18. YÜZYILDA ERZURUM EYALETI’NDE YEREL SIYASET VE YEZIDI AŞIRETLERIN ROLLERI
Hakan KAYA
13, Sayı
3 Aralık 2021

Osmanlı Devleti, 18. yüzyılda taşra idaresi üzerinde tam bir kontrol sağlayamadığından taşradaki aşiretler, yerel beyler ve valiler arasında büyük problemler meydana gelmiştir. Bu dönemde aşiretler ve yerel beylerle ilgili taşradan merkeze gönderilen dilekçelerde çok sayıda şikâyet kaydına rastlanmış ve bu kayıtlarda aşiretlerin ve yerel beylerin haksız uygulamaları şikâyet edilmiştir. Bu çerçevede ilgili arşiv kaynaklarında Erzurum Eyaleti dâhilindeki sancaklarda yerel beyler ile valilerin görevlerinde ciddi suistimaller yaptıkları ifade edilmiştir. Bu duruma karşılık merkezi yönetimin reayayı korumaya çalıştığına dair çok sayıda örneğe rastlanmıştır. Ancak bu şikâyetlere karşı çözüm mekanizmasının etkin bir şekilde işletildiğini söylemek mümkün değildir. Çünkü bu tür sorunlar 18. yüzyıl boyunca devam etmiş, mahkemeye verilen veya isyancı olarak kabul edilen idareciler daha sonraki dönemlerde tekrar görev almışlardır. Aslında 16. yüzyılın ikinci yarısından sonra bu tür durumlarla sıklıkla karşılaşılmakta ve bazı olaylara karışan kimselere görev tevcihi yapılmakta olduğu görülmektedir. İdareciler dışında Yezidi aşiretlerin de bu yüzyılda sancak dâhilindeki bazı olaylara müdahil oldukları görülmektedir. Bu dönemde devlete vergi vermek istemeyen ve merkezi yönetimin direktifleri dışında hareket eden Yezidi aşiretler de devlete isyan etmiştir. Gerek Yezidi aşiretlerin gerekse yerel beylerin isyanları sonrasında eyalete bağlı sancaklarda maddi manevi büyük zararlar meydana gelmiştir. Reayaya büyük zararlar verdiği iddia edilen yerel beylerin veya aşiretlerin yargılanmaları söz konusu olmuşsa da ne tür cezalar aldıklarına dair elimizde herhangi bir kayıt yoktur. Bu çalışmada Erzurum Eyaleti’ne bağli
sancakbeylerinin yönetime geçmek veya yönetimde kalmak için başvurdukları yöntem ve Yezidi aşiretleriyle sağlamış oldukları politik ittifaklar ele alınacaktır.[1]