هاوڵاتی و پێشمەرگەش برینداربوون بە کیمیاوی. هێزی پێشمەرگە زۆر ئازا و بە هیمەت بوون لە پەلامارداندا، باوەڕناکەم کەس غەیری پێشمەرگە ئه و توانایەی هەبێت، بەڵام لە بەرگریدا نەیدەتوانی بەرگری تەواو بکات، ئەویش بەهۆی چەک و تفاقی شەڕەوە کە لە چاو هی دوژمندا زۆر سوک و بێ بەرانبەر بوو.
لە سەرەتای شەڕەوە تا پاشەکشەمان کرد نزیکەی یەک هەفتەی خایاند، ڕۆژ بە ڕۆژ ڕێژەی شەهیدەکان زیادی ئەکرد، ژمارەی شەهید گەیشتە 94 شەهید و دەیانی تر بریندار بوون، شەوێک زۆر سارد بوو و خەویشمان ئەهات، بە کاک ڕەوف و کاک سۆرانم وت سەرماکە خۆشە یان بچینە ناو کۆنە ڕەبایەکە؟ ئەگەر تۆپێک لێماندا خۆشترە، باشە با بچینە ژوورەوە ڕەبایەکە زۆر نزم بوو سەریشی جەمالیۆن بوو و تەنها مەترێک بەرزی بوو. کە تۆپ لە دەوروپشتی ئەدا خۆڵەکە ئەکەوتە سەر جەمالیۆنەکە، زۆر ناخۆش بوو بەڵام لەسەرماکە خۆشتربوو. بە ڕۆژدا بە بەردەوامی تەیارەی کۆپتەر بۆردومانی پێشمەرگەی ئەکرد، سەیرمان کرد شاخەکانی کێوە سوور و دووبرا و کۆڕەنگ ئەم شاخانە زۆر بە سەختی بۆردومان ئەکرا و هێرشیان لەسەر بوو، وتم کاک ڕەوف با بە بیکەیسی تەقە له و تەیارانە بکەین بەشکو بۆردومانەکەیان لەسەر کەم بێتەوە، ئێمە هەر یەکەی لە سەنگەرێکدا بوین و قەیوانی بچوک ڕوبەرەکەی کەم بوو بیکەیسی یەکمان پێ بوو.عەدەد بیکەیسیی یە کەمان شەهید سالار برای کاک سەردار عەینەک بوو پیاوێکی زۆر قارەمان بوو کە کۆپتەرەکە ویستی بۆردومانی کۆڕەنگ بکات دوو سەلیەمان پێوەنا، ڕاستە کەمێک دورکەوتەوە بەڵام زانیان لە کوێوە تەقەیان لێ کراوە، بۆیە پاش ماوەیەک پیلاتۆزێک هات 40 ساروخی نا بە قەیوانی بچوکەوە کە ئێمەی لێ بووین، هەموو قەیوانی بچوکی گرتەوە و لە خۆڵدا غەرقی کردین، کەسمان بەتەمای کەسمان نەبووین، کاتێک سەیرم کرد قەیوانی گەورە مەلا ئەحمەدەی دەلوجە و غەفوری عەریف حەمە ئەمین بەرهو لای ئێمە ڕا ئەکەن لەگەڵ چەند پێشمەرگەیەکی تر بە هانامانەوە بێن، بزانن چەند شەهید و بریندارمان هەیە، بەڵام پێش ئەوان هاوارم کرد کێ شەهیدە ؟ کێ بریندارە؟ کەس بریندار نەبوو، گشتمان سەلامەت بوین، کاتێک کە فڕۆکەکە لێی داین من و کاک سۆران بە پێوە بوین، هەریەک لە سەنگەرێک نزیکی یەک بوین و فریای دانیشتن نەکەوتین. منیش هاوارم کردە کاک مەلا ئەحمەد و برادەران و وتم مەیەن هەموو سەلامەتین، کاتێک بڕیاری پاشەکشە درا قەیوانی بچوک دوای هەموو شوێنەکان پاشەکشەیان پێ کردین، دواتر چوینە خوارێ ئێمە لە دێ ی قزلەر ماینەوە، پێشمەرگە سەروڕیشی زۆر هاتبوو چوم یەک دوو دەستە گوێزان و مەکینەیەکی ڕێشتاشینم کڕی و دەستم کرد بەسەر و ڕیش تاشین، پێشمەرگەکان ئەوی بیرم بێت کاک مەلا ئەحمەدی دەلوجە، مامۆستا سۆران و صباحە قەڵه و و ئازاد فازیل و چەند پێشمەرگەیەکی تر بۆ ئەوەی پاک و تەمیز بن.
وەک وتم بەچەکی کیمیاوی لە قزلەر و دەوروپشتی دابوو. خەڵک شەهید و بریندار بووبن. شه و حەرەسیات دەرکرا، یەکێک لە پاسەوانەکان کاک سەباح بوو، ئەوکات لە ڕێکخراو لە لای کاک ئاسۆی شێخ نوری بوو، دیاربوو پێ ی عەیب بوو بڵێت کیمیاوی لێ ی داوم، چونکە پێشمەرگە ئەوەندە خۆڕاگرو خاکپەرست بوو لە کاتی نەخۆشی و ئازاریشدا پێ ی عەیب بوو بڵێت ناتوانم. شه و بە هێواشی چوومە دەرەوە سەیری دەوروپشتم کرد سەباح تفەنگەکەی بەدەستەوە بوو وەستابوو، چوم و هاتم دەنگی نەکرد، پێم وت سەباح بۆ قسە ناکەیت کە من هاتم وتی بەخوا چاوم لێت نەبوو، ئەوجا بۆی باس کردم کە کیمیاویەکە کاریگەری لەسەر چاوی دروست کردووە و چاوی باش نابینێت، و پێم ناخۆش بووە بڵێم بە حەرەس دام مەنێن نەک پێم بڵێن ئەترسێ. ئیتر پێشمەرگەیەکم هەڵسان و سەباحم ناردە ژورەوە بۆ ئەوەی بخەوێ و ئیسراحەت بکات. ڕۆژێک هەر لە چەمی پیرکە چوین جل و سەروملمان بشۆرین، کاک سەباحیش هات خۆی هەڵکرد چووە ناو ئاوەکەوە، کاتێک سەیری ناو ئاوەکەم کرد دیم مارێک هات منیش لە مار نەدەترسام، پەلامارم دا و گرتم. بەره و لای سەباح فڕێم دا کە چەند مەترێک لێم دوور بوو و ئاڵا بە قاچ و قولیا، قیژاندی و ڕای کرد، بەڵام مارەکە لە قاچی بوەوە و ئازاری بە سەباح نەگەیاند، سەباح لەناو ئاوەکەدا کەوت و گشت گیانی تەڕ بوو.. ئەوەی لە یادم بێت لە داستانی ڕزگاریدا پۆلێک پێشمەرگە دانرابون بۆ گرتنی شاخی ئەزمڕ، بەڵام پاش شەڕێکی خوێناوی و بەرەنگاریەکی قارەمانانە 7 پێشمەرگە شەهید کرابون، پاشەکشەیان کردبوو و تەرمەکانیش کەوتبونە دەست دوژمن، یەکێک لەوقارەمانانە کە بیرم بێت کادرێکی وشیار و بەتوانا شەهید شێخ جەمیل بوو.

لە ڕاستەوە:شەهید بەختیار محەمەد کوردستانی، ئاسۆ محەمەد کوردستانی، دلێر محەمەد کوردستانی. تیپی 37 شارباژێر، وێنەکە ساڵی 1987 گیراوە لە گوندی شاناخسێ دوای داستانی ڕزگاری